Læknablaðið - 15.11.1997, Qupperneq 7

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
723
móti kom að örlítil hætta á kransæðastíflu hjá
ungum konum virtist lækka enn frekar með
þessum nýrri prógestógenum.
Áhrif þessarar tilkynningar urðu víðtæk,
ekki aðeins í Bretlandi heldur í allri Vestur-
Evrópu og víðar. Ungar konur hættu í stórum
stíl að taka lágskammtapillur með þessum nýju
prógestógenum. Um 11% aukning varð á fóst-
ureyðingum í Bretlandi í ársbyrjun 1996 og var
hún rakin til þessa (4). Nokkrir þeirra sem
stóðu að rannsóknunum töldu ekki rétt farið
með niðurstöður sínar og lögðu strax fram
mótmæli, en skaðinn var orðinn. Ekki er full-
ljóst af hverju hætta á blóðsegamyndun er auk-
in, ef hún þá er það, en hún gæti tengst ræsingu
blóðstorkuþáttar VII af völdum þríglýseríð-
ríkra lípóprótína hjá konum sem taka þessar
getnaðarvarnatöflur. Einu og hálfu ári síðar
hafa niðurstöðurnar verið skoðaðar vandlega
(2) og fleiri athuganir bæst við (5). Aukin
hætta á bláæðasegum við töku þessara nýrri
prógestógena er talin óveruleg (2,5) og hræðsla
við bláæðasega hefur vikið fyrir hlutlægara
mati sé tekið tillit til þjóðfélagslegs gagns af því
að ungar konur noti örugga getnaðarvörn. Nýj-
ustu faraldsfræðilegar rannsóknir benda til að
nýju prógestógenunum fylgi ekki áhætta um-
fram eldri lyfjaformin, heldur hafi truflandi
þættir vegna mismunandi pilluvals notendanna
skekkt niðurstöður. Konur með meiri áhættu
völdu nýrri tegundirnar. Meðal annars var
skýrt frá þessu á alþjóðaþingi fæðinga- og
kvensjúkdómalækna í Kaupmannahöfn nú í
byrjun ágústmánaðar (6).
Ahættunni má þó ekki stinga undir stól
(2,7). Læknar þurfa að meta áhættuþætti hjá
konunni (offitu, reykingar, æðahnúta) og taka
góða fjölskyldusögu. Athuga má blóðstorku-
þætti ef fjölskyldusaga gefur tilefni til. Mæling-
ar á andþrombíni III, prótíni S og C og svo-
nefndum Leiden þætti (APC viðnámspróf eða
PCR athuganir) eru gerðar á hérlendum rann-
sóknarstofum. Ekki er ástæða til að breyta um
pillutegund frá eldri í nýrri gerð ef sú eldri
þolist vel. Sé kona byrjuð á nýrri getnaðar-
varnatöflunum þarf ekki að breyta neinu ef
ekkert athugavert er í fjölskyldusögu. Ung
kona sem er hraust og hefur enga áhættuþætti
ætti án vafa að geta nýtt sér kosti nýrra lág-
skammta pillutegunda.
Haustið 1995 varð engin pilluskelfing hér á
landi vegna þess að varlega var tekið á hinum
erlendu fregnum um segamyndun, meðal ann-
ars vegna tilmæla lækna til fjölmiðla um að
bíða nánari fregna. íslenskar konur virtust
ekki breyta venjum sínum um pillutöku. En í
janúarmánuði á þessu ári kom á dagskrá annað
aðaláhyggjuefnið varðandi pilluna. Spurningin
um hvort hætta á brjóstakrabbameini gæti auk-
ist hjá konum sem hafa tekið pilluna. Niður-
stöður íslenskrar rannsóknar á gögnum frá leit-
arstöðvum krabbameinsfélaganna og Krabba-
meinsskránni voru kynntar á ráðstefnu um
rannsóknir í læknadeild (8) og komust með
stóru letri á baksíðu Morgunblaðsins (9).
Notkun pillunnar virtist geta aukið líkur á
brjóstakrabbameini, einkum ef konan hafði
byrjað að taka pilluna fyrir tvítugt. Á þessu eru
fræðilegir möguleikar, en rannsóknin var ekki
stór í sniðum og önnur rannsókn á sama efni-
viði unnin með öðrum hætti, sýndi að pillan
gæti hugsanlega verið vörn við brjóstakrabba-
meini (10). Erlendar rannsóknir hafa í safnúr-
vinnslu (meta-analysis) ekki sýnt aukna
áhættu, heldur virðist brjóstakrabbamein
greinast fyrr hjá konum sem taka pilluna. Jafn-
vel kann að vera vörn í pillutökunni þegar liðin
eru 10 ár eða fleiri að henni lokinni (11,12).
Með aðstoð allmargra lækna á heilsugæslu-
stöðvum og í kvensjúkdómamóttökum reyndi
höfundur þessarar greinar að fylgjast með því
næstu tvo til þrjá mánuði hvort konur hættu
notkun pillunnar vegna þessarar fréttar.
Aðeins örfáar konur höfðu rætt við læknana
um þessi mál og óskað eftir að breyta um getn-
aðarvörn. Reynslan af þessum tveimur pillu-
skelfingum er því sú að íslenskar konur og
læknar bíða átekta. Konurnar breyta ekki um
getnaðarvörn sem gefst vel og fréttir sem eru
óljósar verða ekki tilefni skelfingarviðbragða,
ef umfjöllun fagfólks í fjölmiðlum hvetur til
varúðar. Fjölmiðlar bera í þessum efnum mikla
ábyrgð.
Pillan er eftir sem áður aðalgetnaðarvörn
ungra kvenna á íslandi sem annars staðar, eitt
öruggasta lyf sem völ er á og að ýmsu leyti
heilsufarsleg vörn. Vekja þarf athygli á þessum
jákvæðu þáttum, en jafnframt gæta varúðar
gagnvart fjölskyldusögu um blóðsegamyndun,
háan blóðþrýsting og brjóstakrabbamein. Að
koma í veg fyrir ótímabæra þungun með ör-
uggri getnaðarvörn getur verið mun mikilvæg-
ara en möguleg hætta á aukaverkunum, þegar
aðstæður hverrar konu eru metnar. Nýjar og
fleiri getnaðarvarnaaðferðir eiga eftir að verða
algengar á næstu árum, svo sem andprógester-