Bændablaðið - 16.05.2012, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | Miðvikudagur 16. maí 2012
Erfðabreytt matvæli koma ekki í
veg fyrir matvælaskort á jörðinni
– Segir formaður Orku- og umhverfisnefndar Norska Stórþingsins
Fjölþjóðafyritækin Monsanto
og Bayer CropScience hafa sótt
um leyfi til að fá að selja í Noregi
tvær gerðir af erfðabreyttum
maís og eina af repju. Ég tel að
að eigi að hafna þeim umsóknum,
Miðflokkurinn er andvígur ræktun
erfðabreyttra nytjajurta í Noregi
og yfir höfuð andvígur ræktun,
innflutningi og viðskiptum með
erfðabreyttar lífverur. Við viljum
skila landinu til komandi kyn-
slóða eins og við tókum við því.
Við eigum að nýta okkur alla þá
þekkingu á landbúnaði sem í boði
er og bæta við hana. Þar sem þekk-
ingin er takmörkuð ber okkur að
fara varlega.
Eitt stærsta verkefnið, sem núlif-
andi kynslóð jarðarbúa stendur
frammi fyrir, er þrengingar í mat-
vælaframleiðslunni. U.þ.b. einn
milljarður manna gengur svangur
til hvílu á hverju kvöldi. Árið 2050
verða jarðarbúar orðnir meira en níu
milljarðar.
Matvælaöryggi er grundvallar-
atriði í sérhverju samfélagi, einnig
í Noregi. Nýlega fór íbúafjöldi
landsins yfir 5 milljónir og þess
má vænta að ein milljón bætist við
fyrir árið 2050. Fæðuframleiðsla
sem byggist á ræktun erfðabreyttra
jurta er ekki leiðin til að tryggja mat-
vælaöryggi þess fjölda. Við vitum
ekki hvaða áhrif slík ræktun hefur
á umhverfið og heilsu fólks. Krafan
um að leyfa slíka ræktun er ekki
komin frá almenningi, heldur frá
nokkrum stórum alþjóðlegum fyrir-
tækjum. Samtök neytenda, samtök
landbúnaðarins og umhverfissamtök
leggjast hins vegar öll gegn þeim
fyrirætlunum.
Sem betur fer eru fá dæmi um
erfðabreytt matvæli á norrænum mat-
vælamarkaði en á heimsmarkaði er
sífellt algengara að í matvælum sé
erfðabreytt hráefni.
Miðflokkurinn krefst þess að
bannað verði með lögum að rækta
erfðabreyttar jurtir þar sem þær kom-
ast í snertingu við norskt jurtaríki
og vill einnig banna innflutning og
viðskipti með erfðabreytt matvæli.
Flokkurinn krefst þess einnig að
þessum sjónarmiðum verði komið
á framfæri við Evrópusambandið
(ESB), Alþjóða viðskiptastofnunina
(WTO) og Sameinuðu þjóðirnar.
Erling Sande, formaður Orku-
og umhverfisnefndar Norska
Stórþingsins,
(Nationen, 22. mars 2012, stytt).
Fjármagnið og alþjóðleg
viðskipti með matvæli
Með landráni, (á sænsku „land-
grabbing"), er átt við það þegar
efnaðar þjóðir, fyrirtæki eða fjár-
festingasjóðir kaupa jarðnæði
í þriðja heiminum á lágu verði.
Nýlegt dæmi um það er eftirlauna-
sjóður í ríku landi, sem hefur hafið
slík viðskipti með það að mark-
miði að tryggja eftirlaunagreiðslur
félagsmanna sinna.
Að baki þessu býr það að nýtan-
legt ræktunarland í heiminum fer
þverrandi á sama tíma og jarðarbú-
um fjölgar hratt. Efnaðar þjóðir eru
þannig að styrkja matvælaöflun sína
til framtíðar.
Afleiðing þessa getur orðið sú
að íbúar landanna, sem hið keypta
jarðnæði er í, missa yfirráð yfir landi
sem þeir hafa nytjað kynslóð fram
af kynslóð, frá ómunatíð. Þar sem
ríkisstjórnir í löndum þar sem fátækt
ríkir þurfa á fjármagni að halda,
m.a. vegna minnkandi alþjóðlegrar
þróunarhjálpar, þá er tilboðum sem
þessum tekið. Umráðamenn þessa
jarðnæðis fá þó iðulega ekkert greitt
fyrir það.
Í svokallaðri Dakar-yfirlýsingu frá
árinu 2011 hafa m.a. bændur, ýmis
félagasamtök í viðkomandi löndum
og einstaklingar krafist að þetta land-
rán verði stöðvað og að réttur heima-
manna verði tryggður.
Uppkaup á landi hafa þó ekkert
minnkað, en þar eru lífeyrissjóðir
stórtækastir. Forsvarsmenn sumra
sjóðanna hafa að vísu lýst því yfir
að þeir vilji að þessi viðskipti stand-
ist siðferðileg viðmið og að þeir
fylgi siðferðilegum viðmiðum, sem
Sameinuðu þjóðirnar hafa sett um
fjárfestingar í jarðnæði.
Gott og vel, þá geta allir verið
ánægðir. Vandinn er hins vegar sá
að jafnvel Alþjóðabankinn á erfitt
með að finna dæmi um viðskipti
með jarðnæði í þróunarlöndum, sem
íbúar landanna hafa haft hag af. Á
hinn bóginn er mikið um fjárfesta
sem hafa verið að kaupa fyrir millj-
arða dollara, land sem er að flatar-
máli verulega stærra en Finnland.
