Fréttatíminn - 14.01.2011, Blaðsíða 42

Breska skáldkonan Monica Ali sendir frá
sér í vor skáldsögu sem gerir sér mat úr
örlögum fráskilinnar fimmtugrar konu
sem var í eina tíð gift ríkisarfa Bretlands.
Sagan er sem sagt snúningur á helgisög-
unni um Díönu Spencer sem hefði orðið
fimmtug á þessu ári ef hún hefði ekki dáið
í bílslysi í París. Ali, sem er þekktust fyrir
skáldsögu sína Brick Lane, sem til er í
íslenskri þýðingu, segist lengi hafa verið
heilluð af sögu Díönu. Nú kann ýmsum að
þykja það tilviljun að þessi skáldsaga skuli
koma á markað um leið og sonur Díönu
heitinnar kvænist og olíu verður hellt á
eld áhuga almennings og fjölmiðla í Bretlandi
á framtíð Hannover-fjölskyldunnar á hásæti enskra landeigenda. Ali segist í
sögunni leiða konu svipaða Díönu áfram til þroska á breyttum tímum. -pbb
Dálítið líkt Díönu
 Bókardómur kjarni málsins – fleyg orð á íslensku
f yrir hálfum öðrum áratug tók Hannes H. Gissurarson saman ágæta bók með tilvitnunum eft-
ir hina og þessa. Safn hans keppti við
nokkra aðra safnara en Hannes hafði þá
þegar haft ánægju af því að tína saman
spekiyrði og skop á vegferð sinni um ís-
lenska textaheima, verandi bókabéus og
grúskari. Nú fyrir jól sendi hann frá sér
stórbætta útgáfu þessa gamla rits, segir
það raunar nýja bók sem má til sanns
vegar færa: Kjarni málsins – fleyg orð á
íslensku er tæplega þúsund síður – þar
af atriðaskrá upp á ríflega 200 síður. Út-
gefandi segir á kápu verkið vera árangur
„fimmtán ára þrotlausrar vinnu á söfn-
um á Íslandi og erlendis“. Hann þakkar
líka aðstoðarmanni Hannesar, Snorra G.
Bergssyni, sem hefur verið „í fullu starfi
í nokkur ár“ við verkið. Þetta er því stór-
virki sem hefur kallað á marga krafta.
Hvað prýðir bókina umfram önnur slík
söfn? Birting á tilvitnunum á frummáli
ef um þýðingu er að ræða, þó með und-
antekningum, nákvæm eftirgrennslan
um uppruna og stundum tengsl, grein-
argóðar upplýsingar um höfunda til-
vitnana sem í langflestum tilvikum eru
okkar tímum nauðsynlegar, hvort sem
eru tilnefnd sögukunn stórmenni eða
smærri spámenn úr íslensku samfélagi.
Ritið hefur því ótvírætt varðveisluhlut-
verk en minnir í því á hinn skelfilega for-
gengileika hlutanna: Bætir það líf ungr-
ar manneskju að vita hver Púlli var eða
Beggi fíni? Nú, og eins má spyrja hvort
ekki vanti í ritið yngstu kynslóðina sem
fleygt hefur orðspeki og orðspreki inn í
sálarkytrur samtímans: Tvíhöfða, Jón
Geirdal, Gillz og Pétur Jóhann. Fátt er
haft eftir Bubba og lítið er safnarinn les-
inn í kveðskap Megasar. Hann hefur fátt
eftir Bo, svo að taldar séu nokkrar mann-
vitsbrekkur úr dægurmenningunni.
Þetta er dálítið öldruð bók.
Hannes er meinsamur: Er ástæða til að
rifja upp í safnriti mistök Jónasar Krist-
jánssonar um hunang og mél í Parísar-
bók nema af meinsemi? Höfundurinn
er líka harla gefinn fyrir að flíka sjálfum
sér sem heimild um hvað einhver hefur
látið flakka; meira að segja vitnar hann
í móður sína sem er bæði sætt en líka
hégómlegt. Ættfærslur í ritinu eru marg-
ar kátlegar: Því er tekið fram að Guð-
mundur Andri sé sonur Thors en ekki
Margrétar móður sinnar? Ræður þar
karllægt lífsviðhorf Hannesar, aðdáun á
Thorsurunum eða þröngsýni?
Verkið er samt vel nýtilegt og auðvelt
að detta ofan í það á borði; það er illa
lesandi annars, svo þung sem bókin er.
