Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.2007, Blaðsíða 12

föstudagur 16. mars 200712 Fréttir DV
Abdul Qasir, 13 ára
Kandahar í Afganistan 2001
Abdul Qasir ætlaði að taka upp ósprungna
klasasprengju af því hann hélt að hún væri
niðursuðudós. Hún sprakk þegar hann kom
við hana. Abdul missti neðan af vinstri fót-
leggnum og hægri handleggurinn var brotinn
eftir sprenginguna. Abdul bíður eftir því að fá
morfínsprautu til að slá á kvalirnar. Myndin er
tekin átta dögum eftir sprenginguna.
Masud, 9 ára
Lakar í Afganistan 2001
Masud lá á bráðadeild Gjörgæslusjúkrahúss-
ins fyrir borgaraleg fórnarlömb stríðs í Kabúl
í Afganistan í desember 2001. Masud hlaut
alvarlegan áverka á heila þegar klasasprengja
sem hann og vinur hans voru að leika sér með
sprakk í höndunum á honum. Ljósmyndarinn
Paula Bronstein tók mynd af honum á öðrum
í jólum árið 2001 en ekki fylgir sögunni hvort
hann lifði lengi eftir það.
Annan Erfan, 11 ára
Bagdad í Írak 2003
Annan Erfan steig á klasasprengju í Bagdad
og missti neðan af vinstri fæti þann 22. apríl
2003. Fjórum dögum seinna létust tvö af fjór-
um systkinum þegar klasasprengja sprakk
þar sem þau voru að leik í borginni. Hin tvö
slösuðust alvarlega. Bandaríkjamenn notuðu
klasasprengjur við innrásirnar bæði í Írak og
Afganistan en þar sem þær dreifa sér í fallinu
er ekki hægt að tryggja öryggi almennra borg-
ara þar sem þeim er varpað.
Hassan Hemadi, 12 ára
Deir Qanoun Al Ras Ein í Líbanon 2006
„Ég var að vökva í garðinum og reyta arfa þegar
ég sá einhvern málmhlut. Ég vissi ekki hvað
þetta var þannig að ég tók það upp. Ég vissi ekki
að þetta væri hættulegt þannig að ég fór að fikta
í borðanum á endanum og sneri upp á hann.
Síðan veit ég ekki hvað gerðist, en sprengjan
sprakk. Nú er ég búinn að missa fingurna á
höndinni.“ Hassan missti fjóra fingur framan af
hægri höndinni. Hann fékk alvarlega áverka á
maga og önnur innyfli og er að öllum líkindum
enn með sprengjubrot í líkamanum.
Morðvopn gegn AlMúgAnuM
Mannúðarstofnanir hafa vaxandi
áhyggjur af notkun klasasprengja
í stríðsátökum. Meðan enn þurfti
dýrar orrustuflugvélar til þess að
dreifa sprengjunum voru þær að-
eins á færi stórra herja (sem reynd-
ar notuðu þær óspart). Nú eru
þær hins vegar orðnar meðfæri-
legri, þeim má skjóta úr skriðdreka
eða jafnvel af eldflaugaskotstöð á
vörubílspalli eins og margar stærri
hryðjuverkahreyfingar hafa yfir að
búa.
Thomas Nash er leiðtogi breið-
fylkingar mannréttindasamtaka
sem vinna ötullega að því að út-
rýma klasasprengjum, eða í það
minnsta að fá alþjóðasamfélagið til
að banna þær. Hann segir skæru-
liðahreyfingar þegar farnar að nýta
sér þessa tækni: „Hisbollah skaut
kínverskum klasasprengjum yfir til
Ísraels. Þeir nota sömu skotstöðv-
arnar fyrir klasasprengjur eins og
þeir notuðu til að skjóta skamm-
drægum Katyusha eldflaugum sem
þeir notuðu töluvert síðasta sumar.
