Fréttablaðið - 21.12.2012, Qupperneq 25

FÖSTUDAGUR 21. desember 2012 | SKOÐUN | 25
Í DAG
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Ég er aurvaldssinni. Það er svona
míní-auðvaldssinni. Mér finnst
það ekki endilega óendanlega
magnað að til sé fólk sem hefur
orðið ríkt af því að breyta raf-
magni í ál eða fundið olíu og tek-
ist að selja hana.
Ekki að segja að það sé eitt-
hvað sem „allir geta“ eða að þeir
sem það geri séu vont fólk. En
það er ekki í frumframleiðslunni
sem sköpunarkraftur hins frjálsa
markaðar kemur hvað skýrast
fram. Jafnvel í ömurlegu, mið-
stýrðu hagkerfi gæti einhver
líkegast framleitt ál og grætt á
því.
Öllu merkilegra er þegar menn
breyta engu í eitthvað. Að einhver
skyldi geta fengið pening fyrir að
teikna klúrar spýtukallamyndir,
semja tónlist eða halda uppi
bloggi, það er virkilega merkilegt.
Allir, sem reynt hafa að fá pening
fyrir að gera eitthvað sniðugt með
hausnum, vita að það er fáranlega
erfitt. Enn erfiðara er að fá nóg
til að geta lifað af því, hvað þá að
fá nógu mikið til að verða ríkur
(og þá sjálfkrafa öfundaður fyrir
að fá borgað fyrir að „gera ekki
neitt“).
Hilla hátt uppi
Nái menn einhverjum vinsældum
fylgir þeim þó gjarnan ákveðin
virðing. En sú hilla liggur hátt
uppi. Úti um allt er fullt af fólki
sem er ekki jafnsniðugt og Hug-
leikur og er ekki með jafngríp-
andi lag og Of Monsters and Men
en er samt að reyna og mætir oft
takmörkuðum skilningi. Ég er
ekki endilega að tala um að ríkið
vilji ekki gefa þessum frumkvöðl-
um nógu mikinn pening (eins og
oft er átt við þegar „takmarkaðan
skilning“ ber á góma). Ég á við að
samborgarar þessa fólks viður-
kenna stundum ekki að það sem
þeir gera sé yfirhöfuð vinna. Það
birtist með ýmsum hætti.
Tökum dæmi. Grafískur hönn-
uður er beðinn um að hanna
heimasíðu. Líklegt er að hann sé
spurður 1. hvort hann vilji gera
það frítt 2. hvort hann taki virki-
lega svona mikið fyrir þetta 3.
hvort hann geti virkilega ekki
gert þetta frítt, heimasíðan er
ekki fyrir neitt gróðafélag og
hann fær góða auglýsingu út
á þetta 4. hvort hann geti ekki
komið með nokkrar hugmyndir
sem síðan verður valið úr 5. hvort
það þurfi samt að borga honum
ef þetta verður ljótt 6. hvort hann
muni ekki örugglega líka hanna
lógóið, gera fullt af öðrum hlutum
og hvort það kosti nokkuð auka-
lega.
Frítt parkett
Setjum nú upp sama dæmið með
parkettlagningarmanni. Myndu
menn biðja hann um að vinna
vinnu sína frítt? Myndu menn
spyrja hann hvort þeir þyrftu að
borga ef þeim fyndist parkettið
ljótt? Myndu menn, eftir að verk-
inu er lokið, biðja um að fá að sjá
hvernig þetta lítur út með öðru
gólfefni? Myndu menn svo biðja
hann um að bæta við parketti í
svefnherbergið nokkrum mán-
uðum síðar og vera hissa á því að
það kosti meira?
Nú er auðvitað ekki útilokað að
iðnaðarmenn lendi í einhverju af
þessu. Til dæmis að kúnnar borgi
ekki ef þeir eru ósáttir. En það
er síður algengt að menn hringi
í iðnaðarmann, biðji hann um að
gera eitthvað og geri ráð fyrir að
honum mistakist það. Iðnaðar-
maðurinn er líka síður líklegur til
að vera reglulega beðinn um að
leggja frítt parkett hjá hinum og
þessum með þeim orðum að þetta
sé allt rosalega „góð auglýsing
fyrir hann“.
Þetta er enn augljósara með
hráefni. Myndi einhver labba út
í búð, sjá hillu fulla af hveiti og
spyrja hvort hann mætti ekki
kippa með sér einum pakka, án
þess að borga, því „það virðist
vera nóg til“? Varla.
Fólk skilur að hráefni kostar.
Fólk skilur líka að vinna kostar en
sumir skilja það minna og minna
eftir því sem vinnan er minna
líkamleg. Auðvitað er það ekki
algilt. Ef enginn vildi borga fólki
