Kjarninn - 09.01.2014, Page 84

02/05 kjarninn áLit
n
ú í ársbyrjun 2014 eru 20 ár liðin frá því að
Íslendingar gerðust aðilar að Evrópska efna-
hagssvæðinu (EES). Um er að ræða sameigin-
legt markaðssvæði 31 Evrópuríkis sem komið
var á með hinum svonefnda EES-samningi
hinn 1. janúar 1994.
Aðgangur Íslands að innri markaði Evrópu hefur haft
afar mikla þýðingu, bæði fyrir fólk og fyrirtæki. Sem dæmi
um breytinguna má nefna að Íslendingar þurftu land-
vistar- og atvinnuleyfi utan Norðurlandanna hvort sem
þeir leituðu utan til vinnu eða náms. Stundum fengust
þessi leyfi ekki. Nú þykir Íslendingum það sjálfsagt að
flytja til annarra Evrópulanda vegna náms
eða vinnu um lengri eða skemmri tíma.
Með EES-samningnum voru Íslendingum
tryggð frjáls vöru- og þjónustuviðskipti,
frjálsir fjármagns flutningar, sameiginlegur
vinnumarkaður og þar með frjálsir fólks-
flutningar. Oft er vísað til þessara þátta sem
hins svokallaða fjórfrelsis.
Fyrir daga EES-samningsins höfðu menn
einkaumboð á Íslandi fyrir ýmsar vörur,
sem þýddi í mörgum tilvikum að einokun
ríkti með einstakar vörutegundir. Með EES-
samningnum voru í fyrsta sinn innleiddar
samkeppnisreglur sem veita neytendum nokkra vernd gegn
einokunartilburðum. Sem dæmi um ófrelsið sem hér ríkti
var að útflutningur sjávarafurða var háður leyfum ríkisins
og var ekki að því hlaupið að fá slík leyfi. Þetta var lagfært
stuttu áður en samningurinn gekk í gildi. Afleiðingar þessa
liggja m.a. í því að Íslendingar höfðu litla reynslu af frjálsum
alþjóðlegum viðskiptum sem geta verið mjög ábatasöm. Lík-
lega gætir afleiðinganna ennþá. Með hinum nýju gjaldeyris-
höftum eru alþjóðleg viðskipti með þátttöku aðila á Íslandi
orðin afar erfið og dæmi eru um fyrirtæki á þessu sviði sem
hafa neyðst til að flytja starfsemi sína úr landi.
„Sem dæmi um
ófrelsið sem hér
ríkti var að út-
flutningur sjávar-
afurða var háður
leyfum ríkisins.“