Það liggur beint við að verð á bæði
jarðnæði og matvælum hækkar af
þessum sökum. Á hinn bóginn eru
einnig til dæmi um að komið hafi
verið vel fram við heimamenn, svo
sem að fyrirtæki hafi keypt jarðir
með öllu tilheyrandi, fjárfest þar í
nýrri tækni og aukið fjölbreytni fram-
leiðslunnar og hún þá jafnvel seld á
heimamarkaði, eða svo segja nýju
eigendurnir a.m.k.
Þeir, sem þekkja vel til mála efast
reyndar um að svo sé. Sá efi bygg-
ist á því að lítið er um athuganir á
þessum viðskiptum í hlutfalli við
umfang þeirra.
Umhugsunarvert er þegar fjár-
sterkir aðilar stunda slík viðskipti
í stórum stíl á sama tíma og mikil
óvissa ríkir í alþjóðlegum matvæla-
viðskiptum, sem ætti fremur að
hvetja til varfærni. Skýringanna gæti
frekar verið að leita í því að undir búi
að ná tökum á framboði matvæla á
alþjóðamörkuðum með því að stjórna
framboðinu. Fyrsta skrefið er þá að
eignast jarðnæði til ræktunar á sem
hagstæðustu verði. Flestir þessara
fjárfesta láta sér fátt um finnast hvort
landbúnaður sé sjálfbær. Þegar eftir-
spurn eftir matvælum vex er hægt
að hækka verðið, en ef það lækkar
er unnt að undirbjóða viðkvæma
markaði, eins og í Finnlandi, þar
sem lögð er áhersla á sjálfbæran land-
búnað sem framleiðir gæðavörur sem
bændur fá sanngjarnt verð fyrir.
Ef og þegar nokkur stór fyrir-
tæki eiga ræktunarland í stórum stíl
víða um heim og hafa náð tökum á
markaðnum, þá hafa aðrir engin áhrif
á verðlagningu á búvörum, jafnvel á
heimamarkaði sínum.
(Landsbygdens Folk, 16. mars 2012).
Utan úr heimi
Breskt fyrirtæki, Weeding Tech,
hefur þróað óhefðbundna aðferð
gegn illgresi í lífrænni ræktun.
Aðferðin gengur út á að eyða ill-
gresinu með því að sprauta á það
heitri froðu, sem brotnar síðan
niður.
Tæki sem nýtir þessa aðferð hefur
verið sett á markað undir heitinu
„Foamstream“ og reynst vel á erfitt
illgresi í Norfolk í Englandi. Mörg
vottunarfyrirtæki hafa mælt með
henni og hún er sögð einföld í fram-
kvæmd. Eyðing illgresis er ekki ný af
nálinni en aðrar nýjungar hafa verið
dýrar í framkvæmd og skilað minni
árangri en hefðbundnir illgresiseyðar.
Að sögn Weeding Tech byggist
Foamstream-aðferðin á því að að
froðan er hituð með rafmagni upp að
suðumarki í þremur geymum, sem
festir eru á þrítengi aftan á dráttarvél.
Sjálfur dreifarinn er festur framan
á dráttarvélina. Á tækinu eru spíssar
sem dreifa froðunni. Stefnu þeirra er
unnt að stjórna úr ekilssætinu, sem og
magni froðunnar. Heit froðan leggst
eins og einangrandi teppi á illgresið
og tilraunir sýna að það fer að visna
eftir um 15 mínútur.
Til að auka áhrifin er í froðunni
efni sem smýgur í gegnum vaxborið
yfirborð illgresisins og eykur áhrif
efnisins. Foamstream er hannað til
notkunar í beðum sem raðsáð er í
og hentar m.a. vel á grænmeti. Þá
gagnast aðferðin vel verktökum sem
sjá um gróin svæði fyrir sveitarfélög
í þéttbýli.
Viðurkennt við lífræna ræktun
Froðan er framleidd úr náttúru-
legum hráefnum og að auki blönduð
litlu magni af lífrænni olíu, sykri,
repju, kartöflum, hveiti og maís.
Vottunarstofur fjölda landa viður-
kenna hana. Áætlað er að það taki
bóndann tvö ár að fá útlagðan kostn-
að við aðferðina endurgreiddan.
Fyrir nokkru fékk fyrirtækið
Foamstream, sem setti aðferðina
á markað, verðlaun fyrir bestu
nýjung ina á landbúnaðarsýningunni
LAMMA í Lincolnskíri í Englandi,
sem 60 þúsund gestir sóttu, bæði
innlendir og erlendir. Frá og með
komandi vori verður aðferðin
sett á markað um alla Evrópu.
Daninn Johan Kristian Rud hefur
verið ráðinn til að stjórna sölu
tækisins á Norðurlöndumum og í
Eystrasaltsríkjunum en útibú fyrir-
tækisins í þessum löndum nefnist
Weeding Technologies Nordic AS.
(Landsbygdens Folk, 23. mars
2012, Peter Karlberg.)
Heit froða notuð gegn illgresi
í lífrænni ræktun
Við bjóðum þér
gæða spennugjafa og rafgirðingarefni
Hliðgrindur í miklu úrvali
Sjá bækling á www.ks.is

Gallagher rafgirðingarefni færði í KS Verslunin Eyri
og í verslunum Húsasmiðjunnar um allt land.
Leitið upplýsinga
um vörur og tilboðsgerð
í síma 455 4613
eða 455 4627