Fréttablaðið - 18.02.2012, Blaðsíða 26

18. febrúar 2012 LAUGARDAGUR26
U
m fá rit hefur staðið
jafn mikill styr og
Biblíuna. Hún er
safn trúarrita og eru
sum þeirra meira en
2000 ára gömul. Frá
upphafi hefur verið deilt um hvað
eigi að vera í Biblíunni og stendur
sú deila enn. Sem dæmi má nefna
að svokallaðar Apokrýfar-bækur
Gamla testamentisins voru ekki í
íslensku Biblíunni frá 1866 til 1981,
en eru þar nú. Það er því ekki eins
og Biblían hafi sprottið alsköpuð
fram, hún er ritstýrt greinasafn.
Ummæli Snorra Óskars sonar,
grunnskólakennara á Akureyri,
þess efnis að samkynhneigð væri
synd og synd ylli dauða hafa vakið
athygli. Snorri var settur í hálfs
árs leyfi, en sú ákvörðun er frá-
leitt óumdeild. Árni Johnsen,
þing maður Sjálfstæðisflokksins,
tók málið upp á þingi á þriðju-
dag. Þar sagði hann ráðstöfunina
varða mannréttindi, virðingu fyrir
skoðana frelsi og trúfrelsi á Íslandi.
Þarna heggur Árni í sama kné-
runn og Snorri sjálfur. Skoðanir
hans er að finna í Biblíunni og
hvernig er hægt að banna trúuðum
manni að vitna í trúarrit sitt?
Ekki siðferðileg viðmið
Sólveig Anna Bóasdóttir, dósent
við guðfræði- og trúarbragða-
fræðideild Háskóla Íslands, segir
ekki hægt að taka orð úr Biblíunni
og flytja inn i okkar samfélag að
óathuguðu máli. Biblían sé mörg
þúsund ára gömul og það sem í
henni standi sé í ákveðnu félags-
legu og menningarlegu samhengi
og það verði að hafa í huga. Því
sé ekki hægt að nota þau sem sið-
ferði leg viðmið í dag, án gagn-
rýnnar skoðunar.
„Kristin siðfræði og kristnir sið-
fræðingar hafa tekið afstöðu gegn
mörgu sem talað er um í Biblíunni,
s.s. þrælahaldi og dauðarefsingu.
Siðfræðingar gera greinarmun á
staðhæfingum um boð og bönn,
sem finna má, og þeim rökum sem
færa má fyrir staðhæfingunum.
Það er ekki ásættanlegt fyrir
kristna siðfræði að flytja stað-
hæfingar úr þúsund ára gömlum
ritum inn í samtímann og krefj-
ast þess að samfélagið geri það
að viðmiðum gagnrýnislaust. Sið-
fræðingar sleppa aldrei undan
kröfu um að sýna fram á með
rökum að boð og bönn Biblíunnar
séu góð og gild í samtímanum.
Kristin siðfræði er gagnrýnin: hún
tekur hvorki bókstafstrú né hefða-
trú gilda án nánari skoðunar.“
Hvað er samkynhneigð?
Sólveig spyr líka hvað Snorri eigi
við þegar hann talar um sam kyn-
hneigð. Orðið homosexuality kom
Í Biblíunni er bæði ást og hatur
Biblían geymir ýmiss konar boðskap. Þar er að finna kærleik og ást, en einnig refsigleði og hatur. Því hefur verið velt upp hvort
sumt þar eigi að skilgreina sem hatursáróður. Kolbeinn Óttarsson Proppé rýnir í trúartextann og samfélagslega skírskotun hans.
VERÐUM AÐ TÚLKA Sólveig Anna Bóasdóttir guðfræðingur segir að ekki sé hægt að
afsala sér samvisku og túlkunarfrelsi og vísa blint í Biblíuna. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Eigi maður þrjóskan son og
ódælan sem hvorki vill hlýða
föður sínum né móður og
hlýðnast þeim ekki heldur
þótt þau hirti hann, skulu
faðir hans og móðir taka
hann og færa hann fyrir
öldunga borgarinnar á þing-
staðinn í borgarhliðinu. Þá
skulu þau segja við öldunga
borgarinnar: „Þessi sonur
okkar er þrjóskur og ódæll
og hlýðir ekki áminningum
okkar. Hann er bæði ónytj-
ungur og svallari.“ Þá skulu
allir karlmenn í borginni grýta
hann til bana. Þú skalt upp-
ræta hið illa úr þjóð þinni.
