Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 34

legar, ýmist eða í senn herrar og þræl-
ar síns þjóðfélags. Kröfur sviðsins
þekkja þessir menn upp á sína tíu
fingur, og oft finnst manni þessi verk
þeirra þrungin lífi. En auðug af skáld-
skap eru þessi verk ekki oft, og við-
fangsefnin og minnin (motiv) eru fá-
breytileg. Þetta er þeim mun ljósara,
þegar litið er til minni spámannanna,
sem feta í fótspor Williams, t. d. Ro-
berts Andersons og Williams Inges.
Bilið er nokkuð stórt. Arthur Miller,
hinn fremsti amerískra leikskálda,
liefur að mörgu leyti sérstöðu meðal
þeirra, þó að síðasta verk hans „Horft
af brúnni“ hafi flest einkenni hins
„ameríska skóla“. í fyrri leikritunum
er það þjóðfélagsádeilan, scm gerir
þau svo stór í sniðum. Boðskapur
amerísku leikritaskáldanna er hins
vegar stundum eins og hagnýtar regl-
ur fyrir „hovv to live“, en að taka sér
fyrir hendur að sanna heimspekilega
kenningu í leikriti eftir leikrit eins og
t. d. Jean-Paul Sartre gerir, virðist
vera þeim fjarri skapi.
Við höfum stiklað á stóru og reynt
að draga í dilka. ilúmið leyfir ekki
annað. En myndin þarfnast að sjálf-
sögðu fyllingar. Ýmsum ungum höf-
undum er t. d. vert að gefa gaum:
Erakkanum Audiberti eða Þjóðverj-
anum Max Fritsch; báðir eru gæddir
ríku hugmyndaflugi og hafa gaman
af skáldlegum þversögnum, en undir-
tónarnir eru dimmari. Menn hafa líka
lalað mikið um „the young angry
men“ eða reiðu ungu mennina, og
fulltrúi þeirra í hópi leikritaskálda er
t. d. Bretinn John Osborne (Look
back in Anger, The Entertainer). Sér-
staklega í fyrra leikritinu eru mann-
lýsingarnar gerðar af hlífðarleysi og
dramatískum þrótti, sem Bretar voru
orðnir óvanir, og í síðara leikritið
dregur hann inn deilumál dagsins:
Súezherferðina.
Þessi leikrit, og önnur, sem hér hafa
ekki verið talin, spegla náttúrlega öll
að meira eða minna leyti þau vanda-
mál, sem mennirnir eru að glíma við
í dag. Ef við ættum að velja fulltrúa
okkar daga, væri undirritaður ekki í
vafa, en öðrum ber engin skylda til að
aðhyllast þá skoðun. Að segja að ab-
surdistarnir séu mestir nútímamenn
leikritahöfunda, er vissulega ekki
nema hálfur sannleikur og erfitt að
skýrgrema hugtakið, en gefur kannski
nokkra hugmynd. Hinir helztu þess-
ara höfunda, Samuel Beckett, Arthur
Adamov og Eugene Ionesco, hafa
ýmislegt sameiginlegt. Þeir skrifa all-
ir á franska tungu, og er þó enginn
þeirra barnfæddur í Frakklandi.
Adamov er af rússnesku bergi brot-
inn, lonesco er Rúmeni og Beckett
íri. Þeir hafa allir náð miðjum aldri,
þegar þeir taka að skrifa leikrit sín,
sem nær öll hafa komið fram á síð-
asta áratug. En ekki aðeins ytri ein-
kenni má tína til. Ollum er þeim sam-
eiginlegt að finna sárt til, hve orðið
dugir skammt til skilnings manna á
milli og leita nýrra leiða bæði fyrir
samtalsform og uppbyggingu. Fram-
lagi þeirra í slíkri þróun mætti líkja
við hinn svokallaða „frjálsa dans“,
borinn saman við leikdansa af hinni
klassisku hefð. Eða ef maður vill sjá
hliðstæður í nonfígúratívri málaralist
eða tólftónamúsik. Þeir beita oft af-
stæðum táknmyndum líkt og í ljóð-
list nútímans og tekst þannig með
32
DAGSKRÁ