Fréttablaðið - 17.03.2012, Blaðsíða 24

Fréttablaðið - 17.03.2012, Blaðsíða 24
24 17. mars 2012 LAUGARDAGUR Evrópuskrifstofa Alþjóðaheil-brigðismálastofnunarinnar (WHO) vinnur nú að mótun evr- ópskrar heilbrigðisstefnu (Health 2020) og samtímis eru aðildarríki hennar að útfæra sínar eigin lang- tímaáætlanir í heilbrigðismálum. Á Íslandi mun heilbrigðisáætlun til ársins 2020 leysa af hólmi sambæri- lega áætlun sem rann sitt skeið árið 2010. Í byrjun aldarinnar virtist sem aðildarríki WHO í Evrópu væru að þróa sína stefnumótun og áætl- anagerð hvert í sína áttina, en með tilkomu nýrrar forystu á Evrópu- skrifstofu WHO í Kaupmannahöfn í ársbyrjun 2010 er nú lögð áhersla á að þessi vinna sé byggð á sömu undir stöðum. Að því er varðar gerð íslensku heilbrigðisáætlunarinnar er mikils- vert að læra af öðrum og skoða þá sérstaklega atriði eins og félags- lega áhrifaþætti heilsu, eflingu nær- samfélagsins og lýðheilsuþversnið (folkehelseprofil) þjóðarinnar. Félagslegir áhrifaþættir Á árunum 2005-2008 starfaði á vegum WHO nefnd undir forystu Englendingsins Sir Michael Marmot og beindi hún sjónum sínum að félagslegum áhrifavöldum heilsu (CSDH, Commission on Social Determinants of Health). Úttekt nefndarinnar og kannanir annarra aðila sýna að helstu áhrifa þættir heilsufars eru af félagslegum toga og sennilega hafa þeir mest að segja um þá byrði sem sjúkdómar og dauði valda í heiminum í dag. Myndin er alls staðar sú sama. Ein- staklingar sem hafa lág laun, stutta skólagöngu að baki, gegna ófaglærð- um störfum eða eru atvinnulaus- ir búa við meira heilsuleysi og lifa skemur en aðrir. Í lokaskýrslu sinni, Closing the gap in a generation frá árinu 2008, undirstrikar nefndin mikilvægi þess að bæta lífsskilyrði fólks sem býr við lakar að stæður. Víða um lönd er þessi skýrsla nú orðin grundvallarrit við mótun heilbrigðisáætlana og annarra við- eigandi aðgerða sem miða að því að efla heilsu og velferð fólks. Nærsamfélag Í allri stefnumótun er núorðið lögð áhersla á víðtækt samráð við fólkið í landinu og félagasamtök þess. Slag- orð Öryrkjabandalagsins „Ekkert um okkur, án okkar!“ er einkenn- andi fyrir þessi viðhorf. Um fjöllun tillagna á stórfundum, formlegt umsagnarferli og hugarflugs fundir eru tæki til þess að ná til þeirra er málefnin varða. Flutningur allrar nærþjónustu á sviði heilbrigðis- og félagsmála til sveitarfélaganna er áfangi á þeirri leið að skapa hér eiginlegt nærsamfélag og tryggja að borgararnir hafi áhrif á þjónustuna. Á Íslandi hafa sveitarfélögin Horna- fjörður og Akureyri tekið að sér rekstur heilsugæslu og öldrunar- mála og samþætt þessa mála- flokka félagslegri þjónustu sveitar- félaganna. Í ársbyrjun 2011 tóku sveitar félögin í landinu yfir mál- efni fatlaðra frá ríkinu og áformað er að flytja málefni aldraðra og jafnvel heilsugæsluna í heild sinni til sveitar félaganna á næstu árum. Lýðheilsuþversnið Í Noregi tóku ný lýðheilsulög gildi 1. janúar sl. og eru þau liður í að framfylgja áætlun um umbætur og samráð í heilbrigðisþjónustunni (Samhandlingsreformen). Þessi nýja löggjöf er liður í að styrkja ábyrgð og aðgerðir sveitarfélaga á sviði forvarna og heilsueflingar á öllum sviðum samfélagsins. Lýð- heilsustofnun Noregs er svo falið að halda saman upplýsingum á