Fimmta Mósebók
Hver sá, sem bölvar föður
sínum eða móður sinni,
skal líflátinn verða. Föður
sínum eða móður sinni hefir
hann bölvað, blóðsök hvílir á
honum. Þriðja Mósebók
Leggist maður með konu,
sem hefir tíðir, og berar
blygðan hennar hefir beran
gjört brunn hennar og hún
hefir sjálf berað brunn blóðs
síns, þá skulu þau bæði
upprætt verða úr þjóð sinni.
Þriðja Mósebók
Sex daga skal vinna en sjö-
undi dagurinn skal vera ykkur
heilagur hvíldardagur, algjör
hvíld vegna Drottins. Hver
sem vinnur verk þann dag
skal tekinn af lífi. Þið megið
ekki kveikja eld í híbýlum
ykkar á hvíldardegi.
Önnur Mósebók
Eins og siður er í öllum söfn-
uðum hinna heilögu skulu
konur þegja á safnaðarsam-
komum því að þeim er ekki
leyft að tala heldur skulu þær
hlýða eins og líka lögmálið
býður. Fyrra Kórintubréf
Ef óspjölluð mey er föstnuð
manni og einhver annar hittir
hana í borginni og leggst
með henni skuluð þið færa
þau bæði að borgarhlið-
inu og grýta þau í
hel, stúlkuna af því
að hún hrópaði ekki
á hjálp í borginni
og manninn af því
að hann spjallaði konu
náunga síns.
Fimmta Mósebók
ÞAÐ SEM BIBLÍAN BANNAR OG LEYFIR ER HATURSRÆÐA Í BIBLÍUNNI?
Kanadaþing samþykkti árið 2004 frum-varp sem auðkennt er sem C-250. Sam-
kvæmt lögunum er bannað að vera með
undirróður gegn hópum sem byggist á
húðlit, kynþætti, trú og uppruna. Miklar
umræður urðu um frumvarpið þegar það
kom fram árið 2001 og þrjú ár tók að sam-
þykkja það sem lög.
Þeir sem gagn-
rýndu frumvarpið
hvað mest voru trúar-
leiðtogar, ekki síst
kristnir. Þeir töldu
að með frumvarpinu
væri verið að meina
þeim að nota vissa
hluta Biblíunnar, þar
sem þar er að finna
einmitt það sem frum-
varpið lagði blátt bann við; undirróður
gegn hópum byggðum á einhverju af ofan-
töldu. Ekki síst var gagnrýnt að frum-
varpið setti hömlur á tilvísun í Biblíuna
í gagnrýni á samkynhneigð. Trúar leið-
togarnir vildu óskorað frelsi til að kalla
það synd sem þeir töldu vera synd sam-
kvæmt Biblíunni, sem leiðir hugann að
orðræðunni varðandi Snorra Óskarsson.
Kanadaþing brást þannig við að setja
sérstaka undanþágu inn í frumvarpið
sem leyfir hatursáróður ef hann er settur
fram í góðri trú og byggður á trúarritum.
Það var kristnum trúarleiðtogum þó ekki
nóg því þeir óttast að dómstólar muni af-
nema trúarundanþáguna þar
sem ekki er nægjanlega
skilgreint hvað er gert „í
góðri trú“.
En er hatursræða
í Biblíunni? „Í dag
mundu sjálfsagt margir
segja að þar mætti
finna tilhneigingu í
þá átt. Við verðum
þó alltaf að reyna að
skilja hlutina í sínu menningarlega og
félagslega samhengi. Ekki bara að for-
dæma það sem var áður, heldur reyna að
skilja það. Áður var þetta viðtekið, þótti
venjulegt og ekkert athugavert,“ segir
Sólveig Anna.
Hún ítrekar að stærstur hluti kristinna
siðfræðinga taki boðskap Jesú Krists sem
kærleiks- og miskunnarboðskapi. Það úti-
loki fordæmandi afstöðu gagnvart fólki
sem elskar fólk af sama kyni.“
Þrælahald
“Berji maður þræl sinn eða
ambátt með staf svo að af hlýst
bani skal þess hefnt. En lifi
hann einn dag eða tvo skal þess
ekki hefnt því að hann er eign
mannsins.”
Önnur Mósebók.
Kristnir siðfræðingar hafa alltaf
túlkað Biblíuna. Þeir hafa lagt til
hliðar fjölda boða og banna sem
standa í Gamla testamentinu, við hlið þessa
banns varðandi mök karlmanna til dæmis.
fyrst fram árið 1868 og því segir
Sól veig þá spurningu sem Biblían
fjallar um ekki vera þá sömu
og við hug leiðum í dag, þar sem
gengið er út frá því að tvær mann-
eskjur af sama kyni sem elskast
séu frjálsar og gefi sam þykki sitt.
