Fréttablaðið - 02.06.2012, Blaðsíða 18

18 2. júní 2012 LAUGARDAGUR
Mikil umræða hefur verið í þjóðfélaginu um að efla þurfi
lestur barna og unglinga en ekki
er víst að fólk geri sér almennt
grein fyrir því hversu mikið tap-
ast þegar börnin þeirra líta ekki í
bók hátt í þrjá mánuði yfir sumar-
tímann.
Sumarlestur
Erlendar rannsóknir sýna að þeim
nemendum sem ekki opna bók í
sumarleyfinu fer aftur. Á ensku
nefnist þetta summer reading
loss (eða summer learning loss)
og vísar í þá afturför í lestrar-
færni sem á sér stað yfir sumarið
þegar börnin hljóta ekki formlega
lestrarkennslu. Þetta er ekki bara
tilfinning eða ágiskun kennara,
heldur skráð og rannsakað fyrir-
bæri (sjá til dæmis Kim, J. S. 2011
og 2012, og Moynihan, L. 2011).
Staðreyndin er sú að lestrarfærni
þeirra sem lesa ekkert á sumrin
stendur ekki í stað milli vors og
hausts heldur hrakar henni mark-
tækt og það getur tekið nemend-
ur allt að tvo mánuði að vinna sig
upp í sömu færni og þeir höfðu við
upphaf sumarleyfis. Lestrarfærni
þeirra barna sem lesa eitthvað
stendur í stað eða batnar jafnvel.
Þessar sömu rannsóknir sýna
að það eru oftast þeir sem síst
mega við því sem lesa minnst í
sumarfríinu og standa því enn
verr að hausti. Þetta vindur svo
upp á sig og þeir sem ekkert lesa
standa sífellt verr, eru lengur að
vinna sig upp og ná jafnvel ekki
jafnöldrum sínum yfir skólaárið.
Það sem helst spáir fyrir um
hvort lestrarkunnáttu barns
hrakar yfir sumartímann er
hvort það les eða ekki og það
hvort barnið les yfir sumartím-
ann ræðst að mestu af því hvort
það hefur aðgang að bókum eða
ekki.
Ábyrgð foreldra
Á sumrin, þegar börn og ungling-
ar fá ekki það aðhald sem skóla-
stofan veitir, er ekki ólíklegt að
þau þurfi hvatningu til lestrar
og stuðning við val á lesefni. Hér
gegna foreldrar og forráðamenn
lykilhlutverki. Fáðu lánaða eða
kauptu bók handa ungmenninu
þegar þú grípur bók handa þér,
krakkar hafa alveg jafn gaman af
nýju lesefni og við hin. Hinir full-
orðnu ættu að hafa í huga að gera
ungmennunum auðvelt að nálgast
bækur sem henta áhuga og getu.
Lestu bókina sem ungmennið les,
vertu tilbúinn til viðræðna um
bókina og ræddu um aðrar bækur
sem þú lest. Umræður um lestur
efla áhugann á lestri.
Með því að gera lestur að sam-
eiginlegri tómstundaiðju fjöl-
skyldunnar yfir sumarið skapast
skemmtilegar samverustundir og
um leið aukast líkurnar á því að
börnin mæti í skólann að hausti
þokkalega búin undir skólaárið.
En það eru fleiri en foreldrar sem
geta haft áhrif.
Á ráðstefnunni Alvara málsins,
bókaþjóð í ólestri í janúar 2012
var bent á að ábyrgðin á bók-
menntauppeldinu væri samfélags-
ins alls. Heimilin, skólarnir, fjöl-
miðlar og ekki síst yfirvöld þurfa
að taka höndum saman og gera
lestur að áhugaverðri og gildri
iðju sem fær jákvæða athygli.
Við undirritaðar teljum veru-
lega þörf á sumarlestrarátaki á
Íslandi – áberandi, sýnilegu og
ágengu átaki sem nær til allra
sem að málinu koma – allra
Íslendinga.
Menning
Birgitta Elín
Hassell
rithöfundur og
útgefandi
Marta Hlín
Magnadóttir
rithöfundur og
útgefandi
Hrunadansinn kringum gull-kálfinn á fyrstu árum þess-
arar aldar skildi eftir sig hnípna
þjóð í vanda. Sá vandi er marg-
þættur en meðal þess erfiðasta
er atvinnuleysi með tilheyr-
andi landflótta og nálægt þús-
und milljarðar króna sem binda
verður með gjaldeyrishöftum
svo þeir flýi ekki land og valdi
þannig gengishruni, óðaverð-
bólgu og skuldsöfnun fólks og
fyrirtækja.
Aðeins ein leið virðist fær
til að draga raunverulega úr
atvinnuleysi, þ.e. að skapa ný
störf sem auka útflutningstekjur
eða draga úr innflutningi. Inn-
lendar millifærslur þjónustu eru
fullreyndar.
Ágreiningur er um hvern-
ig leysa eigi vandann varðandi
milljarðana sem leita úr landi.
Gjaldeyrishöft fresta vandanum
en leysa hann ekki. Einhverjir
vilja afnema þau og taka tilheyr-
andi dýfu. Aðrir vilja semja um
lausn vandans við Evrópusam-
bandið, það gæti reynst þjóðinni
dýrkeypt. Til eru þeir sem telja
farsælast að borga skuldir með
því að afla meira en við eyðum
á næstu áratugum og greiða
skuldina með mismuninum.
Mikil og að hluta illa rökstudd
umræða stendur yfir um nýt-
ingu lands Grímsstaða á Fjöll-
um. Augljóst virðist að nýting
landsins með þátttöku Kínverja,
sem fæli í sér umfangsmikla
uppbyggingu og aukin umsvif í
ferðaþjónustu með tilheyrandi
atvinnusköpun, fellur vel að
þeim markmiðum sem hér að
ofan eru talin þjóðarnauðsyn.
