Fréttatíminn - 19.10.2012, Blaðsíða 32

Það er ekki
nóg að bæta
árum við
lífið – það
verður líka
að bæta lífi
við árin.
Ra
f-
og
hl
jóð
bó
k
Fimmtíu gráir skuggar
eftir E L James
F ólk með heilabilunarsjúkdóma mætir samskonar fordómum og krabba-meinssjúklingar fyrir kannski 20-30 árum. Áður fyrr mátti aldrei tala um
krabbamein og ef einhver var með krabbamein
vildi fólk ekki hitta hann. Fólk með heilabil-
unarsjúkdóma, eins og Alzheimers, er að ganga
í gegnum nákvæmlega þetta,“ segir Sjöfn
Kjartansdóttir, sérfræðingur hjá Mentis Cura,
íslensku fyrirtæki sem náð hefur eftirtektar-
verðum árangri í baráttunni við Alzheimers-
sjúkdóminn.
Fólk niður í 45 ára greint með Alzheimers
Talið er að 36 milljónir manna í heiminum í dag
séu með heilabilunarsjúkdóma. Á sama tíma
eru krabbameinssjúklingar 12,7 milljónir. Árið
2050 er gert ráð fyrir að fólki sem þjáist af heila-
bilunarsjúkdómum hafi fjölgað í 115 milljónir
en krabbameinssjúklingar verði 26 milljónir.
Auk þess er heildarkostnaður vegna Alzhei-
mers tvöfalt hærri en vegna krabbameins.
Heildarkostnaður vegna heilabilunarsjúkdóma í
heiminum var áætlaður 604 milljarðar dala árið
2010.
Hver er ástæða þess að alzheimer-sjúkling-
um fjölgar svo hratt?
„Fjölgunin er svo rosalega hröð af því að al-
þjóðasamfélagið er að eldast. Við lifum lengur.
Stærsti áhættuþátturinn í heilabilun er hár
aldur,“ segir Sjöfn. „Þetta er risavaxið mál og
helsta ástæðan er að við lifum lengur en áður.
Það er ekki nóg að bæta árum við lífið – það
verður líka að bæta lífi við árin. Það þýðir ekki
bara að monta sig af því að við lifum svo lengi
á Íslandi. Það þarf að hlúa vel að því fólki sem
lendir í því að fá sjúkdóma síðar á ævinni,“ segir
Sjöfn ennfremur.
Kristinn Grétarsson, framkvæmdastjóri
Mentis Cura, segir að í huga margra sé eðlilegt
að maður verði gleyminn og geri mistök þegar
maður eldist. Alzheimers sé hins vegar sjúk-
dómur og hjá fólki sem þjáist af honum gerist
það miklu hraðar. „Rannsóknir sýna að fólk
fær þessa sjúkdóma fyrr en það kann að halda.
Fólk hefur verið að fá greiningu þegar þessi
klínísku einkenni gera vart við sig en þá getur
það hafa þjáðst af sjúkdómnum um margra ára
skeið. Fólk niður í 45 ára hefur verið greint með
Alzheimers,“ segir Kristinn.
Leiðandi í baráttunni við Alzheimers
„Þetta fólk lendir kannski í því að
missa vinnuna. Af því að það fer að
gera mistök og það pælir enginn í því
að það gæti verið með heilabilunar-
sjúkdóm. Viðkomandi byrjar að gera
mistök, verður kvíðinn og heldur bara
að hann sé að dragast aftur úr af því
að allt unga fólkið sé miklu klárara.
Sumir halda að þeir séu að verða geð-
veikir og upp úr þessu getur sprottið
þunglyndi. Það eru margir sem finna
fyrir þessu. Löngu áður en einhver
er farinn að pæla í því að þetta sé ein-
hver sjúkdómur,“ segir Sjöfn.
Leiðandi fyrirtæki í meðhöndlun
Alzheimers
Mentis Cura er tíu ára gamalt fyrir-
tæki. Það hefur þróað tækni til grein-
ingar á Alzheimers og öðrum heilabil-
unarsjúkdómum. Með tækninni er
hægt að greina sjúkdóminn fyrr en
áður hefur verið hægt. „Greiningin
okkar gengur í stuttu máli út á það að
bera saman heilarit einstaklings við
heilarit hópa fólks sem við höfum í
gagnagrunninum okkar. Þessir hópar
hafa ólíkar klínískar greiningar á
bak við sig, til dæmis Alzheimers eða
aðra heilabilunarsjúkdóma, og rann-
sóknir okkar hafa leitt í ljós ákveðin
einkenni í heilaritum þessara hópa,“
segir Sjöfn.
Hvað er unnið með því að greina
sjúkdóminn fyrr en hægt hefur verið
til þessa?
„Sjúkdómurinn er ólæknandi sem
stendur en það eru til lyf sem ná
ágætum árangri í því að bæta þína
daglegu frammistöðu og líðan,“ segir
Kristinn. „Snemmgreining tryggir að
þú getir verið sjálfstæður lengur og
seinkar því að þú þurfir á umönnun að
halda. Auk greiningartækisins getum
við líka fylgst með þróun sjúkdómsins
og hversu vel lyfin virka á heilann.