Þessar eldflaugaskotstöðvar á vöru-
bílapöllum eru tiltölulega ódýrar
og auðvelt að komast yfir þær, alla-
vega miðað við orrustuþotur.“
Afleiðingin er enn frekari ógn við
saklausa borgara. Þeir sem kom-
ast óskaddaðir frá sprengingun-
um og halda lífi og limum, þeir búa
við þann veruleika að akrarnir eru
ónýtanlegir af því þar sprengjum
verið sáð. Og geiturnar springa í
loft upp í beitilandinu.
Víðar en í Líbanon
Flestir hugsa til Líbanons þeg-
ar talið berst að klasasprengjum en
þar er síður en svo versta ástandið.
„Það er enn mikið verk eftir í Líban-
on en það er ekkert á við Laos,“ seg-
ir Thomas. „Bandaríkjamenn vörp-
uðu ógrynni af klasasprengjum þar
í Víetnamstríðinu, líka í Víetnam
og í Kambódíu. Þetta liggur þarna
ennþá á Ho Chi Minh veginum og
í skógunum síðan á sjöunda og átt-
unda áratugnum. Það eru meira en
30 ár síðan þessum sprengjum var
varpað en þetta er enn að verða
fólki að aldurtila. Í þessum löndum
þarf nauðsynlega að taka til hend-
inni. Líbanon græddi þó á því að
þar var þegar til staðar sérþekking
til sprengjuhreinsunar og stofnan-
ir sem kunnu að skipuleggja hana.
Þessu er ekki til að dreifa í Laos og
þar um kring.“
Þar að auki er mikið af klasa-
sprengjum í Afganistan og Írak en
vegna stríðsátakanna þar undan-
farin ár veit í raun enginn hversu
stórt vandamálið er þar í landi. Að
auki eru enn ósprungnar klasa-
sprengjur eftir Balkanstríðið, eftir
stríðsátök í Austur-Afríku, sem og í
Sierra Leone og í Vestur-Kongó. Þá
finnast ósprungnar klasasprengj-
ur á nokkrum stöðum í Rússlandi,
meðal annars í Téténíu.
Bitna verst á saklausum
borgurum
Hernaðarlegur tilgangur klasa-
sprengja er tvíþættur. Þeim er
gjarna varpað eða skotið á staði
þar sem hermenn eru að safn-
ast saman, þar sem bílar standa í
fylkingu eða búnaður er geymdur.
Sprengjuhylki er annað hvort varp-
að úr flugvél eða því skotið af jörðu
niðri. Þegar sprengjuhylkið er kom-
ið á nægan hraða eða komið í vissa
fjarlægð frá jörðu opnast hylkið og
litlu klasasprengjurnar dreifast yfir
stærra svæði en ein sprengja myndi
ná til. Vandamálið er að ekki er vel
hægt að stýra því hvar nákvæmlega
þessar litlu sprengjur lenda og því
hafa þær til dæmis lent á börnum
að leik þar sem þeim var varpað í
Bagdad.
Herkænum mönnum þyk-
ir einnig mikið til koma að litlu
sprengjurnar springa ekki allar
þegar þær lenda á jörðinni held-
ur haldast þær virkar og bíða þess
að einhver eigi leið hjá. Þessi eig-
inleiki nýtist vel til þess að hindra
för óvinarins, til dæmis með því að
varpa sprengjunum á vegi, flugvelli
eða eftir landamærum eða öðrum
víglínum. Með þessu er um leið
verið að koma í veg fyrir að sjúkra-
bílar komist óhindrað leiðar sinn-
ar í björgunarstörfum. Þannig er
einnig komið í veg fyrir að saklaus-
ir borgarar geti flúið stríðsátök-
in. Og eftir að stríðinu lýkur halda
klasasprengjur áfram að ógna öllu
lífi þar til sérþjálfaðir sprengjueyð-
ingarmenn hafa hreinsað svæðin. Í
Líbanon stefnir í uppskerubrest af
manna völdum annað árið í röð á
ökrum sem ekki hefur enn náðst að
hreinsa.
