Sveitarstjórnarmál - 01.04.1975, Side 27

hvort beint, ef hann drekkur vatnið eða með
matvælum, sem vatnið er sett í eða kemst í
snertingu við. Þeir sýklar, sem þarna er uni að
ræða, eru í okkar heimshluta nær eingöngu iðra-
sýklarnir af ættkvíslunum Salmonella og Shi-
gella. Hættulegastir, en sem betur fer sjaldgæf-
astir hér urn slóðir, eru S. typhi og S. paratyphi
(taugaveiki og taugaveikibróðir) og Sh. dysen-
teriae (blóðsótt). Meinlausari en miklu algeng-
ari eru hinir fjöldamörgu iðrakvefssýklar af
ættkvíslinni Salmonella. Öllum iðrasýklum er það
sameiginlegt, að þeir, eins og nafnið bendir til,
eru komnir úr iðrum, þ.e. úr saurindum rnanna
og nokkurra blóðheitra dýra. Einkurn er hætta
á, að þeir geti borizt frá alidýrum, þar með
taldir alifuglar, og frá nokkrum villtum dýrum,
eins og rottum og mávum. Hinar fyrirbyggjandi
ráðstafanir gegn smitun vatns af iðrasýklum
eru þá einfakllega fólgnar í því að hindra, að
saurindi af nefndum uppruna geti borizt í vatn-
ið. Við gerlarannsóknir á neyzluvatni er það
því látið nægja að sanna eða afsanna nærveru
þessara saurinda í vatninu. Þetta er tiltölulega
auðvelt, J>ar sem í saurindum eru alltaf ein eða
fleiri gerlategundir í miklu magni, sem auðvelt
er að finna. Þessar einkennistegundir eru Esche
richia coli, Streptococcus faecalis og Clostridium
welchii, og er sú fyrst talda, coligerlarnir, lang-
algengust. I vatni er jiví alltaf leitað að coli-
gerlum, bæði að tegundum af coligerlaflokknum
coliform og aðaltegundinni E. coli. Slíkt er létt
verk, en leit að einstökum tegundum iðrasýkla
í vatninu væri mjög seinlegt verk. Rökfærslan
við mat á vatninu er þá þessi: Finnist engir coli-
gerlar í vatninu, þá eru þar engir iðrasýklar,
en finnist coligerlar í vatninu, einkum þó E. coli,
þá gætu líka verið þar iðrasýklar, og Jjví fleiri
sem coligerlarnir eru, Jrví meiri er hættan. Við
ítarlegri gerlarannsóknir á vatninu, t. d. ef um
nýtt vatnsból er að ræða, þá er oft líka leitað
þar að Str. faecalis og sömuleiðis Cl. welchii,
en nærvera síðartöldu tegundarinnar, sem er
gróbær, gæti bent til löngu. liðinnar smitunar
vatnsbólsins af saurindum, smitunar, sem ekki
fyndist við colipróf, Jiar sem coligerlarnir væru
allir horfnir.
Hversu strangar eru kröfurnar?
Og hver eru svo mörkin? Hversu rnikið Jrarf
að finnast af coligerlum í vatninu til Jress að ]:>að
sé dæmt óhæft til neyzlu? Þetta hámark er ekki
alls staðar eins. Aljijóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) hefur sett mörkin Jjannig: Af öllum
sýnum teknum á einu ári frá sama vatnsbóli
verða 90% að hafa færri coligerla en 10 í 100
ccm (M.P.N.) og ekkert sýni fleiri en 20. Af
Jiessum coligerlum mega ekki meira en 40% vera
af tegundinni E. coli. Hér er átt við vatn beint
úr vatnsbóli án sérstakrar hreinsunar eða geril-
eyðingar. Kröfur Jjessar eru rnjög vægar, rniklu
vægari en gerist hér á íslandi eða annars staðar
á Norðurlöndum. Ástæðan er sú, að WHO verð-
ur að taka tillil til aðstæðna hjá frumstæðum
þjóðurn, þar sem mjög erfitt og kostnaðarsamt
er að ná í hreint vatn. En á ]>essum kröfum er
hert, ]>ar sem það er framkvæmanlegt, og vonazt
er til, að ]>að verði sem víðast.
Um vatn, sem farið liefur í gegnurn hreinsun
og gerileyðingu, t. d. klórað, gerir WHO rniklu
SVEITARSTJÓRNARMÁL