fyrir að breyta engu í eitthvað
mundi enginn gera neitt af slíku.
Raunin er sem betur fer önnur.
En stundum þegar ég horfi á
suma stjórnmálamenn tala fæ ég
þessa tilfinningu: Að sumum finn-
ist engin verðmæti verða til nema
einhver sveifli skóflu eða hamri
nagla í vegg.
Allir að hamra inn nagla
Tuttugu og fimm ára
afmæli Erasmus-áætl-
unarinnar er hald-
ið hátíðlegt um Evr-
ópu alla í ár, en hún er
hluti af menntaáætlun
Evrópusambandsins
á háskólastigi. Rúm-
lega 2.500 íslensk-
ir háskólastúdent-
ar hafa tekið hluta af
námi sínu við evrópska
háskóla á vegum henn-
ar, en íslenskir háskól-
ar fengu aðild að Eras-
mus-áætluninni árið
1992. Á síðustu árum
hafa að meðaltali um
200 íslenskir stúdentar
farið utan á hverju ári.
Skólaárið 2010-2011
voru yfir 500 erlendir
Erasmus-stúdentar við
nám í íslensku háskól-
um og er það metfjöldi.
Fjölmargir viðburðir
hafa verið skipulagðir
víða í Evrópu í tilefni
afmælisins. Hér á landi var hald-
ið upp á þessi tímamót á Háskóla-
torgi Háskóla Íslands og í Iðnó
hinn 6. september sl. auk þess
sem efnt var til ljósmynda- og
myndbandasamkeppni núverandi
og fyrrverandi Erasmus-nema
sem tengjast Íslandi.
Frá 1987 hafa tæpar þrjár
milljónir háskólastúdenta og yfir
300.000 háskólakennara tekið
þátt í áætluninni og er óhætt að
fullyrða að hún er ein vinsælasta
og best heppnaða samstarfsáætl-
un Evrópusambandsins og jafn-
framt sú stærsta sinnar tegund-
ar í heimi. Markmið hennar er að
auka samstarf háskóla í Evrópu.
Megináhersla er lögð á að stuðla
að hreyfanleika fólks úr háskóla-
samfélaginu um álfuna en einn-
ig eru veittir styrkir til sam-
eiginlegra námskeiða, þróunar
kennsluefnis, samstarfs háskóla
og atvinnulífs og tungumálanám-
skeiða fyrir skiptistúdenta.
Á síðustu árum hafa yfir
250.000 háskólanemendur
og 40.000 kennarar tekið
þátt í þessu samstarfi.
Mikil áhrif
Úttektir á Erasmus-áætl-
uninni hafa leitt í ljós að
hún hefur haft mikil áhrif,
ekki bara á einstaklinga
sem hafa tekið þátt í henni
heldur líka á háskólaum-
hverfið í Evrópu. Áætlun-
in hefur stutt við Bologna-
ferlið sem miðar að því að
skapa samfellt mennta-
svæði á háskólastigi í Evr-
ópu. Frá 1999 hefur hún
t.d. stutt evrópska háskóla
í að innleiða ECTS-ein-
ingarkerfið. Nánast allar
stofnanir á háskólastigi í Evrópu
taka þátt í Erasmus eða rúmlega
3.100 háskólar í 31 landi.
Frá árinu 2007 hefur Erasmus
verið hluti af menntaáætlun ESB
(Lifelong Learning Programme
2007-2013) en um þessar mundir
er verið að undirbúa nýjar sam-
starfsáætlanir ESB fyrir tíma-
bilið 2014-2020. Nýja mennta-
áætlunin fær að öllum líkindum
nafnið Erasmus fyrir alla og
mun fela í sér aukin tækifæri
fyrir ungt fólk og menntastofn-
anir í Evrópu.
Frekari upplýsingar:
http://ec.europa.eu/education/lifelong-
learning-programme/erasmus_en.htm
http://ec.europa.eu/education/eras-
mus/25thanniversary_en.htm
og
http://lme.is/page/erasmus_ forsida
http://lme.is/page/erasmus25ara
Erasmus-áætlunin
25 ára
Allir, sem reynt hafa
að fá pening fyrir að
gera eitthvað sniðugt með
hausnum, vita að það er
fáranlega erfitt
MENNTUN
Ásgerður
Kjartansdóttir
sérfræðingur í
sendiráði Íslands í
Brussel
Guðmundur
Hálfdanarson
prófessor við
Háskóla Íslands
➜ Úttektir á Erasmus
áætluninni hafa leitt í
ljós að hún hefur haft
mikil áhrif
Skógarhlí› 18 • 105 Reykjavík • Sími 595 1000 • Fax 595 1001 Akureyri sími: 461 1099 • www.heimsferdir.is
sttststtttsttststststststtststststttttststtstttsttttststtststststssssssssssss
á
n
ff
n
ff
n
fff
á
n
f fn
fff
án
fffn
f
á
n
f
á
n
f
á
n
f
án
ffffn
f
án
f
á
n
f
án
ff
án
fn
fffff
án
f
á
n
ff
án
fff
án
f
án
fff
án
f
á
n
ff
án
fff
á
n
f
á
n
ffffff
á
n án

