Morgunblaðið - 27.04.2012, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2012
Ómar
Ósvífni Það hefur aldrei þótt góðra manna siður að hnupla brauði frá náunganum en mávurinn á Tjörninni í Reykjavík kærir sig kollóttan og hirðir hvern þann bita sem hann nær í.
Fram er komið
stjórnarfrumvarp á Al-
þingi um RÚV sem er
langt að efni en rýrt að
innihaldi. Verði frum-
varpið að lögum mun
staða RÚV batna á
markaðnum á kostnað
einkarekinna miðla.
Best væri að leggja það
til hliðar. Áhugaverð-
asti kafli frumvarpsins
er athugasemdir fjármálaráðuneyt-
isins sem eru veigamiklar.
Helstu veikleikar frumvarpsins
eru tveir. Fyrra atriðið er reyndar
ekki rætt í frumvarpinu, þ.e. hvert
raunverulegt rekstrarumfang RÚV á
að vera á markaði. Ég er þeirrar
skoðunar að RÚV eigi að minnka um-
svif sín umtalsvert miðað við hvert
eðlilegt hlutverk fyrirtækisins ætti
að vera. Hinn snýr að skilgreiningu á
almannaþjónustu. Við lestur frum-
varpsins má ljóst vera að engu á að
breyta í dagskrárstefnu RÚV og
rekstri.
Fjölmiðlaþjónusta
í almannaþágu
Í frumvarpinu er nú skilið „í orði“ á
milli fjölmiðlaþjónustu í almanna-
þágu annars vegar og samkeppn-
isstarfsemi RÚV hins
vegar. Jafnframt verð-
ur RÚV afdráttarlaust
bannað að nota fjár-
muni frá rekstri fjöl-
miðlaþjónustu í al-
mannaþágu til að greiða
niður kostnað vegna
samkeppnisstarfsemi. Í
frumvarpinu eru skil-
greiningar því miður
alltof rúmar og í 3.
grein þess eru skyldur
RÚV og hlutverk talin
upp.
Þar kemur m.a. fram að fjölmiðla-
efni RÚV skuli „hið minnsta“ vera …
„afþreying af ýmsum toga“. Þar með
er búið að færa í lög að „afþreying af
ýmsum toga“ sé þjónusta í almanna-
þágu. Spurt er, falla þættir eins og
Criminal Minds og Desperate Hou-
sewives undir þjónustu í almanna-
þágu, svo dæmi séu tekin? Verði
frumvarpið lögfest óbreytt, myndi
RÚV fá algerlega lausan tauminn í
áframhaldandi kaupum á afþreying-
arefni sem tengist á engan hátt skil-
greiningum um þjónustu í almanna-
þágu. Auk þess færi svo rúm
skilgreining gegn kröfum EES-
samningsins um skýrt og afmarkað
hlutverk fjölmiðils í almannaþágu.
Tekið skal fram, að ekki er með
þessu verið að halda því fram að af-
þreyingarefni geti ekki verið í boði
hjá ríkisfjölmiðli, heldur þurfi slíkt
efni að falla undir samkeppnis-
rekstur RÚV en ekki almannaþjón-
ustuhlutann.
Starfsemi RÚV fellur undir ríkis-
styrkjareglur og samkeppnisrétt
EES-samningsins og því afar mik-
ilvægt að það starfi ekki í skjóli sér-
laga, verndað fyrir samkeppn-
islöggjöf. Það leiðir af
dómaframkvæmd dómstóls ESB, að
framlag til fjölmiðils í almannaþágu
felur í sér ólögmæta ríkisaðstoð
nema að uppfylltum fjórum skil-
yrðum.
Í fyrsta lagi þarf að skilgreina með
óyggjandi hætti almannaþjónustu-
hlutverkið. Í öðru lagi þurfa for-
sendur ríkisframlagsins að vera
ákvarðaðar með hlutlægum og gagn-
sæjum hætti. Í þriðja lagi má rík-
isframlagið ekki fara umfram það
sem nauðsynlegt er til að fjármagna
almannaþjónustuhlutverkið. Í fjórða
lagi þarf ríkisframlagið að endur-
spegla það sem dæmigert vel rekið
fyrirtæki þyrfti til að inna af hendi
þetta sama hlutverk.
Þegar hefur verið fjallað um fyrsta
skilyrðið. Varðandi annað til fjórða
skilyrðið verður ekki séð að þau séu
uppfyllt þegar kemur að rekstri
RÚV. Þannig virðast forsendur rík-
isframlagsins fyrst og fremst byggð-
ar á sögulegum rekstrarkostnaði. Þá
má ekki ráða af frumvarpinu að mikil
vinna hafi verið lögð í að skilgreina
forsendur ríkisframlagsins með skýr-
um og gagnsæjum hætti eða að lagt
hafi verið mat á hvort ríkisframlagið
fari umfram það sem nauðsyn krefur.