sam- ræmdu formi um ástandið í heil- brigðismálum í sérhverju sveitar- félagi, fylki og í landinu sem heild, svonefndu lýðheilsuþversniði eða lýðheilsuprófíl. Þetta á að auðvelda allar aðgerðir til að bæta heilsu- far á hverjum stað fyrir sig og svo geta allir farið inn á netsíðu stofn- unarinnar í leit að frekari fróðleik. Þarna er t.d. að finna upplýsingar um algengi sykursýki, ofþyngd og offitu, sálræn vandamál, slys o.fl. Nálgun sem þessi gæti e.t.v. komið að góðum notum hér á landi. Heilsa 2020 Ný heilbrigðisáætlun verður að hafa að meginmarkmiði að bæta heilsu og vellíðan fólks, draga úr ójöfnuði og tryggja sjálfbært notenda miðað heilbrigðis- og velferðar kerfi. Upp- lýsingar um félagslega áhrifa- þætti heilsu, efling nærþjónustu og gleggri þekking á lýðheilsu lands- manna eru öll lykilatriði sem nauð- synlegt er að styðjast við þegar mótuð er heildstæð framtíðarsýn og markmið fyrir heilbrigðisáætlun til ársins 2020 eru skilgreind. Ójöfnuður hindrar bætt heilsufar Margir eru kallaðir sem álit-legir forsetaframbjóðendur. Í mínum huga er Auður Guðjóns- dóttir skurðhjúkrunar fræðingur afar vænlegur frambjóðandi í for- setakjöri. Hún er vel þekkt sem óþreytandi baráttukona í þágu lækninga við mænuskaða. Sem stofnandi Mænuskaða stofnunar Íslands hefur henni tekist að fá færustu sérfræðinga heims til að horfa út fyrir rammann. Nýlega átti Auður frumkvæði að því að Norðurlandaráð samþykkti að Norðurlöndin hefðu forgöngu um að hrinda af stokkunum skipulagðri leit að lækningu við mænuskaða. Það þarf ekki lítið þrek og hugsjón til að halda slíku til streitu og hafa í gegn. Ef það er eitthvað eitt sem prýðir Auði öðru fremur, þá er það leiðtogahæfileikinn. Hún hefur einstakt lag á að koma málum áfram, hrífa fólk með sér með mælskunni og halda stefnunni. Forseti er þjóðarleið- togi og Auður á svo sannarlega heima í slíku hlutverki. Ef svona dugmikil og fram- sækin kona yrði kosin í þetta mikilvæga embætti gæti hún beint sjónum að mannúðarmálum, heilbrigðismálum og jafnréttis- málum; málaflokkum sem eru henni afar hugleiknir og skipta þjóðina og allt mannkynið afar miklu máli. Þannig yrði hún for- seti allrar þjóðarinnar. Það er engin spurning að þessi dugmikla, heiðarlega og hlátur- milda kona mundi njóta sín vel sem gestgjafi þjóðarinnar. Mín tilfinning er sú að Auður mundi bera með sér ferska vinda inn á Bessastaði og leiða þjóðina til góðra verka. Vonandi fyrirgefur Auður mér þessa framhleypni. Ég tel mig þó þekkja hana nógu vel til þess að vita að ef hún telur að hún geti látið enn meira gott af sér leiða sem forseti, þá mun hún íhuga málið. Hún hefur aldrei verið hrædd við að taka slaginn. Kjarnakonu á Bessa- staði Þeir sem taka ekki mark á sög-unni eru dæmdir til að endur- upplifa hana,“ segir málshátturinn. Við höfum háð stríð við aðrar þjóðir um fisk eins og allir vita. Oft voru fjölmörg útlend skip á miðunum og öllum ljóst, að auð- lindin gæti ei þolað fjölþjóðlegan ágang til langframa. Það var því látið sverfa til stáls. Nú er vitað að flestir nytja- stofnar í heiminum hafa látið á sjá og sumir svo um munar. Þorskur er ekki svipur hjá sjón og stærstu nýtingaraðilar afneita stöðugt eigin þætti í fiskleysinu. Því er hampað að utanaðkomandi þættir liggi að baki og