Læknablaðið - 01.06.1976, Qupperneq 25

LÆKNABLAÐIÐ
97
Jón Þ. Hallgrímsson
V HÓPSKOÐUN KVENNA Á AUSTURLANDI 1970 OG 1972
Sú viðleitni heilbrigðisstétta undanfarin
ár að beita í auknum mæli fyrirbyggjandi
aðgerðum til greiningar á sjúkdómum hef-
ur farið ört vaxandi og á það ekki hvað
sízt við um þann þátt slíkrar þjónustu, er
hér verður greint frá. Greining illkynja
breytinga í leghálsi með hjálp frumurann-
sókna er ekki ný af nálinni og hefur verið
gerð undanfarna tvo áratugi. Það, sem
einkum hefur háð þessari starfsemi, er
skortur á fjármunum og mannafla, og því
hefur raunin orðið sú, að víðtækar skoð-
anir á miklum fjölda kvenna, er nái til
allra einstaklinga í ákveðnum aldursflokki,
hefur ekki verið unnt að framkvæma nema
á tiltölulega fáum stöðum í heiminum. Þær
hóprannsóknir, sem hvað mesta athygli hafa
vakið og gjarnan er vitnað til í þessu sam-
bandi, hafa verið framkvæmdar í British
Columbia og í Östfold í Noregi.
Frá árunum 1964 hafa krabbameinsfé-
lögin á íslandi staðið fyrir slíkum rann-
sóknum, sem fyrst í stað fóru fram ein-
göngu hér í Reykjavík, en hafa á seinni
árum aukizt til mikilla muna, svo nú má
segja, að allar konur, sem hægt er að ná
til á aldrinum 25-70, séu skoðaðar reglu-
lega. Fyrsta hópskoðunin, sem mun hafa
verið framkvæmd hér á landi utan Reykja-
víkursvæðisins, var gerð í Strandasýslu
fyrri hluta ársins 1966, og voru þar skoð-
aðar rúmlega 90 konur. Á næstu árum voru
síðan sendir læknar til skoðanaferða, m. a.
til Vestmannaeyja, Akraness, Hvamms-
tanga og fleiri staða. Hins vegar má segja,
að skipulögð leit um allt landið hafi fyrst
hafizt árið 1969, og hefur hún verið fram-
kvæmd af læknum leitarstöðvar K. í.,
læknum hinna ýmsu sjúkrahúsa úti um
landið og af nokkrum héraðslæknum.
Á ýmsum stöðum erlendis hefur verið
farið inn á þá braut að þjálfa ljósmæður
og hjúkrunarkonur til þess að taka frumu-
sýni frá leggöngum og leghálsi, en það
hefur augljósa kosti, að þetta verk sé unnið
af læknum, sem þá jafnframt geta fram-
kvæmt gynaekologiska skoðun og þannig
dregið fram í dagsljósið ýmsa kvilla, sem
annars hefðu ekki uppgötvazt. Það má því
segja, að heildarniðurstöður slíkra hóp-
skoðana séu tvíþættar, annars vegar niður-
stöður af skoðun frumusýnanna og hins
vegar niðurstöður almennrar gynaekolog-
iskrar skoðunar. Loks mætti benda á kosti
þess, að slík sérfræðiþjónusta skuli veitt
úti um byggðir landsins, en einmitt sá
þáttur heilbrigðisþjónustunnar hefur verið
mjög til umræðu á opinberum vettvangi
í seinni tíð, og mikill á'hugi er fyrir hendi
meðal stjórnvalda og heilbrigðisstéttanna
að slík þjónusta verði aukin að miklum
mun.
Fleira mætti nefna, sem gerir slíkar hóp-
skoðanir fýsilegar, svo sem, að til þeirra
þarf tiltölulega fátt starfslið, sýnitakan er
auðveld í framkvæmd og tekur lítinn tíma,
þannig að hægt er að skoða allt að hundrað
konur á degi hverjum.
Eitt ljósasta dæmi um jákvæðan árangur
hópskoðana er hin mikla aukning á for-
stigum krabbameins í leghálsi, sem fundizt
hefur, en það gefur auga leið, að því fyrr
sem slíkar breytingar uppgötvast, því betri
eru horfur á lækningu fyrir viðkomandi.
Ætlunin er að gera grein fyrir niður-
stöðum skoðana á Austfjörðum, sem fram-
kvæmdar voru á árunum 1970 og 1972, en
bæði þau ár voru farnar skoðunarferðir,
að vorinu til Egilsstaða og á mið-firðina
og að haustinu til Norð-Austurlands og
Suð-Austurlands. Fjöldi kvenna, sem skoð-
aður var 1970, var 1677 og 1972 voru alls
skoðaðar 1623 konur.
Hér verður aðeins gerð grein fyrir niður-
stöðum frumrannsókna annars vegar og
hins vegar niðurstöðum kliniskrar skoð-
unar, en aftur á móti verður ekki fjallað