Fréttablaðið - 21.12.2012, Page 28

21. desember 2012 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 28
Mjög erfitt, ef ekki ómögulegt, er
fyrir lífeyrisþega og annað lág-
tekjufólk að láta enda ná saman.
Á þetta einkanlega við um þá sem
hafa engar eða litlar aðrar tekjur
en greiðslur úr almannatrygg-
ingakerfinu og félagslega aðstoð.
Tekjuskerðingar eru mjög miklar
og þá sérstaklega hjá tekjulægsta
hópnum. Við þeirri spurningu
hvernig fólk á að geta framfleytt
sér á ráðstöfunartekjum á bilinu
156-173 þúsundum króna á mán-
uði fást engin svör. Þá eru ónefnd-
ir þeir sem vegna búsetu erlendis
fá enn lægri greiðslur.
Mikilvægt er að hafa það í huga
að örorkugreiðslur eru yfirleitt
framfærsla til lengri tíma fyrir
fólk sem oft á tíðum ber mikinn
kostnað vegna fötlunar sinnar
og veikinda. Almennt er talið
að öryrkjar þurfi 15-30% hærri
tekjur en aðrir til að njóta sömu
lífskjara, þar sem heilbrigðis-
kostnaður er meiri hjá þeim og
einnig kostnaður vegna kaupa á
margvíslegri þjónustu.
Þróunin síðustu ár
Lífeyrisþegar hafa orðið fyrir
miklum tekjuskerðingum síðustu
ár og hafa bætur ekki hækkað í
samræmi við lög um almanna-
tryggingar, eins og Öryrkja-
bandalag Íslands hefur margoft
bent á. Að auki hafa lífeyris-
greiðslur almennt hvorki fylgt
verðlagi né hækkun lágmarks-
tekjutryggingar í dagvinnu
(lægstu taxtar), samanber kjara-
samninga milli ASÍ og SA frá
maí 2011. Eina undantekningin
frá þessari þróun er hækkunin í
júní 2011, en þá hækkuðu lífeyr-
isgreiðslur almannatrygginga
á sama hátt og lágmarkstekju-
trygging í dagvinnu. Sú hækkun
náði þó ekki að leiðrétta skerð-
ingar fyrri ára. Önnur ár voru
greiðslur almannatrygginga
annaðhvort frystar eða hækk-
uðu minna en verðlag og/eða
launaþróun. Með síðasta útspili,
3,9% hækkun fyrir árið 2013, er
þessi þróun enn fest í sessi. Þess
má einnig geta að desemberupp-
bót lífeyrisþega er mun lægri en
desemberuppbót launþega.
Aftur úr lægstu launatöxtum
Ef við skoðum fyrst samanburð
við hækkun lágmarkstaxta, þá
hækkuðu þeir um 11.000 kr. í
febrúar 2012 og munu hækka
aftur um sömu krónutölu í febrú-
ar 2013. Á árinu 2012 hækkuðu
greiðslur almannatrygginga á
bilinu 5.700-6.700 kr. Hækkan-
irnar í krónutölum eru svipaðar
fyrir árið 2013. Árið 2012 fengu
bætur til lífeyrisþega sömu pró-
sentuhækkun (3,5%) og samið
var um fyrir almennar hækkan-
ir kjarasamninga. Hvað er hlið-
stætt við að hækka greiðslur til
lífeyrisþega um rúmlega 5.000 –
6.000 kr. og meðaltekjur (400.000
kr.) um 14.000 kr.? Af tölunum má
sjá að hér er engan veginn um
hliðstæða hækkun að ræða, þrátt
fyrir tilburði ráðherra til túlkun-
ar í þá veru.
Jafnframt er ljóst að verðbólga
fyrir árið 2012 er hærri en 3,9%.
Verðbólga hefur verið á uppleið
síðustu mánuði og sem dæmi má
geta þess að á síðustu þremur
mánuðum (september – nóvem-
ber) var hún 5,6%. Í frumvarpinu
er gert ráð fyrir að hið opinbera
hækki álögur/gjöld um 4,6% í takt
við verðlagsforsendur fjárlaga-
frumvarpsins og til að fjárhæð-
irnar haldi raungildi sínu. Bætur
lífeyrisþega halda ekki raungildi
með 3,9% hækkun.
