Fréttatíminn - 01.06.2012, Blaðsíða 30

VELKOMIN Á BIFRÖST
Laganám með
tengingu við rekstur
Nám í viðskiptalögfræði er það eina sinnar tegundar hérlendis. Áhersla er lögð á
að nemendur fái þekkingu á viðskiptum og lögfræði og að þeir öðlist skilning á
samfélagi sínu og umhverfi. Við kennum nemendum að taka ákvarðanir, vinna með
fólki og fást við raunveruleg verkefni. Á Bifröst gefst nemendum einnig kostur á að
ljúka námi á skemmri tíma þar sem sumarnám er hluti reglulegs náms.
Viðskiptalögfræði við Háskólann á Bifröst er sett
saman úr greinum á sviði lögfræði, viðskiptafræði
og rekstrarfræði.
Opið fyrir umsóknir
til 15. júní á bifrost.is
um að þetta færi með þennan fína
ásetning þeirra, að þau ætluðu að
snúa við blaðinu. Sem síðan kom
svo í ljós,“ segir Ásthildur.
„Ég gerði allt sem ég gat, reyndi
að fá fangelsisdómnum breytt í
samfélagsþjónustu, það tókst ekki,
ég reyndi að fá hana náðaða og loks
barðist ég fyrir því að hún fengi að
hafa barnið sitt hjá sér á meðan hún
sæti inni.“ Jóhanna fékk 15 mánaða
dóm fyrir innbrot og þjófnað. Hún
átti að hefja afplánun í ágúst, en
þá var Úlfur fimm mánaða. „Í
fyrstu fékk hún synjun um beiðni
okkar að hafa barnið sitt hjá sér í
Kvennafangelsinu en við gáfumst
ekki upp.“ Ásthildur hafði betur í
þetta sinn og Úlfur fékk að vera hjá
mömmu sinni í fangelsinu en fór til
ömmu sinnar og pabba í fríum.
„Ég get ekki skilið þetta system
sem er svona mannfjandsamlegt
– og þetta er kallað betrunarvist!
Þeim hefði ekki verið nær að sjá í
gegnum fingur sér. Hún var hér hjá
mér, hún var í eftirliti og í öruggum
höndum. Barnið var hjá mér. Held-
urðu að ekki hefði verið nær að hafa
hana í samfélagsþjónustu þó þetta
hefðu verið 15 mánuðir? Þetta var
svo vitlaust sem engu tali tekur,“
segir Ásthildur og henni er mikið
niðri fyrir.
Dregin út úr nýju lífi sínu
„Þessi framkoma gagnvart þeim
varð til þess að þau misstu allt
sjálfstraust. Upp úr þessu fóru þau
aftur í neyslu og sambandið stóðst
ekki þetta álag. Ef þau hefðu fengið
að vera hér með barnið, ég var
ábyrgðarmaður fyrir þeim, þá hefðu
þau fallið sjálf ef þau hefði fallið. Þá
hefði það ekki verið kerfið sem ýtti
þeim út í neysluna aftur. Þau voru
dregin út úr þessu nýja lífi sínu,
hvort á eftir öðru, fyrst hann, síðan
hún. Þau áttu aldrei von. Ekki í
þessari umferð. Ekki þau saman.“
Ásthildur hefur sterkar skoð-
anir á úrræðum fyrir fíkla. „Það
er svo rangt að dæma alla fíkla til
að þurfa að afplána refsingu sína
í fangelsi, það er svo röng hugsun
og vitlaus. Það þýðir ekki að byggja
ný fangelsi, við verðum að fara að
bjóða upp á úrræði eins og lokaðar
meðferðarstofnanir eins og gert er
í löndunum í kringum okkur. Við
þurfum að hjálpa fíklum í stað þess
að refsa þeim. Það þarf að bjóða
upp á lokaða meðferð í staðinn
fyrir fangelsisvist. Þetta varðar allt
samfélagið, ekki síst almenning
sem verður fyrir innbrotunum. Ég
er alveg viss um að mest af inn-
brotum séu stunduð af krökkum
sem eru að fjármagna neyslu, sum
eru jafnvel gerð út af dílerum sem
þau skulda peninga. Svo myndast
tengsl í fangelsunum – hver bíður
eftir þér þegar þú svo kemur út?
Það eru þessir menn, þetta fólk sem
stjórnar þessu.“
Andlitslausi óvinurinn
Hún talar um andlitslausa óvininn
sem útvegar fíklinum efnin. „Hann
er verstur. En kerfið er líka vont.
Ekki fólkið sem vinnur í kerfinu,
heldur kerfið sjálft, þetta kerfi þar
sem þú grípur bara í tómið. Þar er
enginn fyrir þig. Það þarf að vera
einhver aðili sem sinnir foreldrum í
svona málum svo maður geti leitað
til einhvers sem segir: „Við skulum
sjá hvað er hægt að gera, við skul-
um tala við þennan og þennan.“ Svo
eru foreldrarnir orðnir svo brotnir
og hugsa ekkert rökrétt, þetta
verður eitthvað fálm út í loftið.“
Þegar Ásthildur er beðin um að
lýsa því hvernig það sé að eiga barn
í neyslu segir hún: „Við verðum að
skilja að fíkillinn er ekki barnið
okkar. Við verðum að greina þarna
á milli. Við höfum ekkert til að
skammast okkar fyrir. Það er búið
að búa til þetta dýr sem heitir fíkill
sem við ráðum ekkert við. Fíkillinn
er eitthvað sem var búið til af ein-
hverjum sem var að reyna að græða
á honum.
Og það er hræðilega erfitt.
Fíkillinn virðir engar reglur, vakir
á nóttunni og ranglar kannski um
húsið meira og minna meðvitund-
arlaus. Hann var aldrei ofbeldis-
maður, sem betur fer, sumir fara þá
leiðina líka, sem er hræðilegt. Júlli
var svo mikill öðlingur, skrökvaði
aldrei að manni og játaði alltaf. Svo
kannski hvarf hann, týndist í ein-
hverjar vikur og maður vissi ekkert
hvar hann var. Þetta er svo tætandi.
Það er líka svo tætandi að vita
að hann sé í því að brjótast inn og
taka hluti ófrjálsri hendi. Þá kemur
skömmin yfir því að geta ekkert
gert. Svo er annað í þessu, það að
barnið manns er í neyslu inni á
heimilinu og maður veit af því, en
maður getur ekkert gert. Við erum
alveg bjargarlaus, foreldrarnir. Við
getum ekki hringt í lögregluna því
þá yrði barnið manns bara hand-
tekið og sett í fangelsi sem er engin
lausn.“
Biðin erfiðust
Ásthildur segir biðina einna erf-
iðasta. „Biðin, þegar barnið manns
vill fara í meðferð og það er hvergi
pláss. Ýmist eru lokaðar dyr eða
ekki hægt að taka inn fíkil sem er
svo langt leiddur án þess að hann sé
búinn að fara í afeitrun, til dæmis á
geðdeild. Fíkill hleypur ekkert inn
í meðferð. Maður óttast að hann
hætti við og láti sig hverfa meðan
hann er að bíða.“
Ásthildur segir að þessu fylgi
endalaus tætingur. „Það er aldrei
talað um þetta, þennan sársauka
sem er allt í kringum fíkilinn. Það
er litið á fíkilinn sem eitthvað ein-
angrað fyrirbæri og þeir eru varla
taldir hluti af mannlegu samfélagi,
eru nánast réttlausir. En í kringum
þá eru foreldrar og jafnvel börn,
ömmur og afar og systkini, sem
þjást fyrir meðferðina á fíklinum.
Það er kannski heil fjölskylda að
bíða eftir því að fíkillinn komist
í meðferð þegar hann loksins
ákveður að fara í meðferð. Þetta á
ekki að vera spurning um peninga.
Það er dýrt að hafa fíkla á götunni,
svo er líka dýrt að missa þetta
fólk. Það vantar eitthvað þarna inn
í kerfið sem þarf að skoða. Það
vantar þarna inn einhvern hlekk er
þess valdandi að hér sit ég með sár í
hjarta,“ segir Ásthildur og lyftir upp
sálmaskránum frá útförum Júlíusar
og Jóhönnu.