án

án

án

á
n ánán á
nn
á
nnnnánn ááááááááááááá
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irvvrir
v
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irv
yr
irvrir
v
yr
irv
yr
irv
yr
irvrir
vvv
yr
irvrvrir
vvv
yr
irvrir
v
yr
irvvvv
yr
irv
yr
irvrir
vv
rir
v
yr
irvvrv
yr
irv
yr
irv
yr
irvrir
v
yr
irvriryr
ir
yr
ir
yr
ir
yr
ir
yr
ir
yr
ir
yr
irr
yr
ir
yr
ir
yr
irririiiyr
iiii
yr
iririririririrrrrrrrrrryrrrrrrrrrrrryrrrryryryryryyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy
ararararrrararrararrarrarrararrarrararararararraaaaaaaaaaaaaa
B
irt
m
eð
f
m
e
yr
irv
ar
a
um
p
re
nt
vi
l
nt
vi
nt
v
lu
r.
H
ei
m
sf
er
ð
i
fe
rð
r
ás
ki
lja
s
ér
r
sésé
t
ét
t
til
leil
l
tét
ið
ré
tt
in
g
a
tin
g
tin
á
s
l
á
sl
ík
u.
A
th
.
A
t
A
t
að
v
ee
að
v
e
g
e
g
e
rð
g
rð
g
r
bbbbbb
r
bbbb
r
b
r
b
r
bb
r
b
r
bbbbbb
r
bbbbbbb
ur

ururrurururrruruutuuuttuuututuuttt
ey
sysssyssysysysysysyysysey
sysysysysyyeyyyyyyeyre
y
re
y
re
yyeyeyyyyyeyeyeyyeyyyre
yeyyeyeyeyyeyre
yeyeyeyeyeyeeeererereererereereererrrrr
aa.a...a.a.a.a.a.a.a.aa.a..a.aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
55
91
8
frá kr. 49.900
Ótrúlegt tilboð - Allra síðustu sætin
Flugsæti með sköttum,
m.v. 2 fyrir 1 tilboð.
2 1FYRIR
Heimsferðir bjóða nú einstakt tilboð á síðustu flugsætunum til Tenerife
3. janúar. Þú kaupir 2 flugsæti en greiðir aðeins fyrir 1.
Við bjóðum þér fjölbreytta gistingu meðan á dvölinni stendur.
Verð kr. 49.900
Flugsæti með sköttum, m.v. 2 fyrir 1
tilboð. Netverð á mann.
Verð áður kr. 99.800.
3.-16. janúar – 13 nætur
Verðdæmi fyrir gistingu:
Kr. 76.000 á mann m.v. 2 fullorðna í íbúð
á Vime Callaeo með allt innifalið í 13
nætur, 3. – 16. janúar.
Tenerife
Einn af jólaglaðningum Heilsuhússins
– Skemmtileg nýjung í
jóla- og áramótaveislur
Laugavegi • Kringlunni • Smáratorgi • Lágmúla • Akureyri • Selfossi
Fæst með rúsínum og sultuðum appelsínum,
með súkkulaði og hrein - Pandoro.
UMDEILDIR PISTLAR
FRÉTTIR VIÐSKIPTI SPORT UMRÆÐAN ÚTVARP LÍFIÐ SJÓNVARP
- oft á dag