Samanburður við verðlagsþróun
Hækkun um 3,9% í janúar 2013
bætir ekki kjör lífeyrisþega, kjör
sem hafa versnað mikið síðustu
ár. Líklega dylst engum að verð-
lag, m.a. á ýmsum nauðsynjum,
hefur hækkað mikið síðustu ár.
Verðbólgan á árinu 2008 var til
að mynda 18,6%. Við samanburð
á hækkun bóta almannatrygg-
inga og vísitölu neysluverðs frá
1. janúar 2008 til dagsins í dag
sést að vísitala neysluverðs hefur
hækkað um 42,5% á tímabilinu á
meðan bætur almannatrygginga
hækkuðu einungis um 27,5%.
Hækkun bóta á tímabilinu held-
ur því engan veginn í við verð-
lagsþróun.
Áskorun til stjórnvalda
Mikilvægt er að almannatrygg-
ingakerfið geri fólki kleift að lifa
með reisn en sé ekki dæmt í ævi-
langa örbirgð. Brýnt er að draga
úr tekjutengingum og hækka frí-
tekjumörk og tekjuviðmið til að
koma í veg fyrir að fólk festist í
fátæktargildru. Miklar tekjuteng-
ingar draga úr sjálfsbjargarvið-
leitni fólks til að lifa sjálfstæðu
lífi, stunda atvinnu, byggja upp
varasjóð og stofna fjölskyldu.
ÖBÍ hefur margsinnis skorað á
stjórnvöld að virða rétt allra til
mannsæmandi lífeyris og hverfa
frá þeim innbyggðu fátæktar-
gildrum sem eru í núverandi
kerfi. Þá er krafa bandalagsins
að stjórnvöld dragi til baka þær
skerðingar sem gerðar voru á
kjörum öryrkja í kjölfar efna-
hagshrunsins.
Ekkert um okkur án okkar.
Að dæma fólk í örbirgð
Það er hár -
rétt sem fram
kom í grein
hér í blaðinu í
gær að Orku-
veita Reykja-
víkur á margt
ógert til að end-
urvinna traust.
Við starfsfólk-
ið gerum okkur
fulla grein fyrir
því og að mörgu
leyti höfum við
leitað til uppruna veiturekstursins
til að finna fjölina okkar.
Vatnsveitan er dýpsta rót veitu-
reksturs Reykjavíkurborgar; hún
varð 103 ára í sumar. Aðgangur að
hreinu neysluvatni er réttur íbúa.
Til að tryggja þann rétt hafa sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu
– hvert og eitt og öll í sameiningu
– skilgreint vatnsverndarsvæði
kringum vatnsbólin í Heiðmörk-
inni, sem hátt í 200 þúsund Íslend-
ingar nýta. Samkvæmt skipulags-
reglugerð, reglugerð um neysluvatn
og reglugerð um varnir gegn meng-
un vatns þykir ekki réttlætanlegt
að leyfa frístundabyggð eða fasta
búsetu á þeim svæðum sem næst
vatnsbólum eru. Þar rekast auð-
vitað á hagsmunir; leigjenda sum-
arhúsalóða og almennings. Ef við
lítum nú á Heiðmörkina frá sjón-
arhóli viðskiptavina vatnsveitunn-
ar og spyrjum okkur: Hvað myndu
menn segja ef vatnsveitan sjálf,
Orkuveita Reykjavíkur, endurnýj-
aði samninga um byggðina þrátt
fyrir skýr fyrirmæli sveitarstjór-
nanna og gildandi reglugerða? Skyti
það ekkert skökku við? Væri það til
þess fallið að endurvekja traust?
Hvað segðu
menn þá?
OR
Eiríkur
Hjálmarsson
upplýsingafulltrúi
Orkuveitunnar
ÖRYRKJAR
Guðmundur
Magnússon
formaður ÖBÍ
Sigríður Hanna
Ingólfsdóttir
félagsráðgjafi ÖBÍ
➜ Önnur ár voru greiðslur
almannatrygginga annað-
hvort frystar eða hækkuðu
minna en verðlag og/eða
launaþróun. Með síðasta
útspili, 3,9% hækkun fyrir
árið 2013, er þessi þróun enn
fest í sessi.
Laugavegi 15 - 101 Reykjavík - sími 511 1900 - www.michelsen.is
... úr fyrir harðgerða Íslendinga
Michelsen Arctic Explorer