Bönnum klasasprengjur
Stjórnvöld í Noregi eru upp-
hafsmenn að fjölþjóðlegu átaki
um að banna alla notkun klasa-
sprengja. 46 ríki skrifuðu und-
ir samþykkt í Osló í febrúar síð-
ast liðnum og skuldbundu sig til
þess að taka þátt í að banna klasa-
sprengjur. Íslendingar tóku vel
við sér og undirrituðu Oslóar-
samþykktina enda er breið pól-
itísk andstaða við notkun klasa-
sprengja. Enginn hefur hins vegar
gengið jafnlangt og Belgar, sem
riðu á vaðið og bönnuðu alfarið
alla framleiðslu og notkun klasa-
sprengja. Áfram verður fundað til
að komast að samkomulagi um
orðalag samþykktarinnar og er
stefnt er að því að hún verði und-
irrituð á næsta ári.
Thomas segist hafa verið mjög
glaður að sjá áhrifamikil lönd
sem vitað sé að eigi klasasprengj-
ur vinna að því að banna þær. „Við
vitum til þess að 34 lönd hafi fram-
leitt klasasprengjur á einhverjum
tímapunkti, helmingur þessara
landa undirrituðu yfirlýsinguna
í Osló. Auk þess var þriðjungur
landanna sem vitað er að eigi tölu-
vert af klasasprengjum viðstaddur
Oslóarráðstefnuna. Það vakti líka
með mér gríðarlega bjartsýni að
sjá þarna valdamikil lönd á borð
við Bretland og Frakkland.“
Mikill árangur af jarð-
sprengjubanni
Thomas býst við því að sam-
komulag af þessu tagi muni breyta
ásýnd nútímastríðsrekstrar, jafnvel
þó að atkvæðamestu framleiðend-
urnir og notendurnir eigi líklega
eftir að sniðganga samninginn. Al-
Ósprungnar klasasprengjur liggja eins og hráviði í flestum
löndum þar sem stríðsátök hafa átt sér stað síðan í seinni heims-
styrjöld. Jafnvel í löndum þar sem stríðinu er löngu lokið fjölg-
ar fórnarlömbunum jafnt og þétt. Þeir sem ekki deyja á staðn-
um missa oft fætur eða hendur.
Herdís sigurgríMsdóttir
blaðamaður skrifar: herdis@dv.is
Rífa hold og herklæði
n Klasasprengjur eru hannaðar á þann hátt að
þær geti unnið mein á tvo eða þrjá vegu. allar eiga
þær sameiginlegt að vera fylltar af járnbrotum sem
þeytast út um allt þegar sprengjan springur. mörg
fórnarlamba klasasprengja lifa sínu lífi með leifarn-
ar af sprengjunni fastar í líkamanum.
flestar gerðir klasasprengja innihalda líka stærri
kúlu, svipaða byssukúlu, sem getur rifið sig í gegn-
um járn og skotheld vesti. sú kúla myndi fljúga í
gegnum brjósthol þriggja manna ef þeir stilltu sér
upp í röð og ef hún fellur ofan á bíl getur hún farið
í gegnum þakið, gólfið og nokkra sentimetra niður
í malbikið að auki.
sumar gerðir klasasprengja eru einnig smurðar
magnesíumi eða öðru efni sem skíðlogar þegar
sprengjan springur og kveikir í hverju sem fyrir
verður.
n Klasasprengjum er ýmist varpað úr flugvél
eða skotið úr eldflaugaskotstöðvum. Inni í stóru
skothylki leynast margar minni sprengjur, sem
tæmast úr skothylkinu á ferð og dreifast. meirihluti
þessara smásprengja springur við lendingu en allt
upp í 40% þeirra lendir án þess að springa. Þær
sprengjur geta samt verið virkar í áratugi og geta
sprungið við minnstu snertingu.„Í Líbanon stefn-
ir í uppskerubrest af
manna völdum annað
árið í röð á ökrum sem
ekki hefur enn tekist
að hreinsa af klasa-
sprengjum.“