Að lokum fæst ekki séð að greining
hafi farið fram á ríkisframlaginu sem
dæmigert vel rekið fjölmiðlafyr-
irtæki þarf á að halda til að skila al-
mannaþjónustuhlutverki sínu. Þetta
er þó ein af forsendum þess að ríkis-
styrkir séu veittir. Undirritaður er
þeirrar skoðunar að líklega sé unnt
að reka dæmigert vel rekið fjölmiðla-
fyrirtæki í almannaþágu fyrir 60%
þeirra rekstrartekna sem RÚV nýtir
á ári sem eru nú nálægt 5 milljörðum
króna. Með eðlilegu framlagi til fé-
lagsins leysast skilgreiningar um
grunnþjónusta frekar af sjálfu sér,
stjórnendur RÚV verða því að velja
og hafna.
Athugasemdir
fjármálaráðuneytisins
Í athugasemdum ráðuneytisins
kemur fram sterk gagnrýni á frum-
varp samstarfsflokksins um veiga-
mikil atriði. Þetta eru tíðindi að mínu
mati. Bent er á að útvarpsgjaldið sé
ekki nefskattur í raun enda greiddu
aðeins 68% framteljenda fyrir RÚV
árið 2011, 32% gerðu það ekki og
horfðu frítt. Nú þegar jafnvel horfir
til betri tíðar í þjóðarbúskapnum
mun útvarpsgjaldsstofninn hækka og
fleiri munu greiða hann með þeim af-
leiðingum, verði frumvarpið að lög-
um, að tekjur RÚV hækka án þess að
rekstrarforsendur félagsins hafi
breyst. Miklu eðlilegri er sú skipan
sem fjármálaráðuneytið aðhyllist og
er við lýði en hún byggist á að fjár-
mögnun RÚV sé tryggð með þjón-
ustusamningi við menntmálaráðu-
neytið.
Almennt má segja að í grunninn
séu menntamálaráðuneytið og RÚV
að krefjast 700 milljóna króna hækk-
unar úr ríkissjóði á ári, með því að fá
til sín ígildi útvarpsgjaldsins í heild
sinni fyrir árið 2012 án þess að missa
auglýsingatekjur.
---
Þetta er fyrri grein um frumvarpið
en í síðari greininni ræði ég fyrirhug-
aðar takmarkanir RÚV á auglýs-
ingamarkaði, stofnun dótturfélaga og
tillögu um uppskiptingu á RÚV.
Eftir Friðrik
Friðriksson » Vel rekið fjölmiðla-
fyrirtæki í almanna-
þágu má líklega reka
fyrir 60% rekstrartekna
RÚV eða fyrir um 3
milljarða á ári
Friðrik Friðriksson
Höfundur er hagfræðingur og fram-
kvæmdastjóri Skjásins.
RÚV er ríki í ríkinu
Dapurlegt var að
fylgjast með þeirri póli-
tík sem iðkuð var í söl-
um Alþingis þegar al-
þingismenn tóku sér
ákæruvald í svokölluðu
Landsdómsmáli. Nú
þegar niðurstaða
Landsdóms liggur fyrir,
hljóta menn að spyrja
sig hvort allir alþing-
ismenn séu virkilega
þingtækir og hvers
vegna aðeins einn ráðherra var leidd-
ur til ábyrgðar. Eins má og spyrja sig
hvort afstaða dómara í þessu máli hafi
í raun litast af pólitík. Margir vilja
meina, að menn tali um siðbót en
stundi í raun siðleysi. Er réttlætinu
fullnægt með því að draga aðeins einn
ráðherra til ábyrgðar en hlífa t.d. sam-
flokksráðherrum? Er það siðbót ef
pólitík litar niðurstöðu dómenda? Ef
svo er, er illa komið fyrir íslenskri
þjóð!
Sú blákalda staðreynd vill oft
gleymast á Alþingi, að alþingismenn
eru kosnir til að sinna almannahags-
munum. Þeir eru þjónar
okkar sem þjóðar og
hvorki kosnir til að sinna
sínu persónulega frama-
poti né standa vörð um
eigin hagsmuni. Þeir
eiga að ráða ráðum sín-
um um hvað þjóð okkar
er fyrir bestu.
Stóðu stjórnmála-
skoðanir, vildar-
vinatengsl og duttlungar
að baki því, að aðeins
einn ráðherra var dreg-
inn til ábyrgðar í kjölfar
hrunsins? Landsdóms-
málið ber óneitanlega keim af, að vina-
væðingin og flokkshollustan hafi
stjórnað för, ekki samviska og réttsýni
manna. Ágætur þingmaður sagði ný-
lega, að allir þingmenn hefðu gengið
frá þeirri atkvæðagreiðslu með hnút í
maganum. Hefði hnúturinn í mag-
anum ekki átt að vera þeim vísbending
um, að þarna hefði þeim orðið á í
messunni? Var á þessum tímapunkti
ekki mál til komið að huga að grunn-
gildum réttarríkisins, lýðræðisríkisins,
gæta fyllsta jafnræðis milli mögulegra
sakborninga og að horfa til samhengis
hlutanna? Hefði kannski verið mál til
komið fyrir suma að pakka saman og
lýsa yfir vanhæfi til þingsetu?
