Sagnir


Sagnir - 01.04.1981, Blaðsíða 52

Sagnir - 01.04.1981, Blaðsíða 52
50 frá um 1350 var enn í fullu gildi. En eins og áður hefur jtesAð minnst á virðist fjöldi manna, sem ekki gat uppfyllt skilyrðin fyrir löglegri lausamennsku, hafa hunsað að ganga í hjúavistir hjá bændum, Að þessum mönnum beindi Píningsdðmur m„a. spjótum sínum eins og sjá má á ofangreindu ákvæði. Ráðist var gegn því fólki, sem ekki gat uppfyllt skil- yrðin fyrir löglegri lausamennsku Fyrri hluti Valdamenn töldu sig hafa greitt útgerð útlendinga rothögg með Píningsdómi en það skjátlað- ist þeim. Erlendum útgerðar- mönnum, sem voru einkum þýskir er hér var komið sögu, tókst að smeygja sér undan ákvæðum dóms- ins með þvl að útvega sér ís- lenska leppa fyrir athafnir sín- ar hér á landi. Þessir leppar voru gjarnan búðsetumenn og var látið svo heita að þeir ættu alla bátana, sem gerðir voru út. Þannig gátu fjölmargir búðsetu- menn, sem í raun voru eignalitlir, beitt fyrir sig eignum erlendra manna í því skyni að uppfylla á pappírnum eignaskilyrði Pínings- dóms. Valdamenn fengu lengi vel við ekkert ráðið og búðsetan dafnaði í skjóli útgerðar á vegum útlend- inga. árið 1544 var þó látið til skarar skríða gegn útlendingum er eignir þeirra hér á landi voru gerðar upptækar. Erlendri útgerð voru þannig veittar ná- bjargirnar og um leið var klippt á taugarnar milli hinna erlendu útgerðarmanna og leppa þeirra, búðsetumannanna. Fótunum var kippt undan eignalitlum búð- setumönnum, sem gátu nú ekki lengur beitt fyrir sig eignum útlendinga. Búðsetumenn höfðu haft sterkan bakhjarl þar sem hin erlenda útgerð var. Nú áttu þeir hins vegar ekki annarra kosta völ en að ganga í þjónustu íslenskra útvegsbænda eða konungs- útgerðarinnar, sem nú leit dags- ins ljós. Þeir "urðu...auðsupp- eða búðsetu en vildi samt ekki binda sig í hjúavistum. Þorkell Jóhannesson segir að með Pínings- dómi hafi verið komið hér á enn strangari vistar-og vinnuskyldu en áður hefði þekkst.23) Og Björn Þorsteinsson segir: "í Píningsdómi 1490 var aftur stefnt markvisst að því að uppræta ó- háðan verkalýð og hrekja öreiga í vinnumennsku til bænda."24) 16. aldar spretta íslenskum jarðeigendum og konungsvaldinu."25) En það voru ekki aðeins ó- löglegir búðsetumenn, sem reynt var að uppræta á fyrri hluta 16. aldar. Reynt var líka að halda því fólki við efnið, sem stund- aði lausamennsku án þess að geta uppfyllt skilyrði réttarbótar- innar frá um 1350. Virðist all- mikið hafa kveðið að þessu fólki en löggjafinn reyndi að knýja það til hjúavista. 1 dðmi nokkr- um frá 1514 er til dæmis ítrekað að fólk megi ekki fara frjálst ferða sinna ef það er eignalaust og kveðið er á um hvað lausamenn skuli eiga til að geta ráðið sér sjálfir: ...um lausamenn vinnufólk karlmenn og konur, sem ekki vilja vinna hjá bændum en eiga enga alin...og lausamað- ur skyldi sá enginn út róa fyrir sig, sem æ'tti minna fé en 5 hundruð og menn viti hann tíundi það.26) Það var ekki að ástæðulausu að valdhafar reyndu að halda verkafólki við efnið á fyrri hluta 16. aldar. Vinnufðlksekla hefur bersýnilega kreppt mjög að bændum vegna mannskæðra sótta og ills árferðis. Vinnuafls- skortur varð áberandi í sveitum og landbúnaður átti um sárt að binda. Til að styðja við bakið á þessum forréttindaatvinnuvegi var reynt að halda því verka- fðlki í vistum hjá bændum, sem ekki gat uppfyllt skilyrðin fyr-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.