Morgunblaðið - 22.02.2012, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. FEBRÚAR 2012
Fjörugur Þótt margir hjólreiðamenn láti ekki smásnjó stöðva sig eru sumir þeirra eflaust hoppandi glaðir yfir því hve lítill snjór er á götum og stígum Reykjavíkur um þessar mundir.
Kristinn
Grein undirritaðs sem
birtist í Morgunblaðinu
sl. laugardag virðist
hafa hreyft við velferð-
arráðherra og er það
vel. Í greininni vakti ég
athygli á að hár lyfja-
kostnaður einstaklinga
sem væntanlegir eru á
hjúkrunarheimili valdi
því að þeir eigi síður
möguleika á að komast
inn en aðrir. Þessi staðreynd hefur
verið rædd innan Samtaka fyrirtækja
í heilbrigðisþjónustu (SFH) og marg-
oft verið rætt við fulltrúa velferð-
arráðuneytis og áður heilbrigðisráðu-
neytis undanfarin ár. Fulltrúar
samtakanna og velferðarráðuneytis
áttu fund 13. maí í fyrra þar sem farið
var yfir stöðu mála og mögulegar leið-
ir til úrbóta. Þá var samþykkt að
leggja fyrir ráðherra minnisblað og
möguleika til lausnar.
Frumkvæði kom frá Sjúkratrygg-
ingastofnun Íslands sl. haust um að
leysa þetta mál og eftir viðræður SFH
við SÍ var send tillaga að lausn til
skoðunar í velferðarráðuneytinu í des-
ember sl. Tillögu að lausn var hafnað
og í svarbréfi ráðuneytisins til SÍ seg-
ir: „Ráðuneytið tekur undir með
Sjúkratryggingum að þessi sértæki
lyfjakostnaður geti valdið brotalömum
í þjónustu og jafnvel leitt til þess að
sjúklingar sem séu á umræddum lyfj-
um sé síður teknir inn á heimilin. Eðli
máls samkvæmt eru hjúkrunarheimili,
sérstaklega þau minni, treg að taka
við slíkum sjúklingum.“ Þarna við-
urkennir ráðuneytið að vandamálið sé
fyrir hendi og það sé í raun skiljanlegt
að heimilin grípi til þess neyðarráðs að
taka slíka einstaklinga síður inn á
heimilin. Flest heimili innan SFH eru
með færri heimilismenn en 100 og
mörg hver eru með 20-40 heim-
ilismenn og í þeim tilvikum skiptir
hver einstaklingur sem notar mjög
dýr lyf miklu máli varðandi rekstrar-
afkomu heimilisins.
Athygli vekur í fréttinni að ráð-
herra talar tvisvar um 4-500 manna
hjúkrunarheimili hér á landi. Stað-
reyndin er sú að það er ekkert hjúkr-
unarheimili á Íslandi með yfir 400
manns í heimili, hvað þá 500. Stærsta
heimilið er Hrafnista í Laugarási með
250 heimilismenn, Hrafn-
ista í Hafnarfirði með 220
og þá Grund með tæplega
200. Önnur með talsvert
færri heimilismenn. Að
mínu mati er það mjög al-
varlegt að ráðherra fari
vísvitandi með rangt mál
eða hann viti hreinlega
ekki hversu stór hjúkr-
unarheimili landsins eru.
Eitt hjúkrunarheimili á
Íslandi hefur sérstöðu
með þessi lyfjamál en það
er Sóltún sem tók til
starfa árið 2002. Í samningi Sóltúns
við ráðuneytið (þá heilbrigðisráðu-
neyti) er ákvæði á þann veg að „ef
lyfjakostnaður einstaklings fer yfir
eðlileg frávik frá meðaltali tekur verk-
kaupi (ráðuneytið) þátt í greiðslu
heildsöluverðs fyrir viðurkennd lyf
sem hafa fengið markaðsleyfi hér á
landi eða heilbrigðisyfirvöld hafa
heimilað notkun á“. Þessi grein samn-
ingsins auðveldar Sóltúni að taka inn
einstaklinga á dýrum lyfjum og hafa
stjórnendur í öldrunarþjónustu allt
frá árinu 2002 beðið velferðarráðu-
neytið og áður heilbrigðisráðuneytið
um að fá samskonar meðferð vegna
mjög dýrra lyfja en ekki fengið. Tíð
skipti ráðherra heilbrigðis- og velferð-
armála undanfarinn áratug valda því
að einstaka ráðherra geta auðvitað
ekki vitað um allt sem er í gangi í
ráðuneytinu.
