Fréttablaðið - 29.11.2012, Side 34

Fréttablaðið - 29.11.2012, Side 34
29. nóvember 2012 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 34 Við Ragnar Th. Sigurðsson ljósmyndari höfum mælt stöðu brúnar á Steinsholts- jökli í allmörg ár. Skrið- jökullinn gengur norður úr Eyjafjallajökli. Hann hefur hopað og þynnst sam- fellt á mælitímabilinu og er fulltrúi allra skriðjökla landsins og raunar yfir 90% allra jökla utan Grænlands og Suðurskautslandsins en þeir eru um 300 þúsund. Allur jökulís heims geym- ir rúm 2% vatnsins á yfir- borði jarðar. Hann er afar mikil- vægt ferskvatnsforðabúr, einkum í fjalllendi heimsálfanna og á lág- lendi nærri því. Hin rúm 97% eru saltur sjór. Meðalhiti á jörðinni hefur hækk- að um 0,7 gráður á Celsíus á undan- förnum eitt hundrað árum og aldrei hraðar en undanfarna áratugi enda aukning gróðurhúsagasa hraðari en sést hefur í mæligögnum úr ískjörn- um sem sýna þá sögu í 650 þúsund ár. Ísland hefur færst, hvað gróður og dýralíf varðar, um 800 km í suður. Enginn vafi Enginn vafi leikur lengur á megin- orsökunum. Þær felast í síaukinni dreifingu gróðurhúsagasa, hömlu- lítilli gróðureyðingu og æ meiri rykmengun vegna athafna manna. Hiti hækkar í neðstu loftlögum en það kólnar í heiðhvolfinu. Talið er að efnahagskerfi heims geti þolað hitastigshækkun um allt að 2°C á næstu fjórum til sex áratugum og hækkun heimshafanna um allt að einn metra. Hvort tveggja kallar á gríðarleg fjárframlög og veldur flestöllum þjóðum miklu raski. Í þessum mánuði kom út skýrsla Alþjóðabankans „Turn Down the Heat“. Stofnunin er frekar þekkt fyrir íhaldssemi en andstæðu henn- ar í þjóðfélagsmálum. Í skýrslunni kemur fram svipuð afstaða og í skýrslu Alþjóðaorkumálastofn- unarinnar fyrir skömmu. Meðal annars er því haldið réttilega fram að ekki megi nýta nema þriðjung þekktra birgða kolefniseldsneytis í heiminum ef við ætlum að halda okkur innan 2° hækkunar ársmeðalhitans – nema þjóðunum takist að binda kolefni á heimsvísu með nýrri tækni og gróðurfram- förum. Næstum tveir þriðju hlutar birgðanna eru kol, 22% olía og 15% gas, aðallega í Bandaríkjunum, Mið- Austurlöndum, Kína og Rússlandi. Oftrú á skyndigróða Núna er ekkert samkomulag í sjón- máli um verulegar framfarir í að sporna við hlýnun andrúmsloftsins, þvert á móti. Nýjustu hugmyndir um að nýta flóknar og dýrar aðferð- ir við að ná upp olíu og gasi norðan heimskautsbaugs, á erfiðum slóðum, vekja svartsýni á vegferð næstu ára eða áratuga. Skammsýni og oftrú á skyndigróða sýnast ætla að ríkja yfir varkárni og skynsemi. Hvar er umhyggjan fyrir heimsbyggð morg- undagsins? Stjórnmál vega afar þungt í þess- um efnum. Líka þrýstingur almenn- ings. Ég hef sagt það áður og skrifa hér enn einu sinni: Íslendingar hafa tækifæri til að koma fram sem djörf og sterk rödd meðal þjóða við að hægja á þeysireiðinni inn í ofhlýnun jarðar og koma með ábendingar og kröfur um lausnir. Til þess höfum við þekkingu og ríka ástæðu. Ella líkjumst við litlu stúlkunni með eld- spýturnar í sögu Hans Christians Andersen, nema hvað vandamálið er ekki kuldi heldur varmi. Í grein sinni í Fréttablaðinu 20. okt. sl. gagnrýnir Jón Hallsson nýja franska rannsókn sem skekið hefur vísindaheiminn og valdið auknum áhyggjum manna af öryggi erfðabreyttra matvæla og fóðurs. Þegar líftæknirisinn Monsanto sótti um leyfi ESB fyrir erfðabreyttu maísyrki sínu NK603 lagði fyrirtækið fram niðurstöðu 90 daga til- raunar á rottum sem benti til eitrunar í lifur og nýrum – niður- stöðu sem Monsanto gerði ekkert úr og taldi tölfræðilega ómarktæka. Franska rannsóknin sem Séral- ini o.fl. gerðu komst að því að taka hefði átt niðurstöður tilrauna Mons- anto um eitrunaráhrif mun alvarleg- ar. Rannsókn Séralini spannaði tvö ár (ævilengd rottu) og komst að því að til lengri tíma hefði erfðabreytt- ur NK603 maís alvarleg eituráhrif á nýru og lifur en olli einnig æxl- ismyndun og ótímabærum dauða í tilraunarottunum. Franska rann- sóknin sýnir glöggt að yfirvöld ESB þurfa að krefjast lengri og ítarlegri tilrauna á dýrum með allar erfða- breyttar plöntur svo langtímaáhrif erfðabreyttra matvæla á neytendur verði rétt