Sagnir - 01.04.1981, Blaðsíða 32

30
Sigurgeir Þorgrímsson:
Yfirkomhn af gigtarveiki
og tannpínu
Lífshlaup alþýðiifræðimanns á 19. öld
Einn svokallaðra alþýðufræði-
manna á Islandi á 19. öld var
Ættartölu-Bjarni Guðmundsson
(1829-1893). Hann ræðir í ævi-
sögu sinni um þá fátækt og það
menntunarleysi, sem hann ólst
upp við og ríkjandi var á þeim
tíma hjá allri alþýðu. Menntun
fólks var þá engin utan hvað
fermingarbörn gengu til prests
og lærðu að stauta á bókina.
Bjarni segir að sökum mikils
vinnuálags hafi lítill tími
verið aflögu til ritstarfa og
bókledtrar. Á slíkar iðkanir
var litið sem hinn mesta óþarfa.
Bækur hafði Bjarni ekki aðrar
til að fræðast af en Eintal
sálarinnar, Flokkabðkina gömlu
og Grallarann, sem hann hafði
unun af að lesa. Auk þess hafði
hann nokkrar gulnaðar skræður,
sem enginn hirti um, gamlar
bænir og part af Klausturpðsti.
Bjarni segir að þegar Stefán
Thorarensen, besti vinur sinn
og leikbróðir, fór í Reykja-
víkurskóla hafi honum orðið
hugsað til þess að enginn mætti
sækja vísdðm þangað utan embætt-
ismannasynir. Þorði hann varla
að leiða hugann að því, hvað
þá að færa í tal að fá að setj-
ast á skólabekk eins og Stefán.
Hann gerði sér ljóst að hlut-
skipti sitt í lífinu yrði svip-
að og annarra af hans stétt,
þ.e. að strita ævina á enda.
Síðar minntist Bjarni þess að
oft var sagt við hann í þá daga
að hann væri miklu hæfari til
menntunar og bðknáms en þeir er
settir voru til náms.
Um tvítugt var Bjarni farinn
að róa til sjós. í landlegum
tók hann að æfa sig við skriftir
og bókfræði en starf hans kom í
veg fyrir að hann gæti sinnt
hugðarefnum sínum að einhverju
marki. Einnig var það honum
fjötur^um fðt að hann umgekkst
ekki bókvísa menn, né heldur
hafði hann aðgang að ríkulegum
bðkakosti. Auk þess var tími
til lestrar af skornum skammti,
helst var að Bjarni læsi Noregs-
konunga-og fornmannasögur fólki
til skemmtunar á kvöldin.
Það var ekki fyrr en Bjarni
var kominn yfir þrítugt að hann
uppgötvaði hvers hann hafði
farið á mis á uppvaxtarárunum.
En þá var það um seinan.
A árunum 1843-1852 var Bjarni
sjómaður á ýmsum verstöðvum á
Reykjanesi. Eftir það lét hann
af sjómennsku í bili og var
vinnumaður til ársins 1861 er
hann kvæntist. Fðr hann að búa
á Skeggjastöðum í Garði og var
þar til ársins 1863. Þá fór hann
í vinnumennsku suður að Kirkju-