Því sé enginn skaði skeður og
engar slæmar af leiðingar fyrir
við komandi.
„Ef kynlífsathöfn tveggja eða
fleiri er samþykkt og sjálfræði er
til staðar og hún veldur þeim ekki
skaða, þá á enginn utan aðkomandi
að skipta sér af því. Biblían þekkir
ekkert slíkt og þar er hvergi
minnst á það.“
Hreinleikalögin
Orðin sem oftast er vitnað til varð-
andi kyn líf einstaklinga af sama
kyni er að finna í Þriðju Móse bók.
„Og leggist maður með karlmanni
sem kona væri, þá fremja þeir
báðir viðurstyggð. Þeir skulu líf-
látnir verða, blóðsök hvílir á þeim.“
Þetta er að finna í hreinleika-
bálki Gamla testa mentisins, í
svokölluðum hreinleikalögum.
Þar eru fleiri brot sem varða líflát;
að drýgja hór með konu annars
manns, leggjast með konu föður
síns, tengdadóttur sinni, að sænga
hjá mæðrum og eiga samræði
við skepnur. Þá er þar einnig að
finna eftirfarandi klausu sem
gæti reynst mörgum unglingnum
skeinuhætt í dag:
„Hver sá, sem bölvar föður
sínum eða móður sinni, skal líf-
látinn verða. Föður sínum eða
móður sinni hefir hann bölvað,
blóðsök hvílir á honum.“
Siðfræði eða siðfræði
Sólveig Anna segir að þessi orð
verði að skoðast í ljósi þess sam-
félags sem þau töluðu til. „Það er
margvíslegt efni í Biblíunni og hún
er ekki ein efnisleg heild. Þetta
endurspeglar menningu, samfélög
og viðhorf sem eru löngu gengin
sér til húðar.
Það er ekki allt til eftirbreytni
sem stendur á síðum Biblíunnar.
Þar er til að mynda að finna dauða-
refsingu sem víðast hefur verið
aflögð.
Sólveig segir mjög varhugavert
að lifa eingöngu með Biblíuna að
leiðarljósi og láta eins og maður
þekki ekkert til samfélagsins sem
maður býr í. Þekkingu og næmi
þurfi til að túlka og flytja það inn
í samtímann sem í henni stendur.
Þá sé ekki samasemmerki á milli
þess sem stendur í Biblíunni í heild
og þess sem við köllum kristna sið-
fræði.
„Kristnir siðfræðingar hafa
alltaf túlkað Biblíuna. Þeir hafa
lagt til hliðar fjölda boða og banna
sem standa í Gamla testamentinu,
við hlið þessa banns varðandi mök
karlmanna til dæmis. Þeir hafa
komist að því að kristnir menn
megi borða svínakjöt, á meðan
hvorki Gyðingar né múslímar gera
svo, og þeir hafa lagt margt annað
til hliðar.“
Bókstafstrú slæm
Mannkynið hefur alla tíð vísað
til einhvers valds, hvort sem er
verald legt eða geistlegt. Trúarrit
eru gjarnan notuð í þeim tilgangi
og á það við um gyðinga, múslima
sem og kristna. Þó styðjast ekki öll
trúarbrögð við trúarrit, en þau sem
það gera eru nefnd bókatrúarbrögð.
Sólveig bendir á að í gegnum
söguna hafi verið vísað í Biblíuna
til að réttlæta ýmislegt sem
hefur verið aflagt. „Allt fram
að því að þrælahald var aflagt
í Bandaríkjunum á ofanverðri
19. öldinni var túlkun stærstu
kirkjudeildanna að stuðningur
væri við þrælahald í Biblíunni.
Það voru litlu kirkjudeildirnar,
mennónítar, kvekarar og baptistar,
sem lögðu annan skilning í
Biblíuna og sögðu þrælahald
ósiðlegt.“
Ýmsir hafa einmitt vitnað
til Biblíunnar, meðal annars
varðandi samkynhneigða, og sagt
sem svo; það er mikilvægt að
sýna öllum kærleik en því miður
stendur þetta í Biblíunni. Sólveig
hefur svar við því.
„Getur nokkur manneskja
nokkurn tímann afsalað sér
samvisku og túlkunarfrelsi og
sagt bara: ég verð að beygja
mig undir þetta. Mér finnst
nauðsynlegt að líta þannig á
að maður sé frjáls á þann hátt
að maður sé túlkandi vera sem
leggur mat á hlutina.“