einnig er hamrað á hagræði óbreytts fyrirkomulags. Hagsmunaaðilar veraldarvítt við- halda þannig eigin aðgengi og einokun yfir auðlindum til sjávar. Þekktur vísindamaður sagði að botnvörpuveiðar væru eins og veiðar á íkornum með skógar- eyðingu fyrst. Botnvarpa jafnar út misfellur á sjávarbotni, kórallar muldir, svampagróðri eytt og eftir standa plógförin ein. Það hefur verið sýnt og staðfest með neðan- sjávarmyndum að kóralrifum, sem tekur hundruð ára að byggjast upp, er eytt í einni svipan. Slík kóral- rif eru hluti af viðkvæmu vistkerfi hafsins og afskiptaleysi stjórn- valda illskiljanlegt. Botnvörpusjó- menn, sumir hverjir, halda fram skaðleysi þessara veiða og segja útjöfnun bara til bóta og að ekk- ert líf sé á botni á miklu dýpi. Í þessu sambandi má nefna ráð- stefnu um margbreytileika haf- djúpanna í Kúala Lúmpúr 2004. Í fram haldinu var birt bænaskjal undirritað af 1.136 vísinda mönnum frá 69 löndum. Þeir lögðu að ríkis- stjórnum og SÞ að botnvörpu veiðar á úthöfum verði bannaðar til að bjarga vistkerfum í haf djúpunum og þar með nytjafiski. Vísinda- menn höfðu þá nýlega uppgötvað skóga af kóröllum og kórallarif á djúpu og jafnvel köldu vatni og kalla þá regnskóga hafdjúpanna. Nú er svo komið að um þriðj- ungur allra nytjafiska í heiminum líður fyrir rányrkju og er í hættu. Vísindamenn spá eyðingu allra fiskistofna um miðja öldina ef ekkert verði að gert og áfram haldið á sömu braut. En hver á að annast varnir fyrir náttúruna? Í ýmsum löndum eru sér stakar stofnanir sem upplýsa um líf hafdjúpanna, en þær mega sín lítils gegn hagsmunaaðilum sem eiga sitt undir veiðum. Hingað til hefur sönnunar byrðin verið þeirra sem nýta náttúruna og tala fyrir verndunar sjónarmiðum, en varðandi haf djúpin eru mál nú víða að breytast og yfirvöld farin að viðurkenna, að náttúruvernd eigi ekki að staðnæmast við sjávarmál. Á Íslandsmiðum eru notaðir krókar á handfæra- og línu veiðum, netaveiðar hafa reglugerðar- möskva og botnvörpu veiðar eru með misstórum vörpum og hlerum. Útgerðarmenn hafa þannig í hendi sér hvaða veiðarfæri eru notuð. Og veiðileyfi þeirra gilda um öll Íslandsmið fyrir utan staka bletti eða firði í skamman tíma og sem friðaðir eru vegna smáfisks og hrygninga. Annars ríkir frjáls- ræði í aðalatriðum til veiða og ábyrgð á veiðarfærum er í höndum útgerðar manna einna. Hvenær ætla íslenzk stjórnvöld að taka afstöðu til botnvörpunnar? Treysta þau á að LÍÚ dreifi upp- lýsingum til einstakra útgerða um skaðsemi veiðarfæra? Hvers vegna er staðreyndum um alheims rýrnun botnfiska ekki haldið til haga? Í þessu sem mörgu öðru njóta útgerðirnar vafans og halda áfram sínum mokstri óáreittar. Rányrkja auðlinda tíðkast um heim allan í skjóli þröng- og skyndihagsmuna. Gróðinn er því- líkur að auðvelt er að hafa áhrif á ríkisstjórnir og snúa þeim á sveif með hagsmunaaðilum. Á meðan blæðir heildinni og við hættum afkomu komandi kynslóða. Næsta þorskastríð á Íslandi er í nánd og mun snúast um þetta. Næsta þorskastríð Sjávarútvegsmál Jónas Bjarnason efnaverkfræðingur Lýður Árnason læknir Heilbrigðismál Ingimar Einarsson ráðgjafi um stefnumótun í heilbrigðismálum Forsetaembættið Ragnheiður Davíðsdóttir háskólanemi og blaðamaður
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.