Það virðist tilefni til að skoða
málið frekar.
Yfirráð lands
Grímsstaða á Fjöllum
Er veruleg áhætta fólgin í því
að Kínverjar nái yfirráðum
yfir stóru landssvæði á hálend-
inu, jafnvel þótt um langtíma-
leigu, en ekki eignarhald, sé að
ræða? Yfirráðaréttur yfir landi
á að vera takmarkaður, landið
á að nýtast þjóðfélagsþegn-
um þess á komandi öldum, því
er í gildi fjölþætt löggjöf sem
ætlað er að tryggja sjálfbæra
nýtingu landsins í þágu þjóð-
arinnar. Ef löggjöfin nær ekki
þessu markmiði er áhætta sam-
fara einkayfir ráðum yfir landi
ekki bundin við yfirráð erlendra
aðila, jafnvel Íslendingar gætu
misnotað stöðu sína.
Sú spurning hefur vaknað
hvort Grímsstaðaverkefnið sé
aðeins eitt skref erlends við-
skiptajöfurs til að auðvelda
aðgengi að öðrum og stærri við-
skiptatækifærum, s.s. olíuleit
og -vinnslu á Drekasvæðinu
eða viðskiptum tengdum flutn-
ingum á Norður-Íshafinu. Þjóð-
in verður að treysta því að við
munum sem fyrr ráða för innan
okkar lögsögu. Líta ætti á það
sem fagnaðarefni að aðilar sem
starfa utan íslenskrar lögsögu
séu tilbúnir að lúta henni, hafa
hér bækistöðvar og beina hingað
fjármunum.
Atvinnuuppbygging
á landsbyggðinni
Atvinnuleysi á Íslandi í dag
er í kringum 7%. Hér vantar
því nokkur þúsund störf til að
atvinnuástand sé viðunandi. Í
ljósi reynslunnar má hugleiða
hvort Íslendingar munu fást til
að vinna þau störf sem kunna að
skapast á Grímsstöðum, bæði á
uppbyggingartímanum og við
áformaða ferðaþjónustustarf-
semi. Eitthvað virðist athuga-
vert við íslenskan vinnumarkað
og vinnusiðferði, geti fólk hafn-
að störfum en þegið bætur. Því
miður hafa lykilatvinnugrein-
ar, s.s. fiskvinnsla og ferða-
þjónusta, þó um árabil þurft að
reiða sig á erlenda starfskrafta.
Víða á landsbyggðinni hefur fólk
af erlendum uppruna fest rætur
og er nú þátttakendur í íslensku
samfélagi. Hafa skyldi í huga að
hvort sem starfsmenn á Gríms-
stöðum yrðu af íslenskum eða
erlendum uppruna verður að
treysta íslenskri vinnulöggjöf til
að tryggja að kaup og kjör við
störf hérlendis séu boðleg.
Ferðaþjónusta framtíðarinnar
Ferðaþjónusta á landsbyggð-
inni býr við mikla árstíðasveiflu
eftir spurnar. Heilsársrekstur
virðist forsenda arðsemi vand-
aðra fjárfestinga í ferðaiðnaði,
en jafnframt grunnur að varan-
legri atvinnusköpun og þar með
búsetu. Uppbyggingin á Gríms-
stöðum, ef af verður, er stærsta
tilraun á þessu sviði sem gerð
hefur verið hérlendis. Sú tilraun
er afar áhugaverð, en verður á
næstu árum tæplega gerð með
íslensku fjármagni.
Nefnt hefur verið að uppbygg-
ing á svo afskekktu svæði virð-
ist óraunhæf. Benda má á að
hótel (greiðasala) hefur verið
rekið á Grímsstöðum um aldir
enda staðurinn á krossgötum.
Þaðan liggja leiðir til Mývatns,
til Axarfjarðar, til Vopnafjarð-
ar, til Austurlands og til Herðu-
breiðar, Öskju og fleiri staða á
hálendinu. Allt perlur íslenskr-
ar náttúru. Ólíkt því sem marg-
ir telja eru Grímsstaðir nokkuð
veðursæll staður. Sauðfjárbú-
skapur liðinna alda er til vitnis
um það, sem og veðurskýrslur.
Næstu skref
Nú vinna forsvarsmenn sveit-
arfélaga í Þingeyjarsýslum og
Eyjafirði að frekari undirbún-
ingi og útfærslu uppbygging-
ar umfangsmikillar ferðaþjón-
ustu á Grímsstöðum á Fjöllum,
í samvinnu við kínverska fjár-
festinn Huang Nubo. Sitt sýn-
ist hverjum um ágæti verkefn-
isins. Mörgum spurningum um
útfærslu og hugmyndir virðist
ósvarað, þar á meðal um búsetu
starfsfólks. Föst búseta með til-
heyrandi þjónustu virðist þó
almennt forsenda slíkrar land-
nýtingar. Ætla má að vönduð
upplýsingamiðlun milli aðila
og opin umræða, ekki síst við
heimamenn, skipti sköpum um
næstu skref. Hér þarf því að
vanda til verka og ekki missa
sjónir á því hvernig slíkt verk-
efni geti orðið að sem mestu
gagni fyrir þjóðarhag. Oft var
þörf en nú er nauðsyn.
Hnípin þjóð í vanda Ekki lesa
ekki neittFerðaþjónusta
Ari
Teitsson
Þingeyingur
Líta ætti á það sem fagnaðarefni að
aðilar sem starfa utan íslenskrar lög-
sögu séu tilbúnir að lúta henni, hafa hér
bækistöðvar og beina hingað fjármunum.