SunnudagsMogginn - 03.06.2012, Blaðsíða 16

16 3. júní 2012
Það er svo margt vinur,“ segirÓli Ólason útgerðarmaður fráGrímsey föðurlega, spurðurhvað heilli við hafið. „Eiginlega
er ekki hægt að segja frá því. Það er
spenna, maður ræður sér sjálfur, stjórnar
sjálfur, er ekki á tímakaupi, er bara …“
– Einn með náttúrunni?
„Nei, maður var nú með menn með
sér,“ svarar hann og hristir höfuðið.
– En þessu fylgir spenna?
„Heilmikil spenna! Maður verður
spenntur yfir að veiða og reikna út
hvernig á að gera þetta. Það er mikil
kúnst að sökkva línu niður á 160 til 180
faðma dýpi og reikna út strauminn, hún
getur borist 1 til 2 sjómílur ef straum-
urinn er sterkur. Það er kúnst að koma
henni niður á réttan stað.“
Níu ára á sjóinn
Elín Þóra Sigurbjörnsdóttir, móðir Óla,
fæddist á Sveinsstöðum í Grímsey, en
faðir hans Óli Bjarnason, er uppalinn í
Fjörðum – á Hóli í Þorgeirsfirði. Þegar
hann var níu ára missti hann pabba sinn,
móðir hans giftist aftur og flutti út í
Grímsey.
„Það var gott að alast hér upp,“ segir
Óli með glampa í augum. „Það þætti ekki
sniðugt núna, en við fórum níu og tíu
ára, fengum lánaðan árabát og rerum eitt
sumar. Við máttum ekki fara austur fyrir
eyna, þar sem björgin eru, því þá vorum
við komnir í hvarf og vorum ósyndir.
Þetta er gáfulegt núna,“ segir hann og
hlær.
„Við fiskuðum mikið. Það var frystihús
þarna og við höfðum heilmikið upp úr
þessu guttarnir. Þetta þótti rosalega flott
og var fyrsta sjómennska mín. Síðan er ég
búinn að vera í 70 ár á sjó.“
Upp úr þessu fór hann á bát með pabba
sínum og afa, þar til hann gerði út sjálf-
stætt. „Ég fór á vertíð suður, bæði til
Vestmannaeyja og Grindavíkur, því það
voru léleg hafnarskilyrði heima. Svo
fengum við góða höfn og gátum róið allt
árið.“
– Þetta er lítið samfélag?
„Það er bara gott. Menn þekkjast vel og
ef eitthvað kemur fyrir, eru allir boðnir
og búnir að hjálpa.“
Hjálmurinn brotnaði
Óli seig í björgin í fjörutíu ár. „Það byrj-
aði þegar ég var fjórtán ára. Þá fékk pabbi
stein í höfuðið og hætti – og ég tók við.
Þetta segi ég alltaf,“ segir hann og brosir.
„Það kom aldrei neitt fyrir mig, nema
einu sinni braut ég mig aðeins á fæti og
einu sinni fékk ég stein í hausinn. En þá
var ég kominn með plasthjálm, hann
brotnaði og skar mig, þannig að ég var
alblóðugur þegar ég kom upp. Það hefur
ekki verið sjón að sjá mig. En þetta var
ekki neitt. Það hættulegasta við að síga
var ef smásteinn hrundi úr hundrað
metra hæð; maður þurfti stöðugt að gá að
grjóthruni, eiginlega að vera með annað
augað uppi.“
– En þú varst ekki lofthræddur?
„Nei, það var ég ekki. Ég hafði klifrað
mikið áður en ég fór að síga. En þá hætti
ég því. Ég sá hvað það er vitlaust. Það er
mikið betra að vera í vaðnum.“
– Þú hefur byrjað snemma?
„Þá var ég strákur, bara að fíflast og ná
í egg. Stundum komst ég í svo mikla
sjálfheldu, að ég hét því að gera þetta
aldrei aftur ef ég kæmist upp eða niður.
En svo gleymdi maður því strax.“
– Hvernig var að eiga við fýlinn?
„Það var ógeðslegt,“ segir Óli og ljóm-
ar. „Þá var fýlunginn veiddur í bjarginu,
það þurfti að síga á hann, svo var maður
með prik og snöru á endanum, setti hana
á hausinn á þeim. Ég kom einu sinni að
fjórum, fimm inni í skúta, vissi að þeir
myndu fljúga ef ég ætlaði að taka þá með
prikinu, tók bara sprang eins og í Vest-
mannaeyjum og stökk fyrir. Þá kom ælan
framan í mig – ég ældi bara á móti, því ég
fékk upp í mig. Ég fékk hana í augun líka
og sá illa, en hélt þeim öllum. Þeir verja
sig með þessu og það er ægilegur óