Læknablaðið - 01.10.1966, Qupperneq 69

LÆKNABLAÐIÐ
229
og getum hvílt okkur. Enn er löng leið eftir og hægt að
draga úr dánartölu á mörgum sviðum. Sem dæmi má nefna, að
ungbarnadauði var árið 1962 17 af hverju þúsundi lifandi fæddra,3
en var sama ár 15,26 í Svíþjóð.2- Utheim-Toverud tók saman,
hver ungbarnadauði liafi verið i konungsfjölskyldum seinustu
fjórar aldirnar. Þegar á fyrstu 30 árum þessarar aldar var ung-
barnadauði þeirra kominn niður í 8 af þúsundi lifandi fæddra.22
Til þess að takast megi að bæta heilsu landsmanna að nokkru
ráði frá því, sem nú er, þarf samstiilt átak allra og ekki aðeins
þeirra, sem við heilbrigðismál fást að meira eða minna leyti. öll
þjóðin, sérhver þjóðfélagsþegn, þarf að skilja, hvern þátt hann
getur átt í framförum, og breyta samkvæmt þekkingu sinni.
Sannfrótt almenningsálit og virk samvinna af hálfu almennings
er undh'staða að bættri heilbrigði hverrar þjóðar. 2 Heilsuspill-
andi húsnæði verður ekki útrýmt með fjölgun eftirlitsmanna;
lélegum vinnuskilyrðum ekki með embættisbréfum.
Öhjákvæmilegt er, að framkvæmd heilbrigðismála sé fjárfrek,
og eru það helztu rökin gegn þeim. Megináherzla er venjulega lögð
á meðferð sjúkra, enda knýr sá þáttur að almenningsáliti fastar á
en aðgerðir til að koma í veg fyrir sjúkieika. Lækning sjúkra hef-
ur þó tiltölulega lítil áhrif á heilsufar þjóðarinnar. 23 Til þess að
skilja gildi heilsuverndar þarf oft mikla framsýni, svo að nálgast
hugsjónir, sem margir - og þá ekki sízt vísir landsfeður hafa
illan hifur á.
En reynslan hefur leitt í ljós, að það fé, scm varið er skyn-
samlega til heilbrigðismála, skilar sér margfalt aftur. Menn hafa
lengi velt því fyrir sér, livað hver einstaklingur kostar í fé og
fyrirhöfn. Heilbrigðismálatímaritið Eir hóf göngu sína árið 1899
með bollaleggingum um þetta. Reiknað hefur verið út, að vísu mið-
að við aðra staðhætti en eru hér á landi, að hvert nýfætt barn
kosti samfélagið um 45 þús. kr. og að meðal 18 ára unglingur hafi
kostað samféiagið rúmlega millj. króna.24 Þess vegna ríður
m. a. á því fyrir þjóðfélagið, að þessi fjárfesting ljorgi sig. Er vert
að hugleiða þetta t. d. vegna dauðaslysa, en þar erum við verr
á vegi staddir en flestallar aðrar þjóðir. 25
Fara má að takmarkinu eftir mörgum leiðum. Aidía má mið-
skipun (centralisering) og láta stjórnarskrifstofur í höfuðstaðnum
ráða fram úr öllum málum. Það er samt trú sumra, að heilbrigðis-
framkvæmdir komi að mestum notum, þegar þær kvikna í héraði;5
þar er áhuginn oft fyrir hendi, ogáhuginnkemurframkvæmdunum
af stað, enda höfum við þess glögg dæmi hér á landi. Flest stór-