Sagnir - 01.04.1981, Blaðsíða 72

70
sagan réðst á sínum tíma gegn
atburðasögunni og nú fref-trr "hug-
lægi skólinn" sett sig í stell-
ingar gagnvart hagsögunni og
býðst til að varpa ljósi t„d. á
fjölskyldusögu, þróun hugmynda
um dauðann og ýmis fyrirbæri úr
huglægu sögunni sem ritaðar
heimildir og tölfræði þegja um.
Þessi skóli dregur ýmiskonar
myndefni fram í dagsljósið og
nálgast það á annan hátt en
hefðbundin listasaga gerir, en
einnig styðst hann við bókmenntir.
Hægt er að nota myndir úr for-
tíðinni til að færa okkur nær
veruleik þess tímabils sem við
fáumst við þótt markmiðið sé
ekki að draga beina vitneskju
af myndunum. Myndefni getur
lífgað sögulega framsetningu þótt
það sé ekki í tengslum við text-
ann og myndir geta verið merki-
legt tímanna tákn þótt þær séu
ekki merkilegar frá listasögu-
legu sjónarmiði. Myndlestur er
þannig mikilvægur þáttur í því
að opna sögulegar skilningsgluf-
ur þótt sú aðferð að leita sögu-
legs viðfangs í myndmáli uppskeri
ekki staðreyndir í óvéfengjanlegum
orðum og tölum. Hagsögunni má
storka með klisjum eins og þeirri
að maðurinn lifi ekki á brauði
einu saman og eins má draga taum
myndlesturs í sagnfræði með því
að minna á að ýmis virkni á sér
stað í heila manna og að sú
virkni sé ekki bundin orðum og
tölum.
Hvaða sögulegu aðferð mundi
sá sagnfræðingur beita sem situr
að loknu ævistarfi og hugleiðir
ævisögu sína? Dæmið er fáránlegt
en þó má gera sér leik úr því að
útfæra það. Við getum hugsað
okkur að hann fari yfir hagræna
þætti lífs síns, geri félagslega
greiningu á tengslum sínum við
annað fólk, hann færi kannski
yfir ras atburðanna og skilgreindi
þróun sína sem fræðimanns með
hliðsjón af skrifum sínum. En
af því við vitum hvernig hugur-
inn virkar við endurminningar
vitum við að gamli maðurinn sæi
líf sitt í "retrospect" að miklu
leyti í myndum. Minni einstakl-
ings er á vissan hátt sambærilegt
við minni menningar. Vegna þess
hve menningarlegir þættir eru
tengdir sjónrænni birtingu getum
við ekki lokað augunum fyri'r þýð-
ingu myndmáls.
Sumir vilja álíta að viss
myndræn mótíf gefi innsýn inn í
huglæg einkenni fyrri tíma. '
Dæmi um þetta er það að bera sam-
an slöngumótíf víkingaaldar og
orðafléttur dróttkvæðs háttar.
Annað dæmi er samanbhrður á odda-
lagi gotneskrar byggingarlistar
og stafgerð gotneskrar skriftar.
Með svona vangaveltum er gengið
nokkuð langt út á hálan ís hreinna
vangavelta, sem sagnfræði sem
sem bein fróðleikssöfnun fæst
ekki við. En víster að hverjum
tíma fylgir visst útlit, sem
birtist í listum, húsmunum, fatn-
aði og öllu því dóti sem mann-
inum fylgir, og sögu þess má
lesa afturábak samhliða sögu
hugmyndanna og atburðanna og
öðlast með því nýja "innsýn".
Oft heyrast raddir,^sem
kvarta yfir neikvæðum áhrifum
myndvæðingar nútímans, fólk lesi
ekki eins og það gerði áður.
Svipuðum augum mætti líta á út-
breiðslu prentaðs máls og harma
það að það hafi komið í veg fyrir
munnlega geymd, en slík afstaða
er íhaldssemi á háu stigi. Ef