Stórri spurningu í þessu máli hefur
ekki verið svarað og verður sennilega
aldrei svarað: Hefði verið hægt að
gera eitthvað þegar stuttbuxnastrákar
náðu undirtökum í fjármálaheimum
og sköruðu eld að eigin köku á kostnað
almennings? Gat eitthvað vakið sof-
andi varðmenn af höfugum svefni
samdaunsins?
Hefur réttlætinu verið fullnægt
með réttarhöldum yfir Geir H.
Haarde og niðurstöðu Landsdóms?
Var þetta sú forgangsröðun sem þjóð-
in þurfti á að halda á meðan heimilum
blæðir? Vinavæðingin og framapotið
virðast enn standa nauðsynlegu upp-
gjöri á hruninu fyrir þrifum og sam-
viska manna er lituð af flokkshags-
munum í stað réttsýni.
Sérhver þingmaður sem beðinn er
að tjá sig um dóminn, túlkar nið-
urstöðuna sér og sínum í hag. Það er
ömurlegt að stjórnmálamenn skuli
sjaldan eða aldrei axla ábyrgð á
nokkrum hlut! Sjaldan dettur íslensk-
um ráðamönnum í hug að segja af sér,
verði þeim á og þeir uppvísir að and-
varaleysi, þar sem þeir eiga að standa
vörð. Hefði ekki verið lag, að menn
lýstu sig vanhæfa þegar hnúturinn í
maganum gerði vart við sig? Nei, ís-
lenski framgangsmátinn er sá, að láta
menn hverfa um stund úr fram-
varðasveit og röðum stjórnmálanna og
senda þá síðan í önnur feit embætti
hér heima og erlendis þegar þeirra
tími er kominn.
Því miður hefur réttlætisþörf hins
almenna borgara ekki verið fullnægt
að mínu mati með niðurstöðu og
ákærum í Landsdómsmálinu. Sýnd-
arréttarhöld, sem hægt er að líkja við
farsa, áttu að veita friðþægingu. Var
markhópurinn þar sjálf stjórnvöldin
eða almenningur í landinu? Var þetta
sú forgangsröðun sem þjóðin þurfti á
að halda? Landsmönnum er stórlega
misboðið!
Það hlýtur að vera krafa hvers
hugsandi Íslendings, að alþingismenn
fari að huga betur að hlutverki sínu og
til hvers og af hverjum þeir eru kosnir.
Þeirra er að standa vörð um heilbrigða
löggjöf landsmönnum til handa, ekki
að hlutast í verksvið ákæruvaldsins.
Það væri og afskaplega æskilegt, að
þeir bæru virðingu fyrir þeirri stofnun
sem Alþingi Íslendinga á að vera.
Hlutverk Alþingis var í árdaga að
setja lög í landinu og standa vörð um
lögin. Það hlutverk hefur ekki breyst,
þó svo að það vilji of oft gleymast. Al-
þingi Íslendinga á ekki að vera vett-
vangur samkeppni um hver er bestur,
heldur bestu ræðurnar og talar
lengst. Alþingi Íslendinga á heldur
ekki að vera blóðugur vígvöllur orða-
skaks og valdabaráttu. Alþingi Íslend-
inga á að vera vettvangur þar sem
menn standa saman og vinna af heil-
indum í þágu kjósenda, fólksins í land-
inu. Mál er að sandkassaleik þeim,
sem allt of oft sést á Alþingi, linni, og
hefja Alþingi til vegs og virðingar á
ný!
Sjónvarp frá Alþingi veitir almenn-
ingi innsýn í vinnubrögðin. Þar blasir
oft við ósómi og óþverraháttur. Þjök-
uð þjóð hefur lítið að gera með götu-
stráka og götustelpur á Alþingi, sem
út úr rennur heill fjóshaugur fúkyrða,
séu einhverjir sem voga sér að vera
ekki sammála þeim. Alþingi Íslend-
inga þarf ekki á slíku fólki að halda!
Alþingi Íslendinga er ekki hafið yfir
gagnrýni og alþingismenn eru heldur
ekki yfirstétt í landinu, þeir eru í þjón-
ustu Íslendinga, kosnir af Íslend-
ingum til að vinna Íslandi heilt!
Eftir Sumarrós
Sigurðardóttur »Hefur réttlætinu
verið fullnægt með
réttarhöldum yfir Geir
H. Haarde og nið-
urstöðu Landsdóms?
Var þetta sú forgangs-
röðun sem þjóðin þurfti
á að halda á meðan
heimilum blæðir?
Sumarrós
Sigurðardóttir
Höfundur er framhaldsskólakennari.
Pólitískt klúður – pólitísk
réttarhöld – pólitískur farsi