Fréttatíminn - 07.12.2012, Blaðsíða 30

Hinrik
prins sagði
framan af
ekki orð
og hlustaði
þögull
þangað til
hann spurði
allt í einu:
Eru þau
gift? og átti
við Dorrit
og Ólaf
Ragnar.
Pípuhattur af séra Bjarna Jónssyni
„Afhending trúnaðarbréfa er víða um lönd
mikil serimónía. Sums staðar heldur afslapp­
að og ekkert vesen. Annars staðar heilmikið
tilstand, ekki síst í löndum sem hafa tilheyrt
eða tilheyra Breska samveldinu. Ég afhenti
trúnaðarbréf í Svíþjóð og Danmörku og síðan
í umdæmislöndunum Serbíu, Albaníu, Búlg­
aríu, Sri Lanka, Bangladess, Túnis, Tyrk­
landi, Ísrael, Rúmeníu og Slóveníu.
Í Svíþjóð er ekið í hestvagni frá utanríkis­
ráðuneytinu. Þá á sendiherrann að vera í
kjólfötum með pípuhatt og orður og með
hvíta hanska. Hvítu hanskarnir voru beinlínis
skylda víða. Kjólfötin voru af Ágústi Bjarna­
syni, tengdaföður mínum, sem hann hafði
notað í Karlakórnum Fóstbræðrum þar sem
hann var aðalmaðurinn í áratugi. Pípuhatt
hafði ég sem áður sat á höfði séra Bjarna
Jónssonar vígslubiskups, afa Guðrúnar, konu
minnar. Heiðursmerki átti maður að hafa og
þá hafði ég eitt, íslenskt, sem Ólafur Ragnar
hafði hengt á mig á þjóðhátíðardaginn árið
2000 um leið og hann hengdi það sama á
Svövu Jakobsdóttur. Við hlógum bæði innra
með okkur í þann mund nafnarnir – eða nöfn­
urnar? Ég ákvað þegar ég varð sendiherra að
taka við öllu því sem starfinu fylgdi, öllu. Ég
hefði tekið við sendiherrastarfinu hjá NATÓ
ef mér hefði verið falið það og ákvað líka að
taka við þeim heiðursmerkjum sem fylgdu.
Tók síðan við heiðursmerkjum dönskum og
sænskum; það voru víðáttumikil heiðurs­
merki með borðum yfir axlirnar og út á hlið­
arnar. Minnti mig alltaf á það þegar nokkrir
góðglaðir vinir mínir heimsóttu mig eftir að
hafa komist í gamalt borðasafn blómaversl­
unar og höfðu strengt sér um axlir og kvið:
Ungfrú Skagafjörður. Ég fékk að prófa.
Afhendingin í Svíþjóð fór fram í konungs­
höllinni. Þar fór ég einn til fundar við konung.
Hitti Carl sextánda Gustaf og sat með honum
í hálftíma eða svo. Hann horfði allan tímann
aðeins til hliðar við hausinn á mér, fannst
mér. Þegar ég stóð upp áttaði ég mig á því
að á bak við mig var klukka þar sem hann
gat fylgst með hvað tímanum leið. Þegar út
var komið eftir hálftímann hjá kóngi var ekið
heim að sendiherrabústaðnum á Strandvä­
gen. Mér fannst ég eins og leikari í þessum
galla þegar ég sá mig þar í spegli.
Eru þau gift?
Í Danmörku var líka ekið í hestvagni frá járn­
brautarstöðinni í Frederiksborg að Fredens­
borgarhöll. Þar er drottning á sumrin og
fram eftir vetri en ég afhenti trúnaðarbréfið í
Tilstandið við afhendingu trúnaðarbréfa
Í bók sinni Hreint út sagt segir Svavar
Gestsson, sem var sendiherra í 11 ár,
frá afhendingu trúnaðarbréfa sem er
yfirleitt mikil serimónía. Hann kemst
að þeirri niðurstöðu að það væri betra
fyrir ímynd utanríkisþjónustunnar að
þessu tilstandi, eins og hann kallar
það, yrði sleppt og að trúnaðarbréf
yrðu send á PDF skjali í tölvupósti. Það
myndi líka spara stórfé.
