Læknablaðið - 15.12.1995, Side 34

868
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
helmingi fleiri en karlar. Streita er stór orsaka-
valdur IBS. Hlutfallslega fáir með IBS virðast
leita sér lækninga. Auknar líkur eru á því að
einstaklingar með IBS fái önnur einkenni frá
meltingarvegi sem einnig virðast starfræn.
Inngangur
Irritable bowel syndrome (IBS, ristilkrampar,
heilkenni ristilertingar, iðraólga, spastískur
ristill) er langvarandi starfrænn sjúkdómur í
meltingarvegi (1). Hér er valið að nota enska
heitið Irritable Bowel Syndrome (IBS) yfir
þetta heilkenni, þar sem ekki er til fullnægj-
andi íslenskt heiti að okkar áliti. Islensk heiti,
samanber hér að ofan, virðast ekki heppileg
því þau eru óþjál og sum beinlínis röng. Þannig
vísa flest íslensku heitin einungis til ristilsins,
en IBS einkenni má sennilega rekja til bæði
mjógirnis og ristils (1). Almennt er viðurkennt
að IBS sé einn algengasti, ef ekki algengasti,
meltingarfærasjúkdómurinn, en skiptar skoð-
anir eru um hversu algengur hann er (2,3). IBS
leiðir ekki til dauða eða örorku og tengist í
hugum margra taugaveiklun eða sálrænum
kvillum. Ahugi á að rannsaka slíka sjúkdóma
er oft og einatt takmarkaður og skýrir þetta ef
til vill að hluta til það að IBS hefur mjög lítið
verið rannsakað hérlendis (4). Löngu er tíma-
bært og áhugavert að kanna nánar útbreiðslu
IBS á íslandi.
Efniviður og aðferðir
Spurningalisti var lagður fyrir þátttakendur
sem voru nær allir við nám í Háskóla íslands.
Könnunin var framkvæmd frá nóvember 1993
til janúar 1994. Spurt var um tilvist svokallaðra
Mannings skilmerkja, orðað: Ertu gjörn/gjarn
á að fá eftirfarandi einkenni? Þessi einkenni
eru: (i) þensla á kvið, (ii) verkir í kvið sem
lagast við hægðalosun, (iii) linar hægðir sam-
fara kviðverkjum, (iv) tíðar hægðir samfara
kviðverkjum, (v) slím í hægðum og (vi) ófull-
komin hægðalosun (5). Talið var að viðkom-
andi hefði IBS ef tvö eða fleiri skilmerki voru
jákvæð (2,5). Spurt var um tengsl þessara IBS
einkenna við streitu og hvort viðkomandi tæki
lyf við þessum einkennum. Þá voru þátttak-
endur spurðir hvort þeir væru gjarnir á að fá
önnur einkenni tengd meltingarvegi. Þessi
einkenni voru: Brjóstsviði, nábítur, kyngingar-
örðugleikar, verkir ofanvert um kvið (ofan
nafla), ógleði, uppköst, uppþembutilfinning,
Fjöldi
Aldur
Mynd 1. Aldursdreifing og fjöldi einstaklinga.
%
Jikvsð s%ör við cinstökum IBS-cinkcnnum
Mynd 2. Hlutfallsleg tíðni einstakra IBS einkenna.
garnagaul, hægðatregða, verkjalaus niður-
gangur, blóð í hægðum, vindgangur og megr-
un.
Tölfræðileg úrvinnsla var gerð með hjálp
tölfræðiforritsins SPSS-PC. Við tölfræðilegt
mat könnunarinnar var notað kí-kvaðrat próf
og miðað við p=0,05 (95%) öryggismörk.
Einnig var notuð dreifigreiningin ANOVA og
t-próf með p=0,05 (95%) öryggismörk.
Niðurstöður
Könnunin var gerð á 411 manna úrtaki. Ell-
efu svarblöð reyndust vera ógild og því voru
svör 400 einstaklinga nothæf, 253 kvenna
(63,2%) og 147 (36,8%) karla. Aldursdreifing-
in var 19—51 árs (mynd 1) en langflestir (93,5%)
voru á aldrinum 19-29 ára.
Einstök IBS einkenni, algengi og dreifing eftir
kyni:
Athuguð var tíðni einstakra einkenna og
kynjadreifing þeirra (mynd 2).