Fréttatíminn - 16.05.2014, Qupperneq 41

Umhirða húðar
Kynningarblað Helgin 16.-18. maí 2014
G eislar sólarinnar geta valdið sólbruna, húðkrabbamein-um og hrukkum og því er mikilvægt að verja húðina
vel. Frá sólinni berast útfjólubláir
geislar og þeir sem ná yfirborði jarðar-
innar eru flokkaðir í útfjólubláa A
(UVA) og útfjólubláa B geisla (UVB).
Bæði UVA og UVB eiga þátt í því að
húðin verði brún og myndun húð-
krabbameina. Að sögn Elísabetar
Reykdal Jóhannesdóttur, húð- og kyn-
sjúkdómalæknis, eiga UVA geislarnir
sem komast í gegnum gler mestan
þátt í öldrun húðarinnar en UVB geisl-
arnir mestan þátt í sólbruna.
Hvernig á að verjast sólinni?
Ef húðin er illa varin gegn A geisl-
unum en með góða B vörn brennur
hún ekki en verður hins vegar fyr-
ir skaðlegum áhrifum A geislanna
sem geta verið húðkrabbamein,
litabreytingar á húð og öldrun.
Elísabet segir sólarvarnir
þurfa að verja húðina fyrir bæði
A og B geislum sólarinnar og þær
eru svokallaðar breiðvirkar sólar-
varnir. „SPF stuðulinn segir ein-
göngu til um það hversu mikið sólar-
vörnin verndar gegn UVB geislum
sólarinnar. Sólarvarnir sem vernda
einnig gegn UVA eru sérstaklega
merktar, oft með stöfunum „UVA“ eða
„broad band“. Mælt er með því að nota
breiðvirka, vatnshelda sólarvörn með
SPF að minnsta kosti 30.“
Mikilvægt er að smyrja ríkulega á
sig og segir Elísabet algengt að fólk
noti of þunnt lag og þá sé stuðulinn
miklu lægri. „Mælt er með því að
smyrja húðina að minnsta kosti 20
mínútum áður en farið er út í sól og
endurtaka á tveggja klukkustunda
fresti og eins eftir sund eða mikinn
svita. Mikilvægt er að muna eftir því
að varirnar geta líka brunnið og fá sér
vörn sem sérstaklega er ætluð á þær.“
Húðkrabbamein meðal
algengustu krabbameina
Húðkrabbamein, með og án sortu-
æxla, eru meðal algengustu krabba-
meina á Íslandi. Elísabet segir beint
samband á milli húðkrabbameina,
annarra en sortuæxla, við það hversu
mikið húðin hefur verið útsett fyrir
sólargeislum. „Notkun sólarvarna
dregur klárlega úr tíðni þeirra. Sam-
bandið milli útfjólublárra geisla og
sortuæxla er flóknara. Ekki hefur tek-
ist að sanna gagnsemi sólarvarna en
þó ekki annað hægt en að mæla með
notkun þeirra,“ segir hún.
Hvenær á að nota sólarvörn?
Magn útfjólublárrar geislunar í
Reykjavík og á Egilsstöðum er mælt
í svokölluðum UV stuðli sem Geisla-
varnir ríkisins birta daglega. Elísabet
segir gott að miða við að ef UV stuðull-
inn er undir tveimur séu litlar líkur á
sólbruna nema fyrir þá sem eru sér-
staklega viðkvæmir og með ljósa húð.
Hins vegar ef stuðullinn er tveir eða
hærri sé æskilegt að nota sólarvörn.
„Mikilvægt er að hafa í huga að UV
geislunin getur verið töluverð þrátt
fyrir að það sé skýjað. Snjór, sandur
og vatn endurkasta geislunum og þá
getur þurft sólarvörn þrátt fyrir að UV
stuðullinn sé undir tveimur.“
Hverjir eiga að nota sólarvörn?
Að sögn Elísabetar eiga allir að nota
sólarvörn nema börn undir 6 til 12
mánaða aldri því ung börn eiga ekki
að vera í beinu sólarljósi, heldur á að
verja þau með fatnaði og halda þeim í
skugga. „Þegar útivera er lítil og ein-
ungis verið að fara á milli staða dugar
að nota dagkrem með sólarvörn en
við útiveru þarf að nota sólarvarnir.“
Í sólarvörn er blanda efna í kremi,
vökva, froðu eða stifti sem annars
vegar endurkasta sólargeislunum frá
húðinni og hins vegar efna sem breyta
útfjólubláum geislum í hita og koma
þannig í veg fyrir skemmdir.
Hvað er SPF?
SPF er mælikvarði á það hversu mikið
sólaráburðurinn kemur í veg fyrir
skemmdir í húðinni af völdum UVB
geislunar. „SPF mælikvarðinn virkar
þannig að ef það tekur 20 mínútur
fyrir óvarða húð að verða rauð í sólinni
tæki það 15 sinnum lengri tíma með
vörn sem hefur stuðulinn 15 eða um
5 klukkutíma að því undanskildu að
borið sé nægjanlega mikið af sólar-
vörninni á húðina.“
Sólarvarnir draga úr framleiðslu
D-vítamíns en auðvelt er að bæta sér
það upp með inntöku þess eða með
því að taka inn lýsi. Ekki má gleyma
því að fatnaður, hattar og sólgleraugu
eru mikilvægur þáttur í því að verjast
sólinni. Einnig er gott að vera í skugga
og forðast sólina þann hluta dagsins
sem geislunin er mest.
Verjum húðina í sumar
Geislar sólarinnar
geta valdið sólbruna,
húðkrabbameinum
og hrukkumyndun og
því er mikilvægt að
verja húðina vel í sól-
inni. Elísabet Reykdal
Jóhannesdóttir, húð-
og kynsjúkdóma-
læknir, gefur góð
ráð um hvernig best
er að verja húðina
þegar sól hækkar á
lofti.
Elísabet Reykdal er húð- og kyn-
sjúkdómalæknir.
Magn útfjólublárrar
geislunar í Reykjavík
og á Egilsstöðum er
mælt í svokölluðum UV
stuðli sem Geislavarnir
ríkisins birta daglega.
Gott er að miða við
að ef UV stuðullinn er
undir tveimur séu litlar
líkur á sólbruna nema
fyrir þá sem eru sér-
staklega viðkvæmir og
með ljósa húð. Sé stuð-
ullinn tveir eða hærri
er æskilegt að nota
sólarvörn. Geislunin
getur þó verið töluverð
þrátt fyrir að skýjað
sé. Snjór, sandur
og vatn endurkasta
geislunum og þá getur
þurft sólarvörn þrátt
fyrir að UV stuðull-
inn sé undir tveimur.
Ljósmynd/GettyImages/
NordicPhotos.
 Börn á aldrinum 6 til 12 mánaða skulu
ekki dvelja í beinu sólarljósi, heldur í
skugga og í hlífðarfatnaði.
 Notkun sólarvarna dregur úr líkum á
húðkrabbameini.
 Nota skal breiðvirkar sólarvarnir sem
vernda bæði gegn A og B geislum
sólarinnar.
 Mælt er með því að smyrja húðina að
minnsta kosti 20 mínútum áður en
farið er út í sól og endurtaka á tveggja
klukkustunda fresti.
 Mikilvægt er setja sérstaka vörn á var-
irnar því þær geta brunnið.