Sveitarstjórnarmál - 01.04.1973, Síða 16

hreppur gerist kaupstaður. Það er háð mati og
óskum sveitarstjórna viðkomandi hreppa og á-
kvörðun löggjafans, þar sem kaupstöðum verður
ekki fjölgað, nema með lögum, skv. ákvæðum
sveitarstjórnarlaga.
Reynslan sýnir, að í öllum tilvikum ltafa við-
komandi sveitarstjórnir orðið að hafa frum-
kvæðið gagnvart löggjafarvaldinu, enda virðist
það ekki óeðlilegt.
Þótt ekki séu til almennar reglur um það,
livenær lieppilegt þyki, að hreppur öðlist kaup-
staðarréttindi, má þó nefna nokkur atriði, sem
hafa má Iiliðsjón af í þessu sambandi.
í fyrsta lagi má telja, að einungis þéttbýlis-
hreppar korni til greina í þessu sambandi. Fólks-
flestu kauptúnin kæmu helzt til greina, s.s. Garða-
hreppur með 3363 íbúa, Selfosshreppur með
2484 íbúa og Seltjarnarneshreppur með 2389
íbúa. Næst fólksflestu kauptúnin eru Njarðvikur
með 1641 íbúa, Grindavík með 1350 íbúa og
Borgarnes með 1235 íbúa. Þá koma næst í röð-
inni sjö kauptún með um eða yfir 1000 íbúa:
Sandgerði (1084), Ólafsvík (1048), Stykkishólm-
ur (1049), Palreksfjörður (989), Dalvík (1087),
Eskifjörður (928) og Höfn (1013).
Helztu matsatriðin
Mörg atriði korna til álita í sambandi við mat
sveitarstjórnar (hreppsnefndar) á því, hvort rétt
sé, að hún æski þess, að hreppurinn verði með
lögum gerður að kaupstað.
Meðal þessara atriða má nefna:
1. íbúafjöldi hreppsins, sbr. hér að framan.
2. Hvort telja megi, að útgjöld sveitarfélags-
ins hœkki við breytinguna.
3. Mat á því annars vegar, að sveitarfélagið
fái aukið sjálfsforræði og hins vegar, að
tengsl ]ress við nágrannasveitarfélög og
byggðarlög rofni við brottför úr sýslufélag-
inu.
4. Hagrccði og aukin þjónusta við ibúa sveit-
arfélagsins við stofnun bæjarfógetaembætt-
is, ef sýslumaður hefur ekki verið búsettur í
sveitarfélaginu.
Afstaða ríkisvaldsins til
fjölgunar kaupstaða
Nú eru liðin átján ár síðan hreppur fékk
síðast kaupstaðarréttindi, það er Kópavogs-
kaupstaður, með lögum nr. 30 frá 11. maí 1955.
Ekki er til þess vitað, að nokkurt sveitarfélag
hafi síðan formlega óskað eftir því við stjórn-
völd að fá slík réttindi, fyrr en hreppsnefncl
Dalvíkurhrepps fékk nú nýverið flutt á Alþingi
frumvarp um kaupstaðarréttindi til handa Dal-
víkurhreppi, og því er ekki vitað, hvernig ríkis-
valdið (Alþingi) mundi nú bregðast við ósk eða
óskum hreppa um að öðlast slík réttindi, |jví að
frumvarpið um Dalvíkurhrepp var svo seint
fram borið, að það náði ekki að hljóta þá með-
ferð á þinginu, að nokkuð reyndi á.
Þar eð bæjarfógeti verður að hafa aðsetur í
kaupstað, er Ijóst, að lögfesting kaupstaðarrétt-
inda til hancla lireppi hefur í för með sér út-
gjaldaaukningu fyrir ríkissjóð, hafi sýslumaður
ekki verið búsettur í viðkomandi hreppi (kaup-
túni). Hafi sýslumaður hins vegar verið þar bú-
settur, virðist ekki ætti að vera um útgjalda-
aukningu fyrir ríkissjóð að ræða.
Af 13 kauptúnum, sem talin eru hér að fram-
an, erti 5 aðsetur sýslumanna.
Af framansögðu er því ekki óeðlilegt að á-
lykta, að nokkurrar tregðu muni gæta hjá lög-
gjafarvaldinu við að sarnþykkja lög um að veita
hreppum kaupstaðarréttindi.
Að lokum má geta þess, að á síðasta fulltrúa-
ráðsfundi Sambands íslenzkra sveitarfélaga 28.
marz s.l. var samþykkt tillaga, framborin af tíu
fulltrúaráðsmönnum um, að stjórn sambandsins
vinni að því, að afnuminn verði úr lögum sá mis-
munur, sem gerður er á sveitarfélögum.
SVEITARSTJÓRNARMÁL