Það er endalaust hægt að rökræða
með hvaða hætti þessi mál hafa verið í
gegnum tíðina og hvernig og hverjir
hafi reynt að leysa þau. Aðalatriðið er
að þau verði leyst með sómasamlegum
hætti sem allra fyrst, þeim sem nota
þessi dýru lyf til hjálpar. Ef sú lausn
kostar það að vera kallaður siðleysingi
og óhæfur stjórnandi af velferð-
arráðherra, þá er það alveg þess virði.
Eftir Gísla Pál
Pálsson
»Ef sú lausn kostar það
að vera kallaður sið-
leysingi og óhæfur
stjórnandi af velferð-
arráðherra, þá er það al-
veg þess virði.
Gísli Páll Pálsson
Höfundur er forstjóri og formaður
Samtaka fyrirtækja í heilbrigðisþjón-
ustu.
Enn af dýrum lyfjum
Fullyrt er að bank-
arnir hafi fullnýtt það
svigrúm – og vel það –
sem þeir fengu til af-
skrifta á skuldum
heimilanna. Þetta er
niðurstaðan þegar
skoðaðar eru tölur um
þær eignir sem nýju
bankarnir, Arion
banki, Landsbankinn
og Íslandsbanki,
fengu við stofnun og
þær skuldir sem fylgdu með. Við
stofnun bankanna var gert ráð fyr-
ir tilteknu svigrúmi til afskrifta.
Ljóst var að ýmsar skuldir yrðu
ekki innheimtanlegar. Þetta var því
sjálfsagt sjónarmið við aðstæður
eins og þær sem voru og eru í okk-
ar samfélagi.
Auðvitað fylgir mikil óvissa um
mat á slíkum skuldum og eignum.
Tekið var tillit til þess að nokkru
við uppbyggingu nýju bankanna,
en nú er hins vegar orðið morg-
unljóst að þar var ekki gengið fram
af nægjanlegri varfærni. Með
gengislánadómunum blasir við að
virði tiltekinna stórra eignasafna
var miklu minna en talið var. Það
hefur fyrir vikið skert mjög svig-
rúm bankanna til þess að takast á
við aðrar skuldir heimila og fyr-
irtækja. Fyrir vikið hafa skulda-
lækkanir heimilanna í landinu ein-
vörðungu að litlu leyti orðið á
grundvelli aðgerða stjórnvalda.
Langstærsti hluti þeirra skulda,
sem hafa á annað borð verið af-
skrifaðar, var ólöglegur. Þar var
því ekki um að ræða eiginlegar að-
gerðir í þágu skuldugra heimila,
sem stjórnvöld höfðu atbeina að.
Fjármálastofnanir voru einfaldlega
dæmdar til þess að bregðast við.
Lánin sem áttu að koma til inn-
heimtu voru ólögleg og verðminni
en áður var talið.
Afskriftirnar að mestu vegna
ólöglegra lána
Skoðum tölurnar: Alls hafa verið
afskrifaðir um 196 milljarðar króna
af skuldum heimilanna í landinu.
Þar af vegna hinnar svo kölluðu
110% leiðar um 44 milljarðar og
vegna sérstækrar skuldaaðlögunar
um 6 milljarðar. Alls
um 50 milljarðar.
Þetta er hinar svo
kölluðu aðgerðir
stjórnvalda; skjald-
borgin fræga. Sem
sagt um fjórðungur,
25 prósent, af heild-
arafskriftinni. Þrjár
af hverjum krónum,
75 prósent, sem hafa
verið afskrifaðar af
heimilunum, stafa af
því að lánin sem voru
tekin reyndust ólög-
leg. Menn máttu sem
sagt ekki innheimta þá upphæð
sem hafði staðið á inniheimtuseðl-
unum.
