Fréttatíminn - 27.01.2012, Síða 42

34 bækur Helgin 27.-29. janúar 2012
 RitdómuR Feigð eFtiR SteFán mána
Guðni Gunnarsson,
heilsufrömuður og við-
mælandi Fréttatímans
í síðustu viku, situr á
toppi handbókalista
Eymundssonar með
nýja bók sína Máttur
athyglinnar.
máttuR guðna
 RitdómuR FjöguR bandaRíSk ljóðSkáld
F yrirmæli Hallbergs Hallmunds-sonar, ljóðskálds og þýðanda, við fráfall hans snemma árs 2011 voru
að arfur hans skyldi nýttur til að koma
ljóðaþýðingum hans á prent en á eigin
forlagi hafði hann þá sent frá sér fjölda
smákvera með úrvalsljóðum í eigin þýð-
ingum. Ljóðakver 12-15 geymir banda-
rísk ljóðskáld: Carl Sandburg, en áður
hafa nokkur ljóða hans birst í þýðingum
eldri meistara – Magnús Ásgeirsson fór
fyrstur að þýða ljóð hans en á eftir komu
Páll Kolka, Jóhannes úr Kötlum í Annar-
legum tungum, Jón úr Vör og Dagur,
William Carlos Williams en mest hefur
birst áður eftir hann í tveim bókum sem
Árni Ibsen þýddi en ekkert er áður þýtt
eftir Alan Dugan og Anne Sexton. Því
er verulegur fengur í þessu úrvali því öll
fjögur eru þau úr hópi virtustu skálda
Bandaríkjanna og kvæði þeirra rekja
öldina, Sandburg sendi fyrstu ljóðasmíð-
ar frá sér árið 1904, Williams 1909 en
Dugan og Sexton fóru að birta ljóð sín á
sjöunda áratugnum.
Þýðingar úr ensku kunna áhugamönn-
um um ljóðheima að þykja óþarfar; kunn-
átta um ensku sé orðin svo almenn að
þeir sem vilja geti lesið ljóð á frummáli.
Það er fjarri lagi, meitlaður skáldskapur
útheimtir ævilanga umgengni við lifandi
tungumál. Hvergi er útvíkkun og tálgun
á merkingu meiri en í ljóðasmíðum, fáum
er veitt sú umgengni um tungumál að
þeir nemi til hlítar og öðlist skilning á
öllum blæbrigðum þeim sem ljóðskáldin
vinna með. Ljóð á öðrum tungum er því
fjarlæg lönd flestum þótt þeir geti bjargað
sér í búð eða á bar á málinu eða lesið
skammlaust einfaldari texta. Þýðingar
úr erlendum málum eru því búbót ljóð-
elskendum.
Textasamanburður á þeim ljóðum í
þýðingum Hallbergs sem voru tiltæk
og fáanleg leiðir í ljós að hann var sam-
viskusamur þýðandi, hefur góða tilfinn-
ingu fyrir merkingu og túlkun, vandar
snertingu tveggja málheima í leit að réttri
málkennd þótt málsnið okkar tíma sé í
stöðugri umsköpun tungumálsins, annað
en sú íslenska sem Hallberg er tömust.
Þessa gætir einkum í textum Önnu sem
eru í geðsveiflum og sundrungu sinni
nær okkur en ljóðmæli karlanna. Anna
talar skýrast til okkar tíma, þó Dugan
kalli til okkar í hversdagsraunum sínum
og sú dýrkun hans í ljóðum eigi sér marg-
víslega samsvörun í ljóðheimi íslenskra
skálda. Það er til marks um stöðu al-
menningsbókasafna á Íslandi að aðeins
tvær bækur Sexton má fá hér á landi.
Val á ljóðum hennar svíkur aðeins erindi
skáldkonunnar þótt það gefi aðeins stærri
svip, en bækur hennar sem mest nýjung
var á sjöunda áratugnum voru ortar og
frágengnar í röð kvæða sem var ekki til-
viljanakennd. Rof í þann vegg rífur upplif-
un lesandans í tvennt, slítur þráð. Furðu-
legt að íslensk kvenskáld og þýðendur
hafi ekki lagt sig eftir skáldskap hennar
og komið honum hér á framfæri fyrr.
Fjögur bandarísk skáld bætir þannig
ljóðasafnið og hlýtur úrvalið að vera
þaulhugsað og þaulunnið af manni sem
átti starfsævi sína lengsta vestur í New
York og var þar handgenginn amerískum
ljóðum allt frá 1960. Ævistarf Hallbergs
verður hér á landi fyrst og fremst munað
vegna þýðinga hans. Það er gott að þeim
skuli komið á framfæri en þá upplög
verða þrotin af kverum hans verður að
koma þeim í bók með bandi sem heldur.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Þarfar þýðingar
Í síðustu viku hlaut Hallfríður J.
Ragnheiðardóttir Ljóðstaf Jóns
úr Vör fyrir ljóð sitt Triptych í
árlegri ljóðasamkeppni lista-
og menningarráðs Kópavogs
sem haldin var í ellefta sinn
og voru verðlaunin afhent á
fæðingardegi Jóns úr Vör þann
21. janúar. Á sama tíma voru
úrslit kynnt í ljóðasamkeppni
grunnskóla Kópavogs. Um 350
ljóð bárust í samkeppnina Ljóð-
stafur Jóns úr Vör undir dulnefni
og vissi dómnefnd því ekki hver var höfundur fyrr en sigurljóðið
hafði verið valið. Ljóðstafurinn er um margt merkilegt fyrirbæri;
Jón úr Vör starfaði lengi sem bókavörður í Kópavogi og eru þau
einu verðlaun hér á landi sem veitt eru fyrir stakt ljóð. -pbb
Ljóðstafurinn veittur í ellefta sinn
Í Skorningum á Gufunni var um síðustu helgi byrjað að kynna þau bókmenntaverk sem í
ár eru tilnefnd til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs, en þá voru tilnefningar Dana
kynntar. Á sunnudaginn er svo komið að Finnum sem tilnefna bók á sænsku, I det stora
hela eftir Gösta Ågren og eina á finnsku, Carmen eftir Saila Susiluoto sem fær nokkrar
persónur úr samnefndri óperu Bizets að láni. Síðustu helgi voru dönsku verkin kynnt og
má nálgast þáttinn á hlaðvarpi RUV.
Alls eru fjórtán bækur tilnefndar – tvær frá hverju hinna sjálfstæðu ríkja og ein frá
hverju sjálfstjórnarsvæði sem eru Færeyjar, Grænland og Álandseyjar auk þess sem sam-
íska málsvæðið tilnefnir eina bók. Þetta eru átta ljóðabækur, eitt smásagnasafn og fimm
skáldsögur. Valnefnd mennta- og menningarmálaráðuneytis kaus Blóðhófni eftir Gerði
Kristnýju og Svar við bréfi Helgu eftir Bergsvein Birgisson fyrir hönd Íslands.
Umsjónarmenn Skorninga eru Jórunn Sigurðardóttir, Magnús Örn Sigurðsson og
Brynhildur Heiðar og Ómarsdóttir. Þátturinn er frumfluttur eftir hádegi á sunnudag.
-pbb
Tilnefningar kynntar í
Skorningum Gufunnar

