Læknablaðið - 15.09.1988, Síða 58

294
LÆKNABLAÐIÐ
P-blokka og »önnur blóðþrýstingslækkandi lyf«
(Tafla II). 41 sjúklingur þurfti svæfingarlyf
meðan á aðgerð stóð. Hér er átt við lyf sem voru
gefin í þeim tilgangi að »svæfa« sjúklinginn
(midazolam eða pentothal). Ekki er hér gerður
greinarmunur á því hvort sjúklingar voru látnir
anda sjálfir, fengu hjálp með grímu (maska) eða
fengu berkjuslöngu. Þó má ljóst vera að í
langflestum tilfellum var gripið til þessara lyfja
vegna ófullnægjandi deyfingar. í töflu III má sjá
skiptingu þessara sjúklinga eftir aldurshópum.
Ekki er að finna marktækan mun á milli hópanna
hvað varðar notkun svæfingarlyfja. Meðallengd
aðgerða þeirra sjúklinga sem var gefið
svæfingarlyf var 58,4 mínútur, sem er einungis
1,7 mínútur yfir meðaltali. Tíu sjúklingar af
þessum hópi fengu ábót á deyfinguna áður en til
svæfingarlyfja var gripið, en eins og áður hefur
komið fram, var aðeins hluti sjúklinganna með
hryggdey fingarlegg.
Á árunum 1984-85 voru 55 keisaraaðgerðir
framkvæmdar í hryggdeyfingu (7,8% deyfinga).
Þessi sjúklingahópur er nokkuð sérstakur fyrir
ýmissa hluta sakir. Sjúklingarnir fá aldrei
lyfjaforgjöf, þannig að ætla mætti að þeir væru
ekki eins vel búnir andlega undir átök aðgerðanna
og aðrir sjúklingar. Konurnar þurftu til jafnaðar
mun meira magn deyfilyfs en jafnaldrar þeirra
(P< 0,001), enda þarf deyfingin að ná til fleiri
mænuróta en almennt þarf við deyfingar fyrir
aðgerðir á mjöðmum og ganglimum.
Blóðþrýstingur þeirra féll enda meira en jafnaldra
þeirra (P< 0,001).
Tafla III. Notkun svœfingarlyfja með
hryggdeyfingum.
Aldur Fjöldi Fá lyf °7o
A: 0-14.......................... 8
B: 15-29 ...................... 198 21 10,6
C: 30-44 ...................... 195 13 6,7
D: 45-59 ...................... 171
E: 60-74 ...................... 106 5 4,7
F: 75+ ......................... 30 2 6,7
Ekki er um að ræða marktækan mun á notkun lyfjanna á milli
aldurshópa. Sjá texta til nánari skýringa.
Mun fleiri »keisarakonur« fengu svæfingalyf en
jafnaldrar þeirra (34 v/s 4,4%) sem er marktækur
munur (sjá töflu IV). Hætt var við eina aðgerð á
timabilinu vegna hugsanlegrar aukaverkunar af
deyfilyfinu, en sá sjúklingur fékk krampa stuttu
eftir lagningu deyfingarinnar. Þessi sjúklingur
hafði raunar sögu um krampa eftir svæfingu á
öðru sjúkrahúsi. Ekki liggja fyrir upplýsingar,
hvers eðlis sú svæfing var, en skoðun seinna meir
af taugasjúkdómalækni, leiddi ekki í ljós nein
sjúkdómseinkenni. Hins vegar ber að hafa í huga
að staðdeyfilyf geta valdið krömpum.
UMRÆÐA
Hryggdeyfingar eru ekki ný uppgötvun, en hins
vegar er ekki langt síðan notkun þessarar
deyfingaraðferðar fór að öðlast verulegar
vinsældir og viðurkenningu. Aukaverkanir eru
vel þekktar, en mjög sjaldgæft er að þær séu
varanlegar. Langflestir þeirra sjúklinga sem ég
talaði við eftir aðgerð og höfðu verið deyfðir með
hryggdeyfingu, kváðust velja slíka
deyfingaraðferð aftur, gæfu aðstæður tilefni til
þess. Góð slökun, hughreysting og lyfjaforgjöf á
án efa sinn þátt í að draga úr óþægindum, sem
helst er að vænta við innsetningu
hryggdeyfingarleggjanna (epidural catheter).
Eins og áður hefur verið tæpt á, hefur notkun
hryggdeyfingarleggja færst mikið í vöxt. Þeir
hafa á síðari árum orðið mýkri og þjálli í
meðförum. Notagildi þeirra er ekki síst í því
fólgið að gefa sjúklingum verkjastillandi lyf í þá
eftir aðgerðir, auk þess að geta bætt á deyfinguna
í aðgerðinni. Eftir að sjúklingurinn kemur á deild
eftir aðgerðina, sér hjúkrunarfræðingur um að
gefa verkjalyf í legginn samkvæmt fyrirmælum
læknis og fjarlægir síðan legginn eftir 1-2
sólarhringa. Til verkjastillingar er notað morfín á
S.A., en einnig er hægt að nota önnur lyf, svo
sem staðdeyfilyf.
Tegund deyfilyfs sem notað er í hryggdeyfingu fer
mikið eftir eðli aðgerðar. Sé um að ræða stuttar
aðgerðir er stuttverkandi lyf gjarnan notað (t.d.
Lidocain), en við lengri aðgerðir gjarnan
Tafla IV. Samanburður tveggja sjúklingahópa sem fengu hryggdeyfingu. K: Konur á aldrinum 15-29 ára sem
gengust undir keisaraaðgerð A: aðrir sjúklingar á sama aldri sem fengu hryggdeyfingar fyrir ýmsar aðrar aðgerðir.
Fjöldi Meöalfall syst. Staðal meðalfrávik Magn deyfingar Staðal meðalfrávik Svaef- ingarlyf Hlutfall
K 41 27,7 17,6 113,0 14,9 14 34,1
A 157 16,6 8,0 97,5 9,5 7 4,4
Samanburður á meðalfalli slagþrýstings reynist marktækur (t = 5,15 , P<0,001). Samanburður á magni deyfilyfs sem notað var er
marktækur (t = 8,1, P<0,001). Ennfremur reyndist marktækur munur á fjðlda sjúklinga í þessum hópum sem þurftu svæfingarlyf í
aðgerð (P<0,001). Sjá umræðu i texta.