Sú hugmynd að hún verði að gagni þeim
sem vill halda ræður er svolítið skopleg
í sjálfu sér og einhvern veginn fornfáleg
– MR 72 „... hó hó, nú ætla ég sko að vera
spakur og vitna í einhvern Grikkja eða
góðan sjálfstæðismann á læons kvöldinu
– nei, er ekki annars betra að segja einn
klúran?“
Ritið ber með sér menningarsöguleg-
an svip sem maður óttast að kunni að
vera að líða undir lok; samtíminn heimti
meiri þægindi: Á svona safn ekki helst
heima á netinu eins og símaskráin og
félagatal þjóðfélagsins, Íslendingasög-
urnar og Biblían?
Safn af þessu tagi ber vott um lang-
vinna þráhyggju, þolgæði safnara, áhuga
samstarfsmanna og þor útgefanda. Það
er ánægjulegt að útgefandi skuli hafa
þrek til slíkrar útgáfu. Önnur rit á mark-
aði sem fáanleg eru um vel heppnuð fleyg
orð komast ekki nærri þessu riti hvað
varðar stærð, upplýsingagildi og fjöl-
breytileika.

kjarni málsins –
fleyg orð á
íslensku
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson tók saman
Gunnar Karlsson teiknaði
myndir
992 bls. Bókafélagið, 2010
FLEYG ORÐ Á ÍSLENSKU
42 bækur Helgin 7.-9. janúar 2011
 íslensk umræðuhefð í alþjóðlegu samhengi
almanak
í efsta sæti
Almanak Háskólans,
öðru nafni Íslandsalm-
anakið, hefur komið
út samfellt síðan
1837. Það trónir nú í
efsta sæti bóksölulista
Eymundsson. Höf-
undur, eins og undan-
farin ár, er Þorsteinn
Sæmundsson.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Ný útgáfa af Stikilsberja-Finni eftir Mark Twain
veldur nokkrum usla vestanhafs. New South
Books hafa í nýrri útgáfu sögunnar breytt orðunum
„nigger“ og „injun“ í „slave“ og „indian“ fyrir til-
stilli prófessors í Montgomery. Tilgangurinn er að
minnka móðgandi og særandi merkingu upphaflegu
orðanna. Um þetta hefur sprottið nokkur deila og
sýnist sitt hverjum, bæði eftir hörundslit og kyni.
Það er bókmenntafólk og kennarar sem deila, færri
kennarar og enginn úr röðum menntaskólakenn-
ara en þar er bókin lesin sem námsefni. Þá dregur
deilan fram þá staðreynd að „nigger“ hefur breytt
um merkingu á sumum svæðum þótt enn sé það víða
niðrandi í munni þeirra sem það nota. -pbb
Blökkumaður,
negri og niggari
Tvö þung hefti af Ritinu komu í pósthúsið í liðinni viku, annað
helgað heimsbíóinu og hitt heimspeki og bókmenntum. Þetta
eru annað og þriðja hefti síðasta árs og þar með hefur Ritið náð
árgangi. Ekki að útgáfan þurfi að haldast í hendur við ártalið en
lengi vel voru áhöld um hvort þetta vísindatímarit hugvísinda-
stofnunar ætti nokkuð að telja sig til árganga, svo langt leið oft
á milli hefta.
Bæði þessi hefti eru merkileg í umræðu sinni: Til-
raunir manna til að ná tökum á alvarlegri vísindalegri
umræðu um kvikmyndir takast misjafnlega. Björn
Ægir Norðfjörð rökstyður vel hugtakið um heimsbíó
en réttlæting fjölbreytilegs framboðs mynda frá öðrum
lendum vestrænnar menningar en hinum engilsax-
nesku verður aldrei nógsamlega brýnd. Grein Úlfhild-
ar Dagsdóttur um hrollvekjur síðustu ára missir hins
vegar marks; sýnir fátt nema fjölda verka í dreifingu
og þekkingu Úllu um þann garð. Inngangskynning á
Almodóvar er þekkileg en tilraun Guðna Elíssonar til
að koma Hvalveiðidrápi Júlíusar Kemp í stærra sam-
hengi, tekst miður.
