Sveitarstjórnarmál - 01.12.1942, Side 6

28
SVEITARSTJÓRNARMÁL
breiðsla kristinnar trúar í öðrum lönduin
hafi haft þess konar félagslegar umbætur
í för með sér.
í greifadæminu Sussex í Englandi voru
í fornöld umdæmi, sem nefndust „rapes“.
Orðið „rape“ er sennilega sama orð og
hreppur, enda er ekki hægt að finna lík-
indi til, að slíkt orð geti verið runnið af
neinu engilsaxnesku orði eða verið
komið úr öðru máli, sem til greina gæti
komið. „Rapes“ höfðu að því leyti svip-
aða aðstöðu og hinir íslenzku lireppar,
að þau voru ekki þing, því að þingið
fvlgdi hundraðinu, hinu gamla hernaðar-
lega umdæmi. „Rape“ tók eins og hrepp-
urinn yfir ákveðið landsvæði og hafði að
einhverju leyti stjórn sinna eigin sér-
mála, en um það vita menn þó mjög lítið.
Það virðist vera, að þessi umdæmi liafi
að nokkru leyti tilheyrt eða verið eign
einstakra inanna, og hétu þau eftir eig-
endunum eða þeim, sem höfðu umráð
með þeim. Sussex var hernu.mið af dönsk-
uin víkingum, og námii þessir víkingar
þar land. Mætti ætla, að landsvæði það,
sem hver höfðingi hlaut til að skipta á
milli manna sinna og varð honum háð,
hafi verið nefnt hreppur eða fengur, þ. e.
það land, sem hann hreppti í sitt hlut-
skipti, er víkingakonungurinn skipti land-
inu milli undirforingja sinna. Sama upp-
runa mætti ætla, að nafnið hreppur i
Noregi hafi. Hafi það byggðarhverfi, sem
hver skipshöfn í víkingaflotanum hlaut,
verið nefnt „hreppur" hennar, fengur
liennar eða þess, sem var foringi vík-
ingaskipsins.
Dönsku víkingarnir, sem náinu land í
Sussex, urðu að vinna landið undir sig
með ófriði og áttu svo lengi í stöðugum
skærum við Engilsaxa, sein reyndu af
fremsta megni að stöðva jiá og hrekja lir
landi. Má vera, að jiessi skilyrði hafi
liaft mikil áhrif á samlélag þeirra, og hafi
samheldni og samvinna verið .meiri en
venjulega átti sér stað meðal hænda á
þeim tima.
\'el gæti verið, að orðið hreppur merki
upprunalega það, sem hver maður fékk í
sinn hlut, þegar víkingar skiptu ineð sér
ránsfeng sínu.m. Síðar inerkir ]>að hluta
al' landi, sem þeir skiptu milli sín í
víkinganýlendunum. Hreppurinn er allt-
al' ákveðið landsvæði. Sa.mfélagsupp-
byggingin i víkinganýlendunum varð með
sérstökum hætti, og voru þar á vissan
hátt hetri skilyrði til að auka félags-
þroska en í venjulegu hændasamfélagi.
íslenzku landnáinsmennirnir komu vfir-
Ieitt úr slíkum víkinganýlendum og
fluttu með sér venjur víkinganýlendn-
anna, sem hafa sett sinn svip á jijóð-
skipulag íslands.
Merking sagnarinnar að hrcppa í ís-
lenzku nútímamáli virðist stvrkja mjög
jiá huginynd, að hreppur hat'i verið not-
að um feng vikinganna hæði í löndum
og lausafé. T. d. segja hændur, a. m. k.
sums staðar á landinu, að þeir hreppi
j)á hluti eða gripi, sem þeir kaupa á upp-
hoði. Ressi yfirfærsla á orðinu er eðli-
leg, því að allt húið áður en uppboðið er
hafið minnir á t'eng, sem á að fara að
skipta, og jjeir, sem svo kaupa eitthvað,
,,hreppa“ í sinn hlut það, sem þeir fá.
Ilánsfengur víkinganna var auðvitað oft-
ast mest kvikfé, þar á meðal jjrælar, fatn-
aður og ýmiss konar húshlutir og mat-
væli. Við skiptin má geta j)ess nærri, ao
hver hefur revnt að fá j>að, se.111 honum
])ótti mest i varið, eða það, sem hann
jjurfti mest á að halda. Mun jjví hlut-
kesti oft hal'a ráðið, hvað féll í hvers
hlut, er margir vildu fá jjað sama, eða
að menn hafi heinlínis boðið i ])á hluti,
sem þeir girntust mjög, ]). e. boðið að
verðleggja j)á hærra en venja var lil í
hlutfalli við annað góss, til j)ess að fá j)á.
Er j>að jjví eigi ósennilegt, að hlutskipti
víkinga hafi oft líkzt upphoðum nú á
dögum, ]>ar sem hver keppist við að
„hreppa“ ]>að, sein hann girnist mest.
Hreppur hefur svo það samfélag á ís-
landi verið nefnt, se.ni að mörgu leyli
minnir á víkinganýlendurnar.
í Norfolk á Englandi eru landsvæði,