metin. Ógnun við heilsufar Líftækniiðnaðurinn er nú að reyna að innleiða erfðabreyttar plöntur sem eru jafnvel enn meiri ógnun við heilsufar okkar, t.d. erfðabreyttar kartöflur, hveiti og hrísgrjón. Þetta eru grunnfæðutegundir sem neytt er daglega og oft neytt beint af akr- inum. Flest erfðabreytt matvæli á markaði eru unnar vörur. Erfða- breytt soja, maís og repja eru í mat- vörum okkar sem unnin efni og mest af DNA í þessum vörum hefur sundrast. Erfðabreyttra kartaflna, hveitis og hrísgrjóna verður hins vegar neytt að mestu í óunnu formi og með mun meiru af erfðabreyttu DNA, sem gæti valdið mun meiri hættu á óþekktum eiturefnum og ofnæmis- völdum sem hin ónákvæma og ófyrirsjáanlega tækni við erfðabreytingar getur orsakað. Neytendur á Vest- urlöndum geta e.t.v. forð- ast þessar nýju og hættu- legu erfðabreyttu afurðir, en lítt upplýstir neytendur í þróunarlöndunum sem búa við slaka löggjöf og spilltar ríkisstjórnir eru berskjald- aðri fyrir þeim. Suður-Afríkubúar neyta maíss allt að þrisvar á dag (að hluta beint af ökrunum), en 40% maísræktunar í landinu eru einmitt NK603 yrkið. Rannsókn úthúðað Líftækniiðnaðurinn brást hart við frönsku rannsókninni og með því að úthúða henni og höfundum hennar. Hið sama gerir gengi nokk- urra íslenskra vísindamanna sem auðsjáanlega telja það atvinnu- og fjárhagslegum hagsmunum sínum fyrir bestu. Jón Hallsson gagnrýnir t.d. Séral- ini fyrir að hafa notað sn. Sprague Dawley-rottur við tilraunir sínar þar sem þær hafi tilhneigingu til að mynda æxli. Jóni ætti þó að vera kunnugt um hve SD-rottan er mikið notuð í dýratilraunum. Til dæmis var hún notuð í 90 daga tilraun sem Monsanto gerði til að afla samþykk- is ESB fyrir maísyrkinu NK603. Hundruð leyfisveitinga fyrir erfða- breyttar lífverur byggðust á tilraun- um með SD-rottur. Ef SD-rottan er óhæf til afnota í dýratilraunum eins og Jón lætur að liggja þá eru komin ærin tilefni til að afturkalla hundr- uð leyfa fyrir erfðabreyttar plöntur og innkalla þúsundir erfðabreyttra matvæla á markaði. Það kallar einn- ig á innköllun illgresiseitursins glýfosat sem notað er á 80% erfða- breyttra plantna í heiminum (þ.m.t. NK603-maís) þar sem notkun þess var leyfð á grundvelli tilrauna með SD-rottur. Jón Hallsson telur rannsókn Séralini o.fl. ekki standast kröfur OECD. En rannsókn Séralini beind- ist að eituráhrifum og OECD-kröfur tilgreina að nota skuli 10 rottur af hvoru kyni í slíkum rannsóknum. Jón hefur líkt og Monsanto gagn- rýnt Séralini fyrir að nota aðeins 10 rottur af hvoru kyni. Monsanto notaði 20 rottur af hvoru kyni í til- raunum sem það gerði til að afla sér leyfis ESB fyrir maísyrkinu NK603, – en lýsti aðeins greiningu á 10 rott- um, sama fjölda og Séralini notaði. Notaði Monsanto aðeins hraustustu 10 rottur af 20 til þess að hagræða niðurstöðum sínum? Við því fáum við aldrei svör þar sem Monsanto neitar að birta rannsóknargögn dýratilrauna sinna. Vakning til stjórnvalda Jón virðist ekki átta sig á að franska rannsóknin var ekki hönnuð til að greina krabbamein. Það kom hins vegar á óvart að rottur fóðraðar á erfðabreyttum maís mynduðu mun fleiri æxli en rottur sem fengu óerfðabreyttan maís. Séralini mælir með því að rannsókn hans verði fylgt eftir með langtímarannsókn- um þar sem fleiri rottur eru notaðar þannig að unnt verði að leggja töl- fræðilegt mat á tíðni æxla og dánar- tíðni. Líftækniiðnaðurinn reynir jafn- an að rakka niður sjálfstæð vísindi sem birta neikvæðar niðurstöður um erfðabreyttar plöntur. Nýjasta rannsókn Séralini verður hins vegar ekki töluð í hel. Hún felur í sér vakn- ingu til stjórnvalda og eftirlitsaðila allra landa. ➜ Líftækniiðnaðurinn reynir jafnan að rakka niður sjálfstæð vísindi sem birta neikvæðar niðurstöður… ➜ Núna er ekkert samkomulag í sjón- máli um verulegar framfarir í að sporna við hlýnun andrúms- loftsins, þvert á móti. Vísindin vefengja öryggi erfðabreyttra matvæla Litla stúlkan með eldspýturnar? ERFÐABREYTT MATVÆLI Sandra B. Jónsdóttir sjálfstæður ráðgjafi GRÓÐURHÚSA- ÁHRIF Ari Trausti Guðmundsson jarðvísindamaður og rithöfundur

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.