Læknablaðið - 15.12.1995, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
843
milli hvort þeir eigi að setja nýinnlagða 77 ára
gamla konu á blóðþynningarmeðferð. Konan
er með gáttaflökt og væga hjartabilun. Þessu
klíníska vandamáli er breytt í spurningar sem
líklegt er að vísindin hafi glímt við, svo sem
hvort blóðþynningarmeðferð minnki áhættu á
blóðtappa, hver sé heildar- og hlutfallsleg
áhætta við að veita blóðþynningarmeðferð og
hvort áhættan við meðferð sé meiri en áhættan
við heilablæðingu eða aðra fylgikvilla með-
ferðar?
Afla bestu mögulegra rannsókna um þetta
viðfangsefni. Hér er einkum ætlast til að lækn-
ar geti nýtt sér úrval rannsókna eða gagna-
grunna svo sem Cochrane Database of System-
ic Reviews (7), Scientific American Medicine á
geisladisk og ACP Journal Club (fylgirit við
Annals of Internal Medicine). í þessum gagna-
bönkum hefur efninu verið þjappað saman í
yfirlitsgreinar og það tekur því skemmri tíma
að nota þá en til dæmis MEDLINE.
Meta heimildir á gagnrýninn hátt með tilliti til
þess hversu hagnýtarþœr eru varðandi viðkom-
andi spurningu. Leiðbeiningar um þessi atriði
hafa nýlega verið birtar í röð greina í JAMA
undir aðalfyrirsögninni „Users’ Guide to the
Medical Literature” (8,9)
Nota niðurstöðurnar við úrlausn á þessu til-
tekna klíníska vandamáli og ef til vill semja
vinnureglur eða staðla fyrir sitt fag um svipuð
klínísk vandamál.
Meta árangurinn.
Þessi vinnuaðferð er því liður í því að veita
bestu mögulegu meðferðina og jafnframt
hagnýtustu símenntunina.
Enda þótt ofannefnt vinnuferli virðist vera
einfalt og að sumu leyti sjálfsagt hefur tekið
ótrúlega langan tíma að vinna því framgang.
Eins og fram kom hér að framan hafa margir
gert sér grein fyrir gjánni á milli þeirrar þekk-
ingar sem er til staðar og vinnulags í klínískri
vinnu. Canadian Task Force hópurinn (10) var
einna fyrstur til að vinna heimavinnuna á þessu
sviði upp úr 1970. David Sackett og félagar
hans við McMaster háskólann í Kanada þró-
uðu vinnuaðferðirnar enn frekar og um 1980
byrjuðu þeir að nota hugtakið evidence based
medicine (3). Sackett var einn af frumkvöðlum
að stofnun ACP Journal Club (1). Hann er nú
fluttur til Oxford þar sem hann ásamt sam-
starfsmönnum í Kanada og víðar vinna ötul-
lega að því að koma þessum nauðsynlegu
vinnuaðferðum á framfæri, meðal annars í
hinu nýja tímariti sínu, Evidence-Based Medi-
cine.
Upp úr 1980 þegar ungir læknar komu heim
til Islands eftir framhaldsnám erlendis, meðal
annars frá McMaster í Kanada, höfðu þeir og
ýmsir aðrir tileinkað sér þennan hugsunarhátt
og vinnulag. Það var því sjálfsagt að þeir vektu
athygli á ýmsum úreltum eða vafasömum
vinnuaðferðum sem voru við lýði hér á landi á
þeim tíma. Umræður um gagnsemi kembileitar
hjá frískum einstaklingum urðu fyrir valinu,
meðal annars um gagnsemi þvagrannsókna hjá
skólabörnum, glákuleitar, röntgenrannsókna
og töku hjartarita hjá fullorðnum, þar eð þessi
viðfangsefni höfðu flest verið tekin til ítarlegr-
ar umfjöllunar af Canadian Task Force hópn-
um. Því miður snerust umræðurnar hér á landi
fljótt um það að hér væri um árásir á kollega
eða starfsemi einstakra stofnana að ræða (11)
fremur en upprunalegu hugmyndina. Umræð-
an var því slegin út af laginu eins og reyndar
víða annars staðar, þar eð oft getur verið um
hreina hagsmunaárekstra að ræða.
Umræðunni um að bæta gæði þjónustunnar
með því að koma þekkingunni til skila við
lækningar í dagsins önn með þeim aðferðum
sem að ofan greinir óx þó fylgi jafnt og þétt eins
og glöggt má sjá í virtustu læknablöðum heims
á síðustu árum (3-9,12,13). Nýlega birtist viðtal
við prófessor David Sackett, sem nefnist
Goodbye to the dinosaurs (14). Þar rekur hann
þróunina um þessi mál á síðustu árum og bend-
ir á að straumhvörf hafi orðið í viðhorfum
lækna til ofannefndrar nálgunar og að dínó-
saurarnir séu sem óðast að hverfa af sjónar-
sviðinu. Hér á hann ekki endilega við einstaka
menn heldur þá staðreynd að hagsmunir eða
tregða í kerfinu séu óðum að víkja fyrir þekk-
ingarþörfinni. Það er von mín að svo sé einnig
hér á landi og að læknum takist að taka á
þessum málum með faglegum hætti í nánustu
framtíð.
Jóhann Ág. Sigurðsson
HEIMILDIR
1. Sackett, DL, Haynes RB. On the need for evidence-
based medicine. Evidence-Based Medicine 1995; 1: 5-6.
2. Growley P, Chalmers I. Keirse MJ. The effects of corti-
costeroid administration before pre-term delivery; an
overview on the evidence from controlled trials. Br J
Obset Gynaecol 1990; 97: 11-25.
3. Rosenberg W, Donald A. Evidence based medicine: an
approach to clinical problem-solving. BMJ 1995; 310:
1122-6.