Læknablaðið - 15.12.1995, Blaðsíða 63

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
889
Árni Björnsson, Iæknir
Eiga íslenskir læknar
hugmyndafræði?
í fyrsta tölublaði Læknablaðs
Guðmundar Hannessonar, sem
hann byrjaði að gefa út 1902,
spyr hann íslenska lækna
tveggja spurninga.
Hvernig erum vér íslcnskir
læknar?
Hvernig ættum vér að vera?
Hér er, að því er ég best veit, í
fyrsta sinni drepið á hugmynda-
fræði lækna á íslandi. Fátt var
um svör og satt best að segja
hefur hugmyndafræðileg um-
ræða aldrei átt upp á pallborðið
meðal vor, allt til þessa dags.
Eða erum við tilbúnari til að
svara þessum spurningum nú?
í umræðuþætti útvarpsins á
laugardegi níunda þessa mán-
aðar (september) var rætt um
frammistöðu forseta vors í ný-
liðinni heimsókn til Kínverska
alþýðulýðveldisins og sýndist
sitt hverjum. Meðal annars kom
það álit fram að forsetinn hefði
á valdatíma sínum fremur sóst
eftir áhrifum en völdum. Ekki
var leitt neinum getum að því
hversvegna forsetinn hefði tek-
ið þessa stefnu enda er það ekki
til umræðu hér.
Ástæðan til að ég minnist á
þetta er, að mér virðist læknar á
íslandi hafa farið svipaða leið,
það er að segja leitað fremur
eftir áhrifum en völdum.
Óneitanlega hefur það
hvarflað að mér hvort ástæðan,
hvað læknastéttina varðar, sé
sú, að völdum fylgir ábyrgð, en
Flutt á málþingi í tengslum við aðalfund
LÍ 30. september 1995.
fyrir áhrif verða menn trauðla
sóttir til ábyrgðar.
En ég leyfi mér að fullyrða,
að læknar á íslandi hafa mikil
áhrif en lítil völd. Sumum finnst
jafnvel nóg um læknisfræðivæð-
ingu hugarfars þjóðarinnar.
En lítum aðeins á söguna.
Allt frá dögum Guðmundar
Hannessonar hafa læknar átt
sæti á Alþingi, alltaf að minnsta
kosti einn stundum fleiri. Að
vísu taldi Guðmundur, að áhugi
lækna á stjórnmálum stafaði
ekki af áhuga á að bæta læknis-
þjónustuna heldur því að lækn-
isstarfið væri svo leiðinlegt. Lík-
lega er starfið orðið skemmti-
legra, því nú er aðeins einn
þingmaður læknir og hann er
varaþingmaður. Hinsvegar eru
nokkrir þingmenn giftir lækn-
um og heilbrigðisráðherrann er
hjúkrunarfræðingur.
Um síðustu aldamót stóð
heilbrigðisþjónusta á íslandi
langt að baki heilbrigðisþjón-
ustu annars staðar í Evrópu
ekki síst í Norður Evrópu. Hér
voru engin alvöru sjúkrahús.
Að vísu var hér læknaskóli en
öll aðstaða til kennslu var hin
hraklegasta og að prófi loknu
fóru menn oftast beint út í hérað
þar sem ekkert beið nema fag-
leg og félagsleg einangrun.
Nokkrir læknar sóttu þó mennt-
un til Danmerkur en komu þá
oftast beint heim frá prófborði,
án allrar reynslu og örlög þeirra
urðu svipuð og hinna. Um fram-
halds- eða viðhaldsmenntun var
ekki að ræða. I héraði var bún-
aður allur í lágmarki og almenn-
ingur gerði engar faglegar kröf-
ur. Samkeppni milli lækna um
þjónustu var engin.
I þessu umhverfi þróaðist
engin læknisfræðileg hug-
myndafræði, aðeins fagleg og
fræðileg uppgjöf, sem birtist í
ýmsum myndum til að mynda
drykkjuskap en sumir sneru sér
að öðru, svo sem stjórnmálum
eða búskap.
Ekki er liðin full öld síðan
G.H. lýsti ástandi heilbrigðis-
mála í landinu eins og sjá má í
blaði hans, það er að segja að
við stæðum öðrum langt að
baki. Við hljótum að undrast
þær framfarir sem orðið hafa og
velta því fyrir okkur hvaða þátt
læknastéttin hefur átt í þeim og
hvað hefur orðið vegna breyttra
þjóðfélagshátta. En nú þegar
við teljum okkur búa við bestu
heilbrigðisþjónustu á byggðu
bóli, er líka fróðlegt að skoða,
hversvegna heilbrigðismálin
eru orðin svo erfiður málaflokk-
ur að stjórnmálamenn veigra
sér við að takast á við hann og
tala um pólitískan masókisma
og jafnvel pólitískt sjálfsmorð.
Pegar svo stórstígar framfarir
hafa orðið í heilbrigðismálum
sem raun ber vitni, mætti ætla
að bak við þær lægi ákveðin
læknisfræðileg hugmyndafræði.
En er það svo? Eg held ekki.
íslenskir læknar hafa aldrei átt
heilsteypta hugmyndafræði.
G.H. gerði tilraun til að skapa
hana í byrjun aldarinnar en
tókst það ekki og það þó hann
ætti eftir að verða einn áhrifa-
og valdamesti læknir í landinu.