Kjarninn - 14.11.2013, Qupperneq 70

04/07 kjarninn DANMÖRK
ákveðið að byggja tónlistarhús
Seint á fimmta áratug síðustu aldar hreyfði Eugen Goossens,
rektor Tónlistarakademíu Nýja Suður-Wales og stjórnandi
Sinfóníu hljómsveitar Sydney, þeirri hugmynd að byggt yrði stórt
tónlistarhús í borginni. Nokkrum árum síðar, 1954, var tekin
ákvörðun um að byggja slíkt hús og það skyldi rísa á gamalli
uppfyllingu við höfnina. Á uppfyllingunni stóð áður virki en á
þessum tíma var þar geymsluskemma fyrir sporvagna.
Í september 1955 var auglýst samkeppni um útlit og
hönnun hússins. Gert var ráð fyrir tveimur sölum, öðrum með
3.000 sætum en hinn skyldi rúma 1.200 gesti. Auk þess áttu að
vera einn eða tveir litlir salir fyrir 3-400 manns. 233 tillögur
arkitekta frá 32 löndum bárust og voru margir þekktustu
arkitektar þess tíma í þeim hópi. Sigurvegarinn var tiltölulega
lítt þekktur, tæplega fertugur danskur arkitekt.
Jørn Utzon (1918–2008) lauk prófi í arkitektúr frá Konung-
legu Listaakademíunni í Kaupmannahöfn árið 1942. Að námi
loknu vann hann á stofu Gunnars Asplund um nokkurra
ára skeið. Asplund var þá látinn en á stofunni, sem var ein
virtasta arkitektastofa Svíþjóðar á þeim tíma, störfuðu meðal
annarra þeir Arne Jacobsen og Poul Henningsen, sem báðir
höfðu flúið frá heimalandinu Danmörku á stríðsárunum.
Jørn Utzon vann síðar einnig um tíma á teiknistofu Alvars
Aalto í Helsinki og árunum eftir stríð ferðaðist hann víða um
heim en opnaði árið 1950 eigin teiknistofu í Kaupmannahöfn.
Hugmyndir sem áttu sér enga hliðstæðu
Þegar samkeppnin um tónlistar- og óperuhús í Sydney
var auglýst árið 1955 ákvað Utzon að senda inn tillögu.
Teikningar hans voru þó lítið annað en skissur og skorti alla
nánari útfærslu. Þær vöktu strax athygli og dómnefndin
valdi tillögu hans. Einn dómnefndarmanna sagði í við-
tali, eftir að úrslitin í samkeppninni voru tilkynnt, að sér
hefði strax orðið ljóst að þær hugmyndir sem arkitektinn
hefði sett á blað ættu sér enga hliðstæðu og hús sem byggt
yrði eftir þeim myndi vekja heimsathygli. Hann reyndist
sannspár.
„Á efri árum
hlaut Jørn Utzon
margvíslegar
viður kenningar
fyrir verk sín en
Óperuhúsið er
langþekktasta
verk hans; talið
meðal merkustu
bygginga í
heiminum frá
20. öld og er á
heimsminjaskrá
UNESCO.“