Svavar Gestsson sendiherra afhendir frú Kumaratunga Bandaranike, forseta Srí Lanka, trúnaðarbréf. Hún er eineygð eftir árás sem var gerð á hana og eigin-
mann hennar. Hann var drepinn en hún missti augað. Svavar hafði aðsetur sem sendiherra í Stokkhólmi þegar þetta var. Sendiherrann í Stokkhólmi var þá jafn-
framt sendiherra Íslands í Pakistan, Bangladess, Srí Lanka, Serbíu, Albaníu og Rúmeníu.
nóvember. Það var skítkalt í hestvagn­
inum. Guðrún fékk að vera með mér
þegar ég gekk á fund drottningar. Þau
drottning Margrét Þórhildur og Hinrik
prins tóku á móti okkur. Þau ræddu
um heima og geima, þó aðallega um
fólksflóttann frá Íslandi og Danmörku
til Vesturheims því að drottning hafði
orðið þess áskynja að ég hefði verið í
Kanada. Hinrik prins sagði framan af
ekki orð og hlustaði þögull þangað til
hann spurði allt í einu: Eru þau gift? og
átti við Dorrit og Ólaf Ragnar.
Athöfnin í Albaníu var líka afslöpp­
uð; þáverandi forseti hafði verið í her­
skóla Rauða hersins og kunni sjálfsagt
margt fyrir sér. Alfred Moisu tókst
eins og öllum þjóðhöfðingjunum sem
ég hitti að láta það líta þannig út að þeir
hefðu brennandi áhuga á Íslandi. Hann
hafði það reyndar fram yfir marga aðra
að hann þekkti einn Íslending, konu
sem hafði starfað hjá útibúi Atlants­
hafsbandalagsins í Tírana, höfuð­
borg Albaníu. Hann mundi að hún var
rauðhærð.
Afhendingin í Búlgaríu hjá Georgi
Parvanov lét ekki mikið yfir sér heldur.
Þar var að vísu mikil herfylking utan
við húsið sem tók á móti sendiherr­
anum og konu hans. Í leiðbeiningum
var sendiherranum sagt að hann mætti
gjarnan horfa í augu hermannanna.
Gerði það og sá að þeir voru ósköp
horaðir og ræfilslegir eins og margur
alþýðumaðurinn á götunum í Sofíu.
Á færibandi
Í Bangladess var serimónían hátimbr­
aðri en annars staðar. Við fórum í
þingið í heimsókn svo sem oft er gert.
Þar átti forsetinn að vera af einhverjum
ástæðum en um leið og forseti hafði
komið sér fyrir í salnum gekk stjórnar­
andstaðan á dyr. Þegar ég afhenti
forsetanum, dr. Lajuddin Ahmed,
trúnaðarbréf áttum við nokkurt samtal
en í lokin átti sendiherrann að hand­
skrifa eina síðu A­4 í gestabókina um
samskipti landanna. Þá var gott að vera
vanur dálkafyllir.
Í Túnis tók Ben Ali forseti á móti
sendiherrunum á færibandi í bók­
staflegum skilningi. Venjulega hitta
sendiherrar viðkomandi þjóðhöfðingja
í nokkra stund, mest í hálftíma. Stund­
um lengist þessi tími nokkuð en sjald­
an er hann styttri. En í Túnis mættu
þrjátíu og tveir sendiherrar í einni
kippu. Það var eins og að sitja í 7 ára K
í Laugarnesskólanum. Sendiherrarnir
sátu saman í einum allstórum sal og
svo gekk einn af öðrum fyrir forsetann
með trúnaðarbréf og afturköllunar­
bréf. Svo talaði forsetinn í hálftíma yfir
hausamótunum á okkur og sagði bless.
Svona eiga sýslumenn að vera – en Ben
Ali var rekinn frá völdum snemma á
árinu 2011. Ekki vegna þess hvernig
hann meðhöndlaði sendiherra.
Móttaka trúnaðarbréfa og athafn­
irnar í kringum það eru framandi
fyrir Íslendinga. Við eigum hvorki
kóngum að venjast né drottningum og
við höfum enga heri. Þegar þessu er
blandað saman verður úr heimur sem
við eigum erfitt með að skilja og finnst
eiginlega fáránlegur. Tilstand er ekki
mín eftirlætisiðja en alltaf fannst mér
sjálfsagt að ég sinnti þessum verkum
fyrir Ísland. Einhver varð að gera það.
En mig klæjaði hálfpartinn undan
þessu öllu saman. Langaði í burtu.
Og þessu tilstandi má breyta; það má
skera það niður.
Þjóðhöfðingjastælarnir eru ekki dýr­
asti partur utanríkisþjónustunnar en
þeir eru sá hluti hennar sem má hverfa
og þarf að hverfa. Þeir gera utanríkis­
þjónustuna fjarlæga venjulegu fólki.
Það mætti til dæmis senda trúnaðar­
bréf á pdf­skjali í tölvupósti.”
Meira á næstu opnu
28 bækur Helgin 7.-9. desember 2012