Feigð
Stefán Máni
JPV útgáfa, 523 síður, 2011
Þung bók og ábúðar-
mikil kápa með
stóran titil, Feigð,
kom út í haust frá
hendi Stefáns Mána.
Falleg kápa Ómars
Arnar Haukssonar
var skreytt tilvitn-
unum stórblaða í bak
og fyrir um mikil-
vægi höfundarins og
ágæti fyrri verka. Satt
best að segja hætti
ég að fylgjast með
sögum Stefáns eftir
Svartur á leik, síðan
hafa komið frá honum
fjórar bækur. Stefán
Máni skrifar reyfara sem eiga að eiga sér djúpar
rætur í íslenskum raunveruleika. Þegar hann hóf
feril sinn var rödd hans um margt sérstök, hér
fór sögum af einmanalegu lífi ungra karlmanna í
sjávarplássum, verbúðir, slark og harka voru dregin
í skýrum myndum, en svo var hann dreginn inn á
slóðir reyfarans.
Stefán er prýðilega ritfær, hann skrifar af miklu
öryggi um mikil karlmenni og lausgyrtar konur. Í
Feigð verður strákur á bát sem lifir af skipsskaða
og síðan snjóflóð að miklu heljarmenni, hann gerist
lögregluþjónn og leggur sig eftir hinum mestu
fólum. Sagan rambar milli tveggja heima; sannverð-
ugra lýsinga á sjávarplássum og svo einhverra töff-
arabókmennta með miklu ofbeldi, hraðskreiðum
bílum og kvenfólki sem hetjan vill bjarga af glap-
stigum. Afþreying af þessu tagi skreppur hratt yfir
í klisjukenndar myndir, lýsingar sem eru auðfinn-
anlegar í iðnaðarrusli frá Ameríku: Hasarmyndum
og framhaldsþáttum til afþreyingar fyrir þá sem
sljóir eru á sálinni og kunna best við kunnugleg
frásagnarbrögð.
Stefán Máni hefur lýst því yfir að hann vilji verða
ríkur og frægur. Hollráð má gefa honum: Það kann
að vera að einhver hafi skrökvað að honum að sam-
setning á borð við Feigð dugi best til þess en trúi
hann mér – það dugar engan veginn til. -pbb
Rosatöffari á
kraftmiklum bíl

Fjögur bandarísk
ljóðskáld
Carl Sandburg, William Carlos
Williams, Anne Sexton og Alan
Dugan
Hallberg Hallmundsson sneri
úr ensku
Brú, 144 síður, 2011
Þaulhugsað og þaulunnið verk af hálfu Hallbergs Hallmundssonar.
Hallbergur Hall-
mundsson ljóðskáld
og þýðandi, féll frá
í fyrra.
Ævistarf Hall-
bergs verður hér
á landi fyrst og
fremst munað
vegna þýðinga
hans.
Stefán Máni.