Félagsbréf - 01.07.1958, Blaðsíða 12

8
FELAGSBREF
við veruleikann, — en víst mun liann vitja að nýju hvers unglings,
sem afræður að festa nú loksins á blað sannleikann um heiminn
og mannfólkið. Og það er ósköp algengt að skilningslaus heimur
og forhert fólk brjóti þessa draummynd í smátt.
En fyrir vikið fæðist kannske skáld.
Eiginlega veit enginn með vissu, livernig fullkomin skáldsaga er,
en það vita margir, livernig skáldsaga á ekki að vera. Ég skal ekki
fara nánar út í það. Og þegar öllu er á botninn hvolft, þá er senni-
lega ekki til nein alveg óbrigðul aðferð í þeirri íþrótt að búa þannig
til skáldsögur að þær verði nærandi og þar að auki bragðgóð fæða
lianda öðrum.
I staðinn ætla ég að fara með fáeinar liugleiðingar um erfiðleika
nú á dögum og um það efni, sem skáldsagnahöfundurinn vinnur úr,
— en það er sem sé að verulegu leyti erfiðleikar okkar tíma, and-
legir og efnislegir.
Það er sjaldgæft á þessum tímum að finna hjá manni, sem um vanda-
málin liugsar, nokkurn þann sálarfrið, sem ekki er afleiðing einlivers
konar lömunar eða gleymsku. Spennan í þjóðfélaginu og þjáningin
í mannlieimi er of mikil og of nærri til þess að sálarfriðurinn verði
mjög almennur.
Hverjum meðvita nútímamanni svíða einhver sár. Styrjöldin lief-
ur sært og rifið þá flesta, ófriðarminningar, stríðshætta. Einnig má
lialda því fram að Vesturlandamaðurinn sé sundurtættur af því,
hversu sundruð menning lians er, af þeirri togstreitu trúarbragða-
og félagsmálaviðhorfa, sem þar er uppi og af vandanum að velja sér
algilda og trausta skoðun á því, sem honum ber að höndum.
Að sama skapi og skáldsagnahöfundurinn, — svo að við liöldum
okkur að þess liáttar athuganda, — skyggnist dýpra í söguefni sitt
eða sækir lengra eftir því, finnur hann greinilegar að sérhver maður
er sár. Skorpan á sárinu er harðari hjá sumum, en sjaldan er gróið
og að öri orðið. Samtíð okkar er mikilvirkur benjavaldur, og eigin-
lega er það vegna sáranna, á líkama og sál, sem við finnum það
gleggst að við lifum. Og vandamál höfundarins er meðal annars í
því fólgið, að samtímis því, sem hann vill kafa í samtíð sína og
skilja liana, hlýtur hann einnig að vernda sig fyrir henni, að minnsta
kosti að því marki að hann eigi eftir þrótt til að koma vitnisburði
sínum á framfæri.