Fréttablaðið - 18.02.2012, Blaðsíða 16

16 18. febrúar 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Á fjórða ári eftir hrun krónunnar og fall bank-anna stendur þjóðin enn á vegamótum í þeim
skilningi að hún hefur ekki valið
ákveðna leið til þess að feta sig
eftir við endurreisnina. Veg-
presturinn stendur á sínum stað.
Ætli menn að komast úr sporunum
þarf að velja eina af leiðunum frá
honum.
Frá því að efnahagsáætlun
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins rann
sitt skeið um mitt síðasta ár hafa
stjórnvöld ýmist hallað sér upp að
vegprestinum eða snúist í kringum
hann. Ný efnahagsáætlun hefur
ekki verið samin. Pólitíska málef-
nakreppan hefur komið í veg fyrir
að menn gætu gert nýja áætlun og
valið nýja leið.
Þess sjást þegar
merki í vax-
andi verðbólgu
og með veikari
krónu.
Á þ e s s u m
vett vangi var
í síðustu viku
vakin á því
athygli að veru-
leg hætta væri
á að lífeyrissjóðirnir myndu tapa
sjálfstæði sínu á næstu árum.
Ástæðan er sú að stefnuleysi í
ríkis fjármálum og peningamálum
er smám saman að leiða til þess
að áhætta ríkissjóðs og lífeyris-
sjóðanna tvinnast saman eins og
hjá gömlu bönkunum og stærstu
eigendum þeirra. Afleiðingin
getur orðið sambærileg.
Formaður velferðarnefndar
Alþingis staðfesti í vikunni að fullt
tilefni væri til þessa beygs með því
að lýsa yfir því að huga ætti að því
að steypa lífeyris réttindum lands-
manna í eitt kerfi. Á mæltu máli
þýðir það að hverfa frá söfnunar-
kerfi og innleiða gegnumstreymis-
kerfi. Tilgangurinn er að eyða upp-
söfnuðum sparnaði.
Slíkar yfirlýsingar benda ótví-
rætt til að í ráðleysinu upp við veg-
prestinn sé sú freisting ofar í huga
ríkisstjórnarinnar að halda áfram
að nota lífeyrissjóðina til þess að
ná öðrum pólitískum markmiðum
en að tryggja sjóðsfélögum lífeyri
á efri árum.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Að snúast um vegprestinn
Í vikunni var greint frá sam-komulagi ríkisstjórnarinn-ar við lífeyrissjóðina um þátttöku í gjaldeyrisupp-
boðum Seðlabankans. Dæmið leit
ekki illa út eins og það var kynnt.
Lífeyrissjóðirnir flytja heim
erlendan gjaldeyri. Það styrkir
stöðu krónunnar og ætti eftir
kenningunni að auðvelda Seðla-
bankanum að aflétta gjaldeyris-
höftunum.
Hér þarf þó að horfa á fleiri hlið-
ar. Í fyrsta lagi er þetta þvingunar-
aðgerð. Hún svarar því ekki þeirri
spurningu sem öllu máli skiptir:
Eru menn tilbúnir af fúsum og
frjálsum vilja að breyta erlendum
eignum í íslenskar krónur? Fyrir
vikið hefur aðgerðin ekki þann trú-
verðugleika sem vera þyrfti.
Í annan stað er þetta enn eitt
dæmið um hvernig stjórnvöld
draga lífeyrissjóðina inn í sameig-
inlega áhættu vegna veikrar ríkis-
fjármálastefnu. Veiking lífeyris-
sjóðanna getur að sönnu styrkt
ríkissjóð og Seðlabankann í bráð.
Á hinn bóginn grefur hún undan
langtímamarkmiðum um fjármála-
stöðugleika og einni meginstoð vel-
ferðarkerfisins.
Í þriðja lagi er með þvingunar-
ráðum eins og þessum verið að
hindra lífeyrissjóðina í að dreifa
áhættu með fjárfestingum erlendis.
Sú áhættudreifing er eitt af hald-
reipum sjóðanna. Verði gjaldeyris-
höftunum aflétt er skylda sjóðanna
að fara út aftur með peninga til að
tryggja eðlilega áhættudreifingu.
Þá kunna menn að standa í
þeim sporum að þurfa að hefta
út streymið með öðrum ráðum. Á
endanum gæti þetta haft þá einu
þýðingu að hjálpa Seðlabankanum
að skipta um nafn eða form á
höftunum. Er það markmiðið?
Þvingunarráð
Einn af yngri hagfræðing-um landsins, Heiðar Már Guðjónsson, vakti í vik-unni með athyglisverðum
greinaflokki í þessu blaði athygli á
hverjar afleiðingar það getur haft
að fylgja áfram óbreyttri stefnu í
peningamálum. Í raun hefur ekk-
ert breyst í þeim efnum. Allt er
eins og það var fyrir hrun að við-
bættum höftunum. Hann sýnir
með sterkum rökum fram á að
þetta geti leitt til annars hruns
innan fjögurra ára.
