Sveitarstjórnarmál - 01.12.1941, Blaðsíða 26

22
SVEITARSTJÓRNARMÁL
10,1% af allri þjóðinni, en 1901 var talið,
að styrk þægju 7,8%, svo það er aðeins
um 2,3% að ræða í viðbót, miðað við
fólksfjöldann eins og hann var 1901 og
eins og hann var 1939, eða 38 árum síð-
ar. Hafði landsfólkinu þó fjölgað um
41 794 menn og kaupstaðirnir og kaup-
túnin myndazt að mestu leyti á þessu
tímabili og náð miklum vexti. Sést af
þessu, að uin verulega fjölgun fólks á
opinberu framfæri er ekki að ræða
á þessum langa tíma, sízt þegar tekið er
tillit til þeirrar þróunar, sem orðið hefur,
og breytinganna á atvinnuháttum þjóðar-
innar þessi ár. Sé þetta hins vegar borið
saman við fjárhæð þá, sem bæði árin er
varið til þessara mála, kemur annað í
ljós. Árið 1901 er öll framfærslan rúmar
167 þús. krónur, eða 2 krónur og 13 aur-
ar á hvert mannsbarn á landinu. Árið
1939 er hún hins vegar með ellilaunun-
um 4 millj. 64 þúsund 912 krónur, eða
tæpar 34 krónur á hvert mannsbarn á
landinu. Nemur aukningin því, í krónum
talið, sem næst 1500%, eða hefur 16-
faldazt síðan 1901.
Þegar menn hugleiða þennan mikla
mun, má ekki gleyma því, að síðan 1901
hefur orðið geysileg breyting á verðgildi
peninganna. Þeir hafa fallið stórkostlega
í verði, og mun láta nærri, að margar
nauðsynjar innlendar og erlendar séu nú
600 til 1000% dýrari en þær voru þá. Má
þar t. d. benda á eina aðalneyzluvöru
ahnennings þá og nú, fiskinn, sem þá var
í sáralágu verði og viðast tæplega reikn-
aður, en er nú á innlenda markaðinum,
a. m. k. hér í Reykjavík, ein dýrasta mat-
artegundin.
Hér skal ekki lengra farið út í þetta.
En þessi ófullkomni samanburður sýnir
þó það, að fátækraframfærslanhefur ekki
vaxið raunverulega nærri eins mikið og
menn almennt ætla frá því um aldamót,
þó allar tölur séu miklu hærri nú en þá.
Hinu má ekki heldur gleyma, að fyrir
og eftir aldamótin síðustu sendu hrepps-
nefndirnar þyngstu þurfamenn sína af
landi burt — til Vesturheims — og
losuðu landið þannig bæði við fólkið og
framfærslu þess, en nú verða þær að
láta sér nægja að senda það í kaupstaði
og kauptún, sem annast framfærsluna.
Það er því í þessum efnum eins og
fleirum, sem eru mjög lítið rannsökuð,
en allir jiykjast samt hafa gott vit á, að
dómum manna verður að taka með var-
færni, þar til fullnaðarupplýsingar liggja
fyrir.
Á sviði fátækra- og sveitarstjórnarmál-
anna er svo margt, sem er algerlega
órannsakað og menn hafa því allrangar
hugmyndir um, enda hefur þessari grein
opinberra mála verið alll of lítill sómi
sýndur á undanförnum árum. Þarf á
þe§su að verða breyting, því einmitt það,
að sveitarmálefnin séu vel rækt og skyn-
samlega með þau farið, er hvað mikil-
vægast fyrir þjóðfélagið. Sveitarfélögin
eru næst á eftir heimilunuin undirstaða
þjóðfélagsins, og séu þau sjúk og sundur-
tætt, er hætt við, að fleira fari á ringul-
reið hjá þjóðinni.
★
Ég get ekki skilizt svo við þetta mál
að minnast ekki á eitt atriði, sem ég hefði
þó helzt viljað komast hjá að nefna, en
er svo. mikilsvert, að ég tel mér það
beinlínis skylt.
Það hefur komið fyrir hjá nokkrum
oddvitum og bæjarstjórum, að skýrslur
þeirra til Jöfnunarsjóðs voru rangar um
veruleg atriði.
Ávallt er þetta á þann veg, að kostnað-
urinn, bæði við framfærslu, tryggingar
og kennaralaun, er talinn mun hærri en
hann raunverulega er, þegar reikningar
sveitarfélaganna eru athugaðir og þetta
er borið saman.
Þetta þýðir það, að ef skýrsla slíks
sveitarfélags er tekin trúanleg, fær sveit-
arfélagið hærra jöfnunargjald en því
raunverulega her og hagnast þannig á
þessu um ein'hverja upphæð.
Ég vil nú fyrst benda á, að við þessu
liggur hegning samkvæmt framfærslu-
lögunum.