Af öðru efni þótti mér mestur matur í Arfleifðar-
skoðun Öldu Bjarkar þótt hún liti fram hjá hinum
gríðarlega fjölda bandarískra, ekki síður en breskra,
sögulegra búningamynda sem hafa flætt hér yfir um
gáttir sjónvarpsstöðva og miklu fleiri hafa séð en hinar
hefðbundnu bíómyndir. Arfleifðin þarf ekki að vera
bundin við söguverk fyrir 20. öld. Stríðsáraarfleifðin
er ekki síður staðfestandi, bæði úr smiðju Hanks og
Spielbergs og eldri þátta, svo sem Family at war.
Hemspeki/bókmenntaheftið er þyngra: Merkileg
grein Svans Kristjánssonar um Svein Björnsson er
utan við þemað, en flytur stórtíðindi; setur Svein á stall sem fáir
gerðu sér grein fyrir. Margt annað er hér fróðlegt: Gottskálk
Jensson að greina tilurð lykilorðanna heimspeki og bókmenntir.
Íris Erlingsdóttir reifar þau Derrida og Cixous á mannamáli.
Jón Karl Helgason setur Turnleikhús Thors í samhengi. Svo að
nokkuð sé nefnt.
Hugvísindadeildin réðst í útgáfu Ritsins fyrir margt löngu.
Þetta er falleg og mikilvæg útgáfa og hver sem vill hefjast yfir
staglið í íslensku umræðunni verður að lesa þessi hefti. Þar
stendur íslensk umræðuhefð ekki á brauðfótum heldur setur
sig í alþjóðlegt samhengi. -pbb
Ritið og
þér munuð finna
Fleyg orð í stórbók
Önnur söfn
á bók um vel
heppnuð fleyg
orð komast
ekki nærri
þessu riti hvað
varðar stærð,
upplýsingagildi
og fjölbreyti-
leika.
Ritið:2/2010
Tímarit Hugvísindastofnunar
Heimsbíó
U
2
0
1
0
3
4
w w w . h a s k o l a u t g a f a n . h i . i s
9 789979 548980
ISBN 978 9979 54 898 0
Ritid 2/2010 strikam_isbn 865 2 11/30/10 2:00 PM Page 1
Áskriftarveffang:
www.hugvis.hi.is/ritid
Ritstjórar:
Björn Ægir Norðfjörð og Úlfhildur Dagsdóttir
R
itið
:2
/2
0
1
0
H
eim
sbíó
Í þessu hefti:
Alda Björk Valdimarsdóttir
Dudley Andrew
Björn Ægir Norðfjörð
Björn Þór Vilhjálmsson
Guðni Elísson
Gunnþórunn Guðmundsdóttir
Heiða Jóhannsdóttir
Hjördís Stefánsdóttir
Hólmfríður Garðarsdóttir
Úlfhildur Dagsdóttir
Ritið:3/2010
Tímarit Hugvísindastofnunar
Heimspeki og bókmenntir
U
2
0
1
0
3
5
w w w . h a s k o l a u t g a f a n . h i . i s
9 789979 548997
ISBN 978 9979 54 899 7
Ritid 3/2010 strikam_isbn 865 2 11/30/10 2:00 PM Page 1
Áskriftarveffang:
www.hugvis.hi.is/ritid
Ritstjórar:
Ásdís R. Magnúsdóttir og Björn Þorsteinsson
R
itið
:3
/2
0
1
0
H
eim
speki og bókm
enntir
Í þessu hefti:
Geir Sigurðsson
Gottskálk Jensson
Gunnar Harðarson
Irma Erlingsdóttir
Jean-Paul Sartre
Jón Karl Helgason
Pétur Knútsson
Róbert Jack
Steinar Örn Atlason
Svanur Kristjánsson
Voltaire
Lj
ós
m
yn
d:
N
or
di
c
Ph
ot
os
/G
et
ty
Im
ag
es
Lj
ós
m
yn
d/
B
al
du
r
K
r.
BRIDS
SKÓLINN
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Byrjendur ... 24. janúar ... 8 mánudagar frá 20-23
Framhald ... 26. janúar ... 8 miðvikudagar frá 20-23
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
• Á vorönn er boðið upp á hefðbundið námskeið fyrir
byrjendur og framhaldsnámskeið fyrir lengra komna.

• Hægt er að mæta stakur, í pari eða í hóp.
• Námskeið skólans eru haldin í húsnæði Bridssambands
Íslands, Síðumúla 37 í Reykjavík.

• Mörg stéttarfélög styrkja þátttöku félagsmanna sinna.
• Sjá nánar á Netinu undir bridge.is/fræðsla.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Uppl. og innritun í síma 898-5427 frá 13-18 daglega.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