SunnudagsMogginn - 18.12.2011, Síða 25

18. desember 2011 25
geðhvörfin, 150 blaðsíður, og hugsa mér að gefa hana út á
næsta ári. Það var svolítið óhugnanlegt að skrifa um þetta.
Oft er ég á miklu hugarflugi þegar ég skrifa, en ég ákvað að
skrifa raunsæislega um geðhvörfin og í réttri tímaröð. Segja
söguna frá upphafi til enda. Ég læt alkóhólismann fljóta
með því ég er óvirkur alkóhólisti og þegar ég var í maníu og
drakk með, þá var það eins og að hella olíu á eld.“
Geðhvarfasjúkdómur Elísabetar hófst upp úr árinu 1979,
þegar faðir hennar, Jökull Jakobsson leikskáld, lést.
„Ég varð geðveik frekar en að syrgja. Ég var alin upp við
alkóhólisma og þar var sorgin ekki öruggur staður til að
vera á; þegar maður er sorgmæddur þarf að láta leiða sig eða
faðma en svo einfalda hluti er ekki hægt að gera í alkóhól-
ísku umhverfi. Svo er þetta líka ættgengt. Ég hef alltaf verið
að skrifa um tilfinningar, vinna úr þessu, en við verðum að
fá að sýna tilfinningar til að þurfa ekki að drekka, þurfa
ekki að vera geðveik, fá kvíðaröskun. Svo er líka hægt að
gefa tilfinningum of mikið vægi. Ég hélt alltaf að ég væri svo
hrædd við höfnun karlmanns, í rauninni er ég hræddari við
tóman ísskáp.
Geðhvörfin byrjuðu þegar pabbi dó og þrjátíu árum
seinna, þegar ég var að útskrifast úr Listaháskóla Íslands, þá
stóð ég þar á sviðinu, sonur minn var viðstaddur, tengda-
dóttir mín og litla barnabarnið mitt, en ég skynjaði bara að
pabbi væri í salnum og að hann væri stoltur af mér. Hvaða
bull var það? Þá skildi ég hvað ég var enn föst í honum – og
því jarðaði ég hann skömmu síðar í Ameríku. Ég var þar
með hunda stráksins míns og þeir rótuðu upp holu, ég tók
upp köngul, sagði við sjálfa mig að þetta væri pabbi og setti
hann ofan í holuna. Svo setti ég laufblöð yfir og sagði: Nú
ert þú, pabbi, bæði grafinn í Fossvoginum og hér.“ Elísabet
skellir upp úr. „Þetta var persónuleg athöfn sem enginn
vissi af nema ég og hundarnir. Ég var svo lengi föst í sorg-
inni.“
Eki satt að ljóðabækur seljist ekki
Nú ætlar Elísabet að drífa hundana út í gönguferð, áður en
hún heldur í Melabúðina þar sem hún stendur þessa dagana
síðdegis og selur nýju bókina sína.
„Ég hef í átta eða tíu ár selt fyrir utan búðir en hef ílengst
við Melabúðina. Fyrstu bókina seldi ég í fyrirtækjum og fór
þá að kynnast þjóðfélaginu, svo hef ég gengið í hús og selt
bækur alls staðar. Selt konunni við hliðina á mér í Þjóðleik-
húsinu og fólki í Akraborginni. Ég þurfti einfaldlega að
koma bókunum á framfæri, því ég þurfti að vinna fyrir
börnunum mínum; það var ekkert flóknara.
Ég komst að því að það er ekki satt að ljóðabækur seljist
ekki, því fólk hefur verið veikt í að kaupa ljóð. Fólk segist
vera með ljóðabækur á náttborðinu, að það elski ljóð. Samt
er skáldsagan yfirþyrmandi hér á Íslandi og ég var sjálf með
þá hugmynd um tíma að það væri ekkert svo merkilegt að
skrifa ljóð, maður yrði að skrifa þykka skáldsögu. En nú er
ég stolt af öllum mínum bókum sem hafa þetta fína kven-
lega útlit.“
En Melabúðin er hennar staður. „Já, fólk segir við mig
þar að jólin séu ekki komin fyrr en ég er komin þangað að
selja. Maður kemst ekki lengra í skáldskapnum en að ná að
slá út jólasveininn,“ segir hún og hlær.
eða dauða. Ég velti fyrir mér hvort það væri nógu smart,
hvort þetta væri einhver ný útgáfa af Skólaljóðunum – en
svona var þetta …“
Elísabet orti um ána og kirkjuna, línurnar í Ófeigsfirði,
hrafn og lóu. En líka þrjú ljóð um ball, svona er Fyrsta ljóð
um ballið:
Þetta byrjaði allt á ballinu
hann kyssti mig
og ég kyssti hann
svo var ballið búið
og ég orðin ólétt.
