Dagfari - 01.11.2007, Blaðsíða 15

All Quiet on the Western Front
Þetta er íyrsta stóra stríðsmyndin
(1930) með hljóð og hefur staðist tím-
ans tönn betur en margar mun yngri
myndir. Myndin er gerð eftir frægri
bók Erich Maria Remarques og sýnir
hrylling skotgrafanna á afar raunsæan
hátt. Ógleymanlegt lokaatriði.
Víetnam
Þær markverðustu eru Apocalypse
Now (1979), Platoon (1986) og Deer
Hunter (1978). Mun harðari og laus-
ari við þjóðrækni en fyrri stríðsmynd-
ir. Horfa oft á stríðið sem einhvers
lconar yfir- eða ónáttúrulega upplifun
og aðalpersónan glatar sakleysinu end-
anlega. Fylgikvillinn er sá að þessar
myndir gera stríðið oft að fallegum og
dulúðugum hlut.
Eisenstein
Merkustu myndir hans (Verkfall
[1924], Beitiskipið Potemkin [1925],
Október [1927], Alexander Nevsky
[1938] og ívan Grimmi I og II [1944-
1946]) eru ekkert annað en samspil
(eða togstreita) milli pólitíkur og
stríðs. Þess utan einn mesti frum-
kvöðull kvikmyndasögunnar.
Andrzej Wajda
Dagfari • nóvember 2007
Þríleikur hans á sjötta áratugnum
(Kynslóð okkar, Kanal og Aska og
Demantar) eru meðal frægustu mynda
gullaldar pólskrar kvikmyndagerðar
og forláta stríðsmyndir í alla staði. Sú
síðastnefnda hefur sérstaklega haft
mikil áhrif og það hefur verið stolið úr
henni í bak og fyrir.
Orrustan um Alsír
Efnafræðingurinn/blaðamaðurinn/
leikstjórinn Gillo Pontecorvo var einn
sá fyrsti til að nútímavæða stríðsmynd-
ina og tekst hvergi betur til en þarna.
Hann tekur fyrir skæruhernað Alsír-
búa gegn Frökkum og byggir á sögu
Yacef Saadi, sem leilcur sjálfan sig.
Hann tók myndina á staðnum, notaði
eingöngu áhugaleikara og dró ekkert
undan. Hann ræðst miskunnarlaust á
báðar hliðar og leggur að jöfnu hryðju-
verk skæruliða og pyndingar Fralcka.
Heimkoman
Merkust allra á þessu sviði er stór-
virkið The Best Years of Our Lives
(1946), sem er sönnun þess að Holly-
wood getur vel tekið fyrir raunveruleg
vandamál venjulegs fóllcs og gagnrýnt
bandarískt samfélag. Það eru þó mun
fleiri myndir af þessu tagi til um seinni
stríð og áður hefur verið minnst á Taxi
Driver og Coming Home.
Kubrick
Kubriclc hafði sérstaka hæfileika á
sviði stríðsmynda. Hann gerði þrjár
afar magnaðar og afar ólíkar á 30
árum. Hann reið á vaðið með Paths of
Glory (1957) sem íjallar urn raunveru-
lega atburði í fyrri heimsstyrjöldinni
sem hafa lengi þótt svartur blettur á
franskri réttarsögu, þegar þrír menn
voru dæmdir til dauða fyrir heiguls-
skap til að vara aðra hermenn við.
Næst gerði hann Dr. Strangelove: or
How I Learned to Stop Worrying and
Love the Bornb sem allir ættu að sjá.
Þetta er ein stórkostlegasta mynd sem
til er og leysir hæglega af hendi það
Skot úr To Be or Not to Be
erfiða verk að gera yfirvofandi kjarn-
orkustyrjöld að hlægilegum atburði.
Hér mætti skjóta inn í Barry Lyndon
(1975) sem er reyndar á mörkum þess
að vera stríðsmynd en er vel þess
virði að sjá. Að lokum gerði hann Full
Metal Jacket (1987) sem er hvað best
stríðsmynda í að sýna hvernig sakleysi
glatast í stríði.
David Lean
Konungur stórmyndanna kom víða
við. Tvær merkustu mynda hans eru
rækilega á mörkum þess að vera stríðs-
myndir en þær eru bara svo assgoti
góðar að þær verða að fljóta með: The
Bridge 011 the River Kwai (1957) og
Lawrence of Arabia (1962).
To Be or Not To Be
Það kann að skjóta skökku við að upp-
hafsmaður rómantísku gamanmynd-
arinnar, Ernst Lubitsch, eigi mynd