Til að allrar sanngirni sé gætt,
skal þó á það minnt að ef ekki hefði
komið til gengislánadómanna má
gera ráð fyrir að hluti geng-
istryggðu lánanna hefði afskrifast í
gegnum skuldaaðlögun og 110%
leið.
Svigrúm bankanna einkanlega
nýtt í gengistryggðu lánin
Það er þá orðið ljóst að svigrúm-
ið sem bankarnir fengu við stofnun
hefur farið að mestu leyti til þess
að standa straum af skuldanið-
urfærslu á lánum sem voru og eru
ólögleg. Lánin voru sem sagt ekki
jafn verðmæt og ætlað var við
stofnun bankanna. Augljóst má
telja að þessi gengistryggðu lán
hafi verið hluti af því „eitraða“
lánasafni sem flutt hafi verið á milli
gömlu og nýju bankanna og virði
þeirra því ekki bókfært að fullu.
En það breytir því ekki að kostn-
aðurinn sem fjármálastofnanirnar
hafa borið af niðurfærslu lána
heimila var að langstærstu leyti
vegna lána sem voru hreinlega
ólögleg. Þeir fjármunir sem banka-
stofnanirnar voru neyddar til þess
að nýta til þess að standa straum af
þessum lánalækkunum til almenn-
ings verða ekki notaðir aftur. Þeim
hefur þegar verið varið og komið
misskuldugum heimilum til góða;
en bara sumum, bara þeim sem
voru með ólöglegu lánin. Þessar af-
skriftir fóru fram án tillits til getu
fólks til þess að standa undir lán-
unum. Þessir fjármunir verða ekki
nýttir til þess sem nú er svo mjög
kallað eftir; að gerðar séu öflugri
ráðstafanir til aðstoðar heimilunum
í landinu.
Góð ráð dýr
Þá eru góðu ráðin hins vegar
orðin dýr. Frekari skuldalækkanir
verða ekki gerðar nema með því að
skerða hag fjármálastofnananna,
sem nú eru orðnar í eigu erlendra
vogunarsjóða og sem taka slíku
örugglega ekki fagnandi.
Það er orðið algjörlega augljóst
mál að veigamikil mistök voru því
gerð við stofnun nýju bankanna. Í
ljósi þeirrar óvissu sem ríkti um
verðmæti eigna þeirra hefði verið
eðlilegt að settir hefðu verið fram
skýrir almennir fyrirvarar um
raunverulegt verðmæti eignasafn-
anna. Þar hefði til dæmis verið
hægt að vísa til óvissu sem væri til
staðar um lögmæti hluta eigna-
safnsins, svo sem gengistryggðu
lánanna. Þar með hefði væntanlega
verið hægt að tryggja að kostn-
aðurinn við gengistryggðu lánin
hefði verið eyrnamerktur sér-
staklega og kröfuhafarnir orðið að
bera áhættuna, eins og eðlilegt
hefði verið. Eignasöfnin voru jú
sem þessu nam verðminni en þau
hefðu orðið ef lánin hefðu reynst
lögmæt.
Klúðrað – eins og Icesave
En það var ekki við góðu að bú-
ast. Þetta er jú sama fólkið, Jó-
hanna Sigurðardóttir og Stein-
grímur J. Sigfússon, sem gerði
Ice-save-amningana árið 2009 og
allir þekkja. Þeir hefðu kostað okk-
ur mörg hundruð milljarða, en var
afstýrt. Þess vegna er það auðvitað
ofrausn að gera þær kröfur til nú-
verandi stjórnvalda að þau hafi
gengið almennilega frá málum þeg-
ar íslenska bankakerfið var end-
urreist. Þau klúðruðu þessu eins og
svo mörgu öðru.
Eftir Einar K.
Guðfinnsson » Það er orðið al-
gjörlega augljóst
mál að veigamikil mis-
tök voru því gerð við
stofnun nýju bankanna.
Einar K. Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður.
Mistök og endurtekið efni