„Já, ég fór á sveitaball þarna þegar ég var sextán og varð
ólétt. Svo sneri ég aftur með strákinn minn þegar hann var
orðinn sextán ára, jafngamall og þegar ég kom þangað fyrst,
en þá fannst mér ég verða að bjarga lífi hans og fór með
hann norður, og svo liðu enn sextán ár þangað til ég kom til
kattanna.
Ég uppgötvaði fyrir norðan að tíminn er blekking. Ég fór
þar í erfidrykkju og hitti karla sem voru orðnir gráhærðir
og hrukkóttir en samt sætir, en ég hugsaði að ég hefði verið
þarna á balli í gær að dansa við þetta fólk. Tíminn er blekk-
ing sem kemur á nóttunni meðan við sofum og litar hár
okkar grátt og strikar hrukkur á okkur. Við bútum tímann
niður í mínútur og sekúndur og við eldumst en að einhverju
leyti er þessi skynjun blekking, það er annar tími og tím-
arnir eru margir. Ég sá tímann fyrir mér flissandi bak við
hurð, að ég héldi að ég hefði komið þangað fyrir þrjátíu ár-
um en í raun hafi það verið í gær!“
Hún segir að eitt þema í nýju bókinni sé því tíminn en
annað gleymskan. „Það sem er gleymt er samt munað á
einhvern hátt. Ég segi að gleymskan sé minningabanki
skáldskaparins. Það er eins og það sem gleymist sé samt
geymt einhvers staðar og verði ljóð.
Mér finnst ég alltaf hafa verið að skrifa um innilokun,
hvernig fólk bregst við innilokun, en nú finnst mér að ann-
ar kafli sé að byrja og þar eru gleymskan og minningin
þemu að takast á við. Það er líka freistandi að skrifa um
sakleysið.“
Verðum að fá að sýna tilfinningar
Talið berst að því að Elísabet er með geðhvarfasjúkdóm sem
hún hefur haldið niðri í tólf ár með lyfjum og réttum lífsstíl.
„Þetta er lífshættulegur sjúkdómur og ég var næstum dáin
úr honum,“ segir hún. „Nú er ég búin að skrifa bók um
þarna undir grænni torfu. Hver sendi mig – var það skáld-
skapargyðjan? Kannski var mér ætlað að ljúka því sem ég
byrjaði á árið 1974.
Ég upplifi þessa bók sem nýja byrjun vegna þess að ég
lauk loksins því sem ég byrjaði á 1974.“
Sextán ára gömul fór Elísabet norður á Strandir og segist
hafa verið að elta strák. „Það var eins og að passa ketti,
engin ástæða þannig lagað, en þegar sextán ára stelpa er í
tengslum við fjöll og haf og býr hjá gömlum manni sem er
tenging við tímann, Kristni á Dröngum, það er merkilegt.
Nú var ég aftur komin norður og þar var kyrrð og ró, og
þessi tenging við náttúruna. Ég uppgötvaði að ég hafði verið
reið og viljað komast út fyrir heiminn, eins langt burt og
hægt væri. Ég vildi komast almennilega að heiman, á eitt-
hvert jaðarsvæði, en þarna var ég að passa kettina og fór að
yrkja ljóð. Ef ég hefði séð þessa jólakúlu dingla þar,“ segir
hún og bendir á skraut í glugganum, „þá hefði sprottið fram
ljóð. Fugl mátti ekki fljúga eða selur synda án þess að komið
væri ljóð. Og þetta voru allt náttúruljóð, ekkert um kynlíf
.
Kristín Thors kaupir nýju bókina af Elísabetu í Melabúðinni. „Mér finnst magnað að standa hérna,“ segir skáldið.
Morgunblaðið/Einar Falur
’
Ég hef alltaf verið að skrifa um
tilfinningar, vinna úr þessu, en
við verðum að fá að sýna tilfinn-
ingar til að þurfa ekki að drekka, þurfa
ekki að vera geðveik, fá kvíðaröskun.