Heiðar Már Guðjónsson telur
róttæka stefnubreytingu óhjá-
kvæmilega með upptöku nýrrar
myntar og leggur til að það verði
gert einhliða og bendir einkum
á Kanadadollar. Hann telur að
samningar um aðild að evrópska
myntbandalaginu taki of langan
tíma og ný mynt yrði keypt of dýru
verði ef fórna þyrfti fiskveiðirétt-
indum á móti. Hvort tveggja er í
sjálfu sér rétt. Spurningin er bara
hvort unnt er í samningum að
tryggja fiskveiðihagsmunina og
hraða ferlinum. Það er markmið
aðildarviðræðnanna.
Kjarni málsins er þó sá að ekki
er unnt að halda áfram án skýrrar
stefnumörkunar. Hinn kosturinn,
að hanga utan í vegprestinum og
þora ekki að velja nýja leið, mun
á endanum kalla yfir okkur nýtt
hrun. Spurningin er bara hversu
hratt. Vandinn er sá að hvorki
ríkis stjórnin né stjórnar and staðan
fást til að taka ákvörðun um hvert
á að halda og hvernig varða á
veginn.
Veldur krónan nýju hruni?
S
tundum finnst manni eins og í fréttum komi vart annað
en afturgöngur gamalla frétta og umræðu. Nú síðast í
vikulokin gerðist það með dómi Hæstaréttar þar sem
afturvirkir endurreiknaðir vextir á gjaldeyrislán voru
sagðir ólöglegir.
Víst er að umræða um skulda-
vanda, gjaldeyrismál, Icesave
og þar fram eftir götunum er
fyrir löngu orðin bæði þrúgandi
og leiðigjörn að margra mati,
en heldur væntanlega áfram
meðan mál eru ekki kláruð að
fullu. Þannig getur fólk látið sig
hlakka til nýrrar lotu Icesave-
umræðna þegar boðaður málarekstur ESA hefst á hendur íslenska
ríkinu.
Kannski eru það samt merki um einhverja örvæntingu í sam-
félaginu allar þær væntingar sem upp risu þegar vaxtadómur
Hæstaréttar féll á miðvikudag. Virtust margir áætla um leið að
hver sá sem hefði á einhverjum tímapunkti tekið erlent lán hefði
dottið í lukkupott gjafavaxta og ætti væntanlega von á endur-
greiðslum á stærð við meðallottóvinning, fleiri tugir milljarða
væru á leiðinni til skuldara landsins.
Daginn eftir var þó komið aðeins annað hljóð á strokkinn. Ekki
víst að von sé á öllum milljónunum og óljóst hversu fordæmis-
gefandi dómurinn sé, eða til hverra þeirra hann nái sem tekið
höfðu lán í erlendri mynt. Líkast til bara þeirra sem alltaf höfðu
staðið í skilum. Og hefur þá væntanlega farið um þá sem í skulda-
vanda sínum hlíttu misjöfnum ráðum um að hætta að borga af
lánum sínum. Mikil er ábyrgð þeirra sem ráðleggja fólki þannig,
að það fyrirgerir rétti sínum til leiðréttinga.
Lýðskrum virðist nefnilega vera óhjákvæmilegur fylgifiskur
þessarar skuldavanda- og jafnvel efnahagsumræðu allrar, hvort
sem það eru yfirlýsingar um töfralausnir á borð við einhliða upp-
töku erlendrar myntar, flata skuldaniðurfellingu, eða annað ámóta
rugl sem með rökum er margbúið að slá út af borðinu.
Angi af slíku dúkkaði upp í umræðum um vaxtadóm Hæsta-
réttar þegar einstaka stjórnmálamenn fóru að tala um að ætti að
rétta hlut einhverra þeirra sem tekið höfðu erlent lán, þá væri
óhjákvæmilegt annað en að rétta hlut hinna sem pínast í verð-
tryggingar fangelsi krónulána.
Tilfellið er nefnilega að á endanum borgar alltaf einhver
brúsann. Stjórnmálamenn sem vilja fella niður skuldir af íbúða-
lánum þurfa þá líka að svara þeirri spurningu hvaða áhrif slík
aðgerð hefur á stöðu Íbúðalánasjóðs og hvaðan eigi að koma fjár-
munir til að styrkja hann enn frekar komi til slíkra aðgerða. Hver
ætlar að mæla fyrir skattahækkunum vegna þessa?
Aðgerðin sem gagnast þeim sem skulda verðtryggð lán er að
böndum sé komið á verðbólguna. Þar gætu stjórnmálamenn sem
stuðla að aukinni verðbólgu með því að hækka neysluskatta strax
lofað úrbótum. Þá hefur verið lýst leiðum til að koma böndum
á sveiflur í gengi krónunnar með gjöldum á gjaldeyrisskipta-
samninga. Hvað líður áætluninni um afnám gjaldeyrishafta? Er
ekki ráð að fara að koma á þessari ábyrgu efnahagsstjórn sem
þjóðin hefur, líkast til allt frá stofnun, beðið eftir?
Mál sem dúkka ítrekað upp:
Þrúgandi leiðindi
SKOÐUN
Óli Kristján
Ármannsson
olikr@frettabladid.is
hollur kostur á 5 mín.
Gríms fiskibollur