Búskapur hins opinbera 1994-1995 - 01.04.1996, Page 30

Hið opinbera hefur í Qölmörgum ríkjum Qármagnað heilbrigðisþjónustuna með
beinni skattlagningu eða með þvinguðum sjúkratryggingum tengdum tekjum einstakl-
inga. Slíkar aðgerðir eru árangursríkar til að tryggja öllum fullan aðgang að þjónustu,
en þær hafa aftur í vissum tilfellum aukið heilbrigðiskostnað hins opinbera óhóflega.
Þá hefur hið opinbera gripið inn í starfsemi markaðarins með lögum og reglum. Það
hefur annars vegar reynt að hafa áhrif á hegðun bæði tryggingaraðila og heilbrigðis-
starfsfólks með því að ýta undir ákvörðunartöku þeirra við að ná ákjósanlegum
markmiðum. Og hins vegar með beinni stýringu sem miðar að því að hafa áhrif á
tryggingariðgjöld, verð þjónustunnar, magn og gæði og þjónustustig. Á þann hátt hafa
stjórnvöld í vissu mæli sett skýr skilyrði fyrir starfsemi þessara aðila sem þrengir
verulega að starfsemi hins frjálsa markaðar.
í öðrum tilvikum hafa stjórnvöld einnig stigið skrefið til fulls og séð algerlega um
bæði fjármögnun og rekstur heilbrigðisþjónustunnar, þ.e. ríkisrekið heilbrigðisþjón-
ustuna. Afleiðingarnar liafa ofit orðið langir biðlistar og ópersónuleg þjónusta. I versta
falli hefur dregið úr gæðum þjónustunnar.
8.1.4 Blandaó kerfi
í þeirri viðleitni að ná markmiðum sínum í heilbrigðismálum hafa margar þjóðir
reynt að blanda saman þeim jákvæðu þáttum sem markaðurinn bíður upp á við þá
jákvæðu þætti sem opinber afskipti hafa. Á sama hátt hafa þau reynt að forðast hina
neikvæðu þætti. Þótt aðgangur að heilbrigðisþjónustu sé í flestum Evrópulöndum
næstum algjör og óháður efnahag þegnanna eiga þó mörg þeirra í vissum erfiðleikum
með óhagkvæman rekstur, kostnað og ójöfnuð.
Útgjaldaþenslan er enn mikil í sumum þeirra og sömuleiðis þrýstingur um frekari
útgjöld. Þá á oflækning sér stað á vissum stöðum, en á öðrum er lækning bæði ónóg
og ópersónuleg. Þar fara biðlistar vaxandi. Þá getur frávik í meðhöndlun sjúklinga og
í einingaverði verið verulegt milli landa og einnig innan sömu landa. Að síðustu má
nefna að skortur á samhæfíngu eða samvinnu milli framleiðenda er ofit ráðandi.
Suma þessara erfiðleika er ekki á færi hins opinbera að leysa. Aðra getur það hins
vegar átt við, en sem dæmi um þá fyrrnefndu eru breytingar á heilsufari vegna
líffræðilegra, menningalegra og félagslegra þátta. í öðru lagi má nefna áhrif vegna
lýðfræðilegra breytinga, s.s. aldurssamsetningar. I þriðja lagi stígandi væntingar um
gæði heilbrigðisþjónustunnar og að síðustu kostnaðaraukandi tækninýjungar.
8.1.5 Árangur heilbrigðisþjónustu.
Skortur á upplýsingum um árgangur heilbrigðisþjónustunnar (health outcome) er ein
meginhindrun fyrir bættri stjórnun og markvissari kerfisbreytingum. Sá skortur stafar
líklega bæði af tæknilegum erfíðleikum við mat á árangri og af trúnaðarleynd
upplýsinga. Dæmi um þætti sem hið opinbera getur reynt að bæta úr er í fyrsta lagi
ónóg íjárhagsleg hvatning sem ofit ræður hjá framleiðendum. í öðru lagi skaðleg
einokun og takmarkanir í starfsemi framleiðenda. í þriðja lagi óhentugt skipulag og
stjórnunarmynstur í heilbrigðisþjónustunni. í fjórða lagi illa unnar reglugerðir af hálfu
stjórnvalda og að síðustu skortur á upplýsingum um hagkvæmni í rekstri og kostnaði.
28