Læknablaðið - 01.06.1976, Side 7

LÆKNABLAÐIÐ
37
Gunnar Sigurðsson, læknir, Sigríður Einarsdóttir, Elsa
Sveinsdóttir, stud. nutr.
ÍSLENSKT MATARÆÐI
KÖNNUN Á MATARÆÐI 29 REYKVÍKINGA OG 28 ÁRNESINGA
INNGANGUR
Meinafræðilegar rannsóknir og dýratil-
raunir benda sterklega til þess, að orsaka-
samband sé milli æðakölkunar (athero-
sclerosis) og hækkaðs kólesteróls í
blóði.13 24 Faraldursfræðilegar rannsóknir
hafa einnig sýnt siterka fylgni milli meðal-
gildis kólesteróls og tíðni kransæðasjúk-
dóma, og gildir sú fylgni bæði fyrir heilar
þjóðir og einstaklinga.18 17 Sýnt hefur ver-
ið fram á, að um það bil 40% af kólesteról-
gildi 1 blóði ákvarðast af erfðum.28 20 Rann-
sóknir benda og til, að ytri orsakir, einkan-
lega mataræði, hafi einnig veruleg áhrif á
kólesteról í blóði. Þannig er talið að skýra
megi að miklu leyti mismun á meðalgildi
kólesteróls heilla þjóða út frá mismunandi
mataræði þeirra.17 Einkanlega virðist mett-
uð fita hafa áhrif til hækkunar á kólester-
óli og í minna mæli kólesterólinntakan.
Manneldistilraunir hafa sýnt að lækka má
kólesterólgildi flestra með því að minnka
neyslu mettaðrar fitu og kólesteróls, en
auka í staðinn neyslu á ómettaðri fitu.
Hins vegar hefur ekki verið sannað óyggj-
andi ennþá, að slík breyting á mataræði
dragi úr tíðni kransæðasjúkdóma, enda
þótt sumar hóprannsóknir bendi í þá átt.23
Sumar faraldursfræðilegar rannsóknir
hafa einnig sýnt talsverða fylgni milli þrí-
glyseríða í blóði og kransæðasjúkdóma,4 en
ekki er fyllilega vitað ennþá, hvort hækk-
aðir þríglyseríðar séu sjálfstæður áhættu
þáttur („risk factor“). Manneldistilraunir
hafa einnig sýnt að breyta má gildi þrí-
glyseríða í blóði með breyttu mataræði.
Hóprannsókn Hjartaverndar í Reykjavík
hefur sýnt hátt meðalgildi kólesteróls, en
hins vegar lægra meðalgildi á þríglyseríð-
um en svipaðar rannsóknir í sumum vest-
rænum löndum.14 íslenskt mataræði hefur
Greinin barst Lbi. í nóv. 1974.
lítið verið kannað síðan Manneldisráð gerði
ítarlega könnun á því 1940.30 Það þótti
því forvitnilegt að kanna frekar íslenskt
mataræði, einkanlega m. t. t. neyslu á fitu,
kolvetnum, eggjahvítu og kólesteróli. Eftir-
farandi könnun var gerð 1 samvinnu við
stjórn og starfsfólk Hjartaverndar í
Reykjavík.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Mataræði einstaklinga má kanna með
ýmsu móti.21
a) Nákvæmast er að vigta hvern matar-
skammt áður en neytt er og efnagreina
sama magn af viðkomandi fæðutegund, en
slíkt krefst mikils fjármagns og vinnu-
krafts.
b) Kanna má innkaup heimila og út frá
þvi áætla neyslu hvers fjölskylduþegns
Slík könnun tekur ekki tillit til þess, sem
ekki nýtist við matargerðina eða er leift
og ofáætlar því talsvert raunverulega
neyslu.
c) Spurningalistar, útfylltir eftir minni
eða, sem er mun nákvæmara, samtímis og
fæðunnar er neytt. Samanburður hefur ver-
ið gerður á slíkri áætlun og efnagreiningu
og virtist bera vel saman, ef tekið er meðal-
tal heillar viku.27
f þessari rannsókn var sú leið valin, að
bátttakendum voru gefnir 7 dagslistar heim
með sér. Voru þátttakendur beðnir að vigta
eins mikið og unnt var af því, sem þeir
neyttu, og þegar því varð ekki við komið
að áæt.la masnið miðað við þekktar stærð-
ir. Við útreikning á efnainnihaldi matar-
tesunda var stuðst við enskar töflur,22 en
íslenskar tölur notaðar. þesar bekktar
voru.26 Við reikning á orkumagni fæðisins
var míðað við tölusildi Rubners, þ. e. 1
gram.m af eggiahvítu eða, kolvetni gefi 4.1
hitaeininsu, en 1 gramm af fitu 9,3 hita-
einingar. Kólesterólinnihald fæðunnar var