Læknablaðið - 15.12.1995, Blaðsíða 20

854
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
3) Steinar sem valda öðrunr langvinnum ein-
kennum (7).
Á níu ára tímabili fóru 92 sjúklingar í samtals
112 steintökur um húð á Borgarspítalanum.
Karlar voru tvöfalt fleiri en konur eins og
vænta mátti, þar sem steinsjúkdómurinn er
mun algengari meðal karla en kvenna. Konur
hafa aftur á móti oftar erfiðari steinsjúkdóm og
þurfa því hlutfallslega oftar að gangast undir
aðgerð en karlar. Meðalaldur var 50 ár. Legu-
dagar voru frá þremur til 66, eða að meðaltali
10,8 dagar. Það má segja að meðal legutími sé
langur miðað við væntingar og í samanburði
við erlendar rannsóknir (8-10). Skýringarnar
eru margþættar. Nokkrir sjúklinganna lengdu
meðal legutímann óhóflega. Má nefna til dæm-
is þann sem hafði lengstan legutíma 66 daga.
Hann átti við langvarandi alvarlegar sýkingar
að stríða fyrir aðgerð og var auk þess með
opinn gang (fistil) milli þvagrásar og húðar sem
meðhöndlað var í sömu legu. Einn sjúklingur,
lamaður eftir hálsmænuáverka (quadriplegia),
fór bæði í gall- og nýrnasteinaðgerð með stuttu
millibili og beið síðan lengi eftir plássi á endur-
hæfingardeild. Margir sjúklingar voru lagðir
inn bráðainnlögn vegna alvarlegra þvagfæra-
sýkinga (urosepsis) og rennslishindrunar, þeir
fengu nýrnaraufun og fúkalyfjameðferð, en
aðgerðin sjálf var gerð þegar sýkingin var um
garð gengin, oft eftir 10-15 daga. Á síðustu
árum hefur einungis einn röntgenlæknir á
Borgarspítalanum sérhæft sig í þessum aðgerð-
um og hafa sjúklingar því stundum þurft að
bíða vegna skorts á aðstoð frá röntgendeild.
Flestir sjúklingar sem komu af biðlista og
voru að öðru leyti tilbúnir til aðgerðar höfðu
legutíma frá þremur dögum til sex daga, sem
sýnir hversu lengi sjúklingarnir þurfa á spítala-
vist að halda vegna aðgerðarinnar einnar. Eftir
útskrift komast þeir svo til strax til sinna fyrri
starfa.
Vinstra nýra virðist vera í meiri hættu en það
hægra hvað steinmyndun varðar. Aðgerð var
framkvæmd í 41% tilvika á hægra nýra en 59%
tilvika á vinstra nýra. Tvær erlendar rannsókn-
ir (6,11) benda einnig á þetta og telja það mark-
tækan mun (p < 0,01). Hvergi er getið um
öfugt hlutfall. Engin haldbær skýring er á
þessu. Flestir eða 70% höfðu einn stein og var
stærðin frá 4-40 mm í þvermál. Flestir stein-
anna voru á aðgengilegum stað, það er að segja
í neðsta bikarklasa (calyxgroup), nýrnaskjóðu,
eða í efsta þriðjungi þvagleiðarans. Talið er að
viðunandi árangur sé þótt eitthvert steinbrot 4
mm eða minna sé eftir, sem ekki veldur ein-
kennum og búast má við að gangi niður af
sjálfu sér (12,13). í þessari rannsókn losnuðu
77% fullkomlega við steina eftir eina aðgerð
og 10,5% höfðu steinleif 4 mm eða minni og
varð því góður árangur í 87,5% tilvika eftir
eina aðgerð. Fimm sjúklingar losnuðu við
steina eða höfðu minni steinleif en 4 mm eftir
ítrekaðar steintökuaðgerðir. Heildarárangur
varð því sá, að 90,2% af þeim 92 sjúklingum
sem rannsóknin náði til fengu góðan árangur af
þessari aðferð. Þetta er svipaður árangur eins
og getið er um í sambærilegum rannsóknum
(6,9,11,14,15). Steinbyrði var áberandi meiri
hjá þeim sem höfðu steinleif stærri en 4 mm
sem taldist óviðunandi árangur, þeir höfðu
fleiri steina og meðalstærð var 16 mm á móti 11
mm hjá hinum.
Engir alvarlegir fylgikvillar komu í kjölfar
aðgerðarinnar og er það í samræmi við aðrar
rannsóknir (8). Algengast var leki frá þvag-
kerfi en það greri alltaf án eftirkasta á fáum
dögum. Talið er að leki frá þvagkerfinu eftir
steintöku um húð sé svo venjulegur, að fremur
beri að líta á hann sem hluta aðgerðar en fylgi-
kvilla (11).
Algengasta steinsamsetningin var blanda af
kalsíumoxalati og kalsíumfosfatsöltum.
Ef til vill má segja að hér sé verið að lýsa
úreltri meðferðartækni eftir að höggbylgju-
meðferð kom til sögunnar í lok níunda áratug-
arins, svo er þó ekki. Ýmsar ástæður eru fyrir
því að áfram þarf að taka nýrnasteina um húð,
svo sem;
1) Steinar eru stærri en 20-30 mm,
2) afsteypusteinar,
3) líkamsbygging sjúklings er þannig að stein-
brjóturinn ræður ekki við vandamálið,
4) steinbrot er árangurslaust með þeirri tækni,
5) rennslishindrun og sýking (5,16,17).
Sumir telja einnig varasamt að beita högg-
bylgjumeðferð við börn (5,12). Jafnvel er talið
að steintaka um húð sé höggbylgjumeðferð
fremri ef um er að ræða steina í neðsta bikar-
klasa og sé rétt að velja þá meðferð strax. í því
tilviki eru að jafnaði 90% sjúklinga lausir við
steina eftir steintöku um húð á móti 60% eftir
höggbylgjumeðferð (7,9,16,18,19).
Þá þarf að halda við þessari tækni, því unnt
er með svipari aðferð að meðhöndla aðra sjúk-
dóma. Þannig hefur með sömu tækni verið
unnt að þræða þvagleiðarann um húð frá