Sveitarstjórnarmál - 01.12.1941, Side 49

SVEITARSTJÓRNARMÁL
45
en margir kannast þó við söguna, sem
kunn varð um stúlkuaumingja, er komið
var fyrir í aði’a sveit og bundin var á bás
í fjósinu, meðan allir af heimilinu fóru
til kirkju. Svona getur hugsunarleysið
gengið langt.
Ofan á öll vandræðin ineð að ráðstafa
slíku fólki sem þessu bætist svo að kalla
ávallt það, að þessir þurfamenn eru allra
dýrastir þeirra, sem á framfærslu eru.
Dæmi eru þess, og þau alveg ný, að
hreppur fær ekki risið undir kostnaðin-
um af einum slíkum manni. Enn hefur
ekki fengizt vissa fyrir því, hversu marg-
ir vandræðamenn eru hér á landi á veg-
um sveitarstjórna, en líklegt er, af laus-
legum athugunum, að þeir a. m. k., sem
mjög erfiðir eru og kostnaðarsamir, séu
ekki undir 80—100, en líklega eru þeir
nokkru fleiri.
Þá er og fólk þessarar tegundar, sem
er á vegum foreldra eða annarra nákom-
inna ættingja og enginn veit um, hve
margt er.
Ber allt að sama brunni, hvernig sem
á málið er litið, að engir styrkþegar eru
eða verða jafnilla settir sem vandræða-
fólkið hvað það sjálft snertir, engir
styrkþegar kosta sveitarfélögin meira en
þeir og engir, sem öllum almenningi i
byggðarlaginu er vandlifaðra í sambúð
við. Hitt er jafnauðsætt, að heilbrigðis-
löggjöfin mun aldrei skipta sér af fólki
þessu, fyrr en vandræðamennskan annað-
hvort hefur lcitt til sjúkdóma eða ágerzt
svo, að brjálsemi yrði úr.
Skólalöggjöfin sinnir ekki heldur fólki
þessu að neinu verulegu leyti, nema með-
an það er á barnsaldri, og er nú þegar
til hæli fyrir vanþroskuð börn, sem vitan-
lega verða að vandræðafólki, ef ekki
tekst að hjálpa þeim til fulls þroska þar,
sé enginn staður fyrir þau, er þau koma
þaðan sem fullvaxið fólk. Hefur allt verið
unnið fyrir gýg, sem gert var á barris-
og unglingsárum þeirra. Verður að sjálf-
sögðu haldið áfram með rekstur þessa
barnahælis og það styrkt eða yfirtekið af
ríkinu, ef það verður talið æskilegra. Hér
á eftir verður aðeins fjallað um lausn
þessa máls að því er fullorðna snertir,
því að ekki kemur til mála að' hafa á
sama hæli fávita börn og fullorðna vand-
ræðamenn.
III.
En cr þá hægt að gera nokkuð fyrir
vandræðafólkiði? Hingað tif' hefur það
ekki tekizt, a. m. k. ekld að neinu ráði.
Á Alþingi 1934 flutti frú Guðrún Lárus-
dóttir, landskjörinn þm., frumvarp til
laga um fávitahæli. Það frumvarp varð
Iítið breytt að lögum 1936. Gerir það ráð
fyrir, að ríkið komi upp hælum fyrir fá-
vita, en svo virðist hún kalla það fólk,
sem ég hér nefni vandræðafólk.
Er af öllu augljóst, að hún hefur þar
fyrst og fremst fyrir augum fávitabörn
og unglinga. Er það augljóslega rétt
stefna að reyna í æsku að leysa vandræði
þessara aumingja, el' þess er nokkur kost-
ur, enda verið nokkuð reynt nú síðari
árin, þó að allt of lílil rækt hafi verið við
það lögð. En reynslan er sú, bæði hér og
annars staðar, að mjög fáum fávitabörn-
um verður hjálpað til svo mikils þroska,
að þau geti af eigin rammleik eftir það
bjargazt í lífinu.
Lögin um fávitahæli hafa enn ekki
komiQ til framkvæmda, nema að litlu
leyti að því er börn snertir. Allar fram-
kvæmdir, er lúta að því að koma upp
hæli fyrir fullorðna fávita, eða hið eigin-
lega vandræðafólk, hafa setið á hakan-
um. Stafar þetta af því, sem áður er sagt,
að þetta fólk fellur fyrir utan ramma
allrar heilbrigðis- og fræðslulöggjafar
þjóðarinnar. Enda segir frú Guðrún
Lárusdóttir svo í ræðu sinni, er hún flutti
frumvarpið:
„Fer afar illa á því, að þau börn
þjóðarinnar, sem ef til vill hafa mesta
þörf á skjóli laganna, fari þess svo
mjög á mis sem raun er á með fá-
vitana“.
Fram til síðari ára heyrði blinda fólk-
ið og mállausa þessum flokki til. Nú hef-
ur tekizt að hjálpa því verulega, velflestu.