„Og þau eru ekki þau einu. Þau
misstu sjálf vini vegna neyslu. Tveir
herbergisfélagar Jóhönnu létust
og önnur vinkona hennar hengdi
sig. Auðvitað hefur þetta áhrif á
þau, greyin, þetta er ekkert líf. Og
þeim er ekki leyft að komast upp úr
þessu.“
Hún segir mikla fordómar
ríkjandi gagnvart fíklum í samfé-
laginu. „Þetta er eins og í gamla
daga, ef vitnaðist að manneskja
hefði þjáðst af geðsjúkdómi þá
missti hún vinnuna. Sama gerðist
með eyðnisjúklinga fyrst eftir að sá
sjúkdómur uppgötvaðist. Ef kemst
upp að einhver hafi náð sér upp úr
dópneyslu þá er honum ekki treyst.“
Aðspurð segist hún aldrei hafa
fundið fyrir fordómum gagnvart
því að vera móðir fíkils. „Öllum
þótti vænt um Júlla og hans síðustu
ár voru allir búnir að fyrirgefa og
gleyma því sem hann gerði þegar
var sem lengst leiddur. Hann var
alltaf að þakka mér fyrir: „Mamma
ég væri löngu dáinn ef þú hefðir
ekki staðið við bakið á mér.“ Nei, ég
fann ekki fyrir fordómum. Það er
kannski öðruvísi í svona litlu samfé-
lagi þar sem fólk þekkist vel. Það er
hins vegar þessi skömm sem maður
ber sjálfur í brjóstinu, að geta ekki
ráðið við þetta. Sérstaklega ef
börnin manns gera eitthvað af sér,
að þurfa að takast á við það.“
Ásthildur bendir á að það séu
engir kröfuhópar í samfélaginu
sem berjast fyrir málstað fíklanna.
„Annað hvort eru foreldrarnir svo
brotnir að þeir hafa ekki orku eða
finnst þetta svo leiðinlegt að þeir
vilja bara loka augunum. En það
megum ekki gera.“
Banameinið skiptir ekki máli
Júlíus lést 28. september 2009.
Hann var fertugur. Ásthildur segir
að síðustu árin hans hafi verið góð.
Hann hafi kynnst yndislegri konu
og eignast með henni son. Sá var
einmitt staddur hjá ömmu sinni
þetta síðdegi. Hann er sex ára
pjakkur, Sigurður Dagur, sem naut
þess augljóslega til hins ítrasta
að leika í ævintýraveröld ömmu í
„Kúlunni“. Með honum var vinur
hans sem langaði mest af öllu að fá
að vaða í tjörninni með fiskunum.
„Farið heldur út á lóð og sullið í
læknum,“ stakk amman upp á. Vin-
irnir gripu þá hugmynd glaðir á lofti
og hurfu í skamma stund en komu
síðan aftur inn, þá á nærfötunum
einum klæða, útataðir í drullu,
hæstánægðir. „Amma, við þurfum
að fara í sturtu,“ tilkynnti pjakkur-
inn. Amman brosti. „Farið fyrst út
og skolið það mesta af ykkur.“
Júlíus lést í íbúð sinni á Ísafirði
en fannst ekki fyrr en sennilega
tveimur dögum eftir að hann dó.
„Ég veit ekki alveg hvað gerðist. Ég
hitti hann hjá pabba mínum dag-
inn áður en hann dó en Júlli hafði
séð um afa sinn og keyrði hann
þangað sem hann þurfti að komast
og fékk stundum lánaðan bílinn.
Pabbi hringdi í mig kvöldið eftir
og sagði mér að Júlli hefði fengið
lánaðan bílinn en hann hefði ekki
skilað honum. Það var mjög ólíkt
Júlla. Hann var sjálfsagt kominn
í óreglu þegar þetta gerðist. Það
var búið að segja honum upp íbúð-
inni og hann var búinn að taka til
fullt af dóti fram á stigagang. Svo
keyrði ég framhjá blokkinni hans
á mánudeginum og sá bílinn á
planinu fyrir utan. Svo er ég hérna
uppi á lóð þegar þeir koma, löggan
og presturinn, og ég brjálaðist. Ég
vissi nákvæmlega hvað var að ger-
ast. Hann hafði fundist látinn í íbúð-
inni sinni. Ég sótbölvaði og stappaði
niður fótunum, vildi ekki tala við þá
þótt þeir væru svo ljúfir og góðir við
mig. Ég áttaði mig svo á því að það
þýddi ekki að láta svona. Annars
man ég þetta óljóst. Maður reynir
að gleyma svona hlutum.“
Aðspurð segist hún ekki vita
banameinið. „Hann var krufinn en
ég hef ekki fundið þörf hjá mér til
þess að leita upplýsinga um hvers
vegna hann dó. Það skiptir ekki
máli.“
Jóhanna lést 2. maí 2012. Hún var
ekki orðin 42 ára. Hún var jörðuð í
kyrrþey.
Þau misstu sjálf
vini vegna neyslu.
Tveir herbergis-
félagar Jóhönnu
létust og önnur
vinkona hennar
hengdi sig. Auð-
vitað hefur þetta
áhrif á þau, greyin,
þetta er ekkert líf.
Og þeim er ekki
leyft að komast
upp úr þessu.
30 viðtal Helgin 1.-3. júní 2012