Læknablaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
207
vörp í eitla aftanskinurými ári eftir greiningu
en læknaðist við geislameðferð.
Umræða
Nýgengi og orsakir: Hlutfall sáðkrabbameins
af krabbameinum í eistum (52%) er svipað í
þessari rannsókn og öðrum sambærilegum
rannsóknum, en þar er hlutfallið á bilinu 40-
63% (11-14). Nýgengi virðist vaxandi frá 1986
en áður hefur verið sýnt fram á vaxandi ný-
gengi hér á landi bæði hvað tekur til sáð-
krabbameins og öðrum stoðfrumuæxlum í eist-
um (48% aukning frá 1955 til 1984) (6). Sam-
kvæmt bráðabirgðatölum frá Krabbameinsfé-
lagi íslands (persónulegar upplýsingar frá
Krabbameinsfélagi Islands) virðist nýgengi
sáðkrabbameins eftir 1990 síður en svo á niður-
leið og allt bendir því til þess að hér sé um
raunverulega aukningu að ræða (21). Svipuð
þróun hefur átt sér stað síðustu áratugi í ná-
grannalöndum okkar og á það ekki síst við um
lönd þar sem nýgengi er hátt, eins og í Dan-
mörku (13,15).
Lítið er vitað um orsakir og á það bæði við
um sáðkrabbamein og önnur stoðkerfisæxli.
Eini áhættuþátturinnn með augljós tengsl er
launeista (retentio testis) þar sem áhætta er allt
að 35 föld, en launeista skýrir þó sennilega
aðeins 6-10% tilfella (15,16). Sjúkdómurinn
tengist sjaldan erfðum og virðist flest benda til
þess að þættir í umhverfi okkar og lífsstíl ráði
mestu um það hverjir séu í aukinni hættu að fá
eistnakrabbamein (15,19). Þessir áhættuþættir
eru ekki þekktir í dag og sennilegt að um flókið
samspil þeirra sé að ræða. í þessari rannsókn
var ekki litið sérstaklega á áhættuþætti enda
um afturskyggna rannsókn að ræða.
Einkenni og tímalengd einkenna: Einkenni
eru svipuð og í öðrum rannsóknum (11,12).
Flestir (58%) taka eftir fyrirferð í eistanu án
þess að hafa verki og tilfelli sem greinast fyrir
tilviljun eru fá (innan við 5%). Æxlin eru stór
við greiningu, eða rúmir 6 cm að meðaltali, en
stærsta eistað mældist rúmir 19 cm og greindist
í kviðarholi (stig IIB) á 44 ára gömlum manni.
Einkenni eru oft til staðar talsvert lengi áður
en greining er gerð en 39% sjúklinganna höfðu
einkenni í meira en þrjá mánuði. Þetta hlutall
var heldur hærra, eða 52%, í nýlegri banda-
rískri rannsókn (11) og í annarri rannsókn var
tímalengd að jafnaði rúmar 36 vikur sem verð-
ur að teljast mikið (17). Annars er varasamt að
draga of miklar ályktanir af þessum niður-
stöðum þar sem afturskyggnar rannsóknir eru
ónákvæm aðferð til að meta töf á greiningu.
Stigun og lífshorfur: Tæp 73% karlanna voru
á stigi I við greiningu, þar eð þrír af hverjum
fjórum eru taldir hafa staðbundið krabbamein
við greiningu. Þetta hlutfall er sambærilegt við
erlendar rannsóknir (11,12,14,18,28) og sömu-
leiðis hlutfall sjúklinga á stigi II (20%). Saman-
burður rannsókna er þó erfiður þar sem mörg
stigunarkerfi eru við lýði. Aðeins einn sjúk-
lingur (2,5%) hafði fjarmeinvörp, nánar tiltek-
ið í beinum, og annar ífarandi vöxt í blöðru-
hálskirtil (2,5%). í stærri erlendum rannsókn-
um er þetta hlutfall einnig í kringum 5%
(11,17,19).
Á síðari helmingi rannsóknartímabilsins sést
ákveðin tilhneiging til lækkandi meðalaldurs
og stigunar. Munurinn var þó ekki marktækur
enda sjúklingarnir fáir. Meðalstærð æxlanna
minnkaði hins vegar marktækt. Þessi þróun
verður ekki skýrð með minni töf á greiningu
því tímalengd einkenna var svipuð á báðum
tímabilunum. Sennilegra er að hér sé um að
ræða breytingar á hegðun sjúkdómsins og/eða
aukið vægi umhverfisþátta sem valda krabba-
meininu. Lækkandi meðalaldur á síðari helm-
ingi rannsóknartímabilsins ýtir stoðum undir
þessa kenningu enda stafar lægri aldur ekki af
aukningu í tilviljanagreiningu (aðeins tvö til-
viljanagreind tilfelli allt tímabilið). Erlendis
hefur svipuð þróun átt sér stað varðandi stærð
æxlanna og meðalaldur (13,14).
Lífshorfur sjúklinga með sáðkrabbamein
eru mjög góðar á Islandi en fimm ára lífshorfur
voru 89% og 84% í 10 ár (hráar tölur) sem er
síst lakara hlutfall en í erlendum rannsóknum
(11,18,20,28). Tæplega 91% sjúklinga á stigi I,
lifðu í fimm ár frá greiningu en líta má á fimm
ára lifun í þessum hópi sem lækningu (18).
Lífshorfur í rannsókn okkar eru gefnar upp
sem hráar tölur en enginn sjúklinganna dó
vegna sáðkrabbameins. Svokallaðar lífshorfur
án sjúkdóms (disease free survival) eru því enn
betri en samkvæmt erlendum rannsóknum
nálgast þær 100% fyrir sjúklinga með stað-
bundinn sjúkdóm (11,12,18,22,23,28).
Þegar krabbameinið er útbreitt við grein-
ingu eða sjúkdómurinn tekur sig upp geta
sjúklingarnir einnig náð að lifa lengi. Dæmi um
það eru tveir karlar í þessari rannsókn en þeir
eru á lífi í dag, 15 og 16 árum eftir greiningu
æxla á stigi IIB og IV. Hinir sjúklingarnir á stigi
II-IV lifðu flestir í fjögur til átta ár. Þriðjungur