Það hefur ekki verið til neitt mælitæki
á Alzheimers, enginn „blóðþrýstimæl-
ir“ sem er eitt stærsta
vandamálið. Við í
Mentis Cura erum
að vinna að þessu,
að þróa þetta verk-
færi sem svo mikil
þörf er á.“
Þau
vatna-
skil urðu fyrir skemmstu í starfi
Mentis Cura að virt vísindatímarit
birti grein um uppgötvanir þess.
Tímaritið heitir Journal of Dementia
and Geriatric Cognitive Disorders, er
gefið út tólf sinnum á ári og afar eftir-
sóknarvert er að fá þar birta grein.
Í greininni er staðfest að aðferð
Mentis Cura til mismunagreiningar
á heilabilun er áreiðanleg. „Þessi
vísindagrein staðfestir ágæti grein-
ingartækis Mentis Cura við grein-
ingu á Alzheimers,“ segir Kristinn
en greinin var skrifuð í félagi við Jón
Snædal öldrunarlækni og fleiri.
Eftir tíu ára þróunarvinnu er því
komið að næsta skrefi hjá Mentis
Cura að sögn Kristins; að markaðs-
setja og dreifa vörunni. „Við ætlum
að gera læknum og sjúkrahúsum um
allan heim kleift að nota þessa tækni
– á mjög einfaldan og ódýran hátt.
Varan byrjar í dreifingu í Austurríki,
Sviss, Frakklandi og Hollandi og svo
á Norðurlöndunum í byrjun janúar,“
segir Kristinn. Tímasetningin virðist
fullkomin því Bretland, Bandaríkin
og fleiri lönd hafa sett baráttu við
heilabilunarsjúkdóma í forgang,
eins og lesa má um annars staðar á
síðunni, en fyrirséð er að kostnaður
við sjúkdóminn muni sliga heilbrigð-
iskerfi þeirra, verði ekkert að gert.
Þetta íslenska fyrirtæki virðist því í
góðri stöðu til að verða leiðandi í að
bæta greiningu og þar með meðferð
á Alzheimers á næstunni.
Allir fari í skoðun á miðjum aldri
Sjöfn segir að margir setji spurn-
ingamerki við snemmgreiningar á
sjúkdómum. Margir telji að viðkom-
andi taki tíðindunum illa og verði nei-
kvæðir út í framtíðina. Mörg dæmi
séu um að fólk sé ekki virt viðlits
þegar það hafi greinst með Alzhei-
mers því aðrir viti ekki hvernig eigi
að koma fram
við sjúk-
linginn;
þeir
tali til
dæmis
bara við
makann
í staðinn.
Alzheimers og aðrir heilabilunarsjúkdómar kosta
samfélagið tvöfalt meira en krabbamein. Búist
er við að 115 milljónir munu þjást af þessum
sjúkdómum árið 2050 og ef ekkert verður að gert
getur kostnaðurinn sligað heilbrigðiskerfi stórra
ríkja. Íslenska fyrirtækið Mentis Cura hefur náð
athyglisverðum árangri í greiningu og meðferð
á Alzheimers og hefur alla burði til að verða
leiðandi á þessum vettvangi í heiminum. Krist-
inn Grétarsson framkvæmdastjóri og Sjöfn
Kjartansdóttir sérfræðingur segja frá afrakstri
tíu ára vinnu og baráttunni við sjúkdóminn sem
dregur alla sem greinast með hann til dauða.
Staðreyndir um
alzheimer
Alzheimer er heilabil-
unarsjúkdómur – ekki eðlileg
öldrun.
Alzheimer er í 2.-5. sæti yfir
dánarorsök fólks í hinum
vestræna heimi.
Alzheimer tilheyrir
sjúkdómsflokki sem kallast
heilabilun en í þeim flokki
eru sjúkdómar sem eru
ekki eins vel þekktir, til að
mynda Lewy Body heilabilun,
heilabilun af völdum æða-
sjúkdóma og heilabilun í
framheila.
Áætlað er að 36 milljónir
manna þjáist af alzheimer í
dag og að nýgreiningar séu
um 4,6 milljónir á ári. Það
þýðir eitt nýtt tilfelli á sjö
sekúndna fresti.
Árið 2050 má gera ráð
fyrir að 115 milljónir manna í
heiminum þjáist af alzheimer
og öðrum heilabilunar-
sjúkdómum. Til samanburðar
er reiknað með að árið 2050
þjáist 26 milljónir manna af
krabbameini.
Heildarkostnaður vegna
heilabilunarsjúkdóma í
heiminum var áætlaður 604
milljarðar dala árið 2010.
Þessi tala nær bæði yfir
beinan kostnað (útlagðan
kostnað) og
óbeinan
(umönnun
fjölskyldu).
Fólkið hjá Mentis Cura. Kristinn Johnsen, stofnandi fyrirtækisins, Kristinn Grétarsson framkvæmdastjóri og Sjöfn Kjartansdóttir
sérfræðingur. Ljósmynd/Hari
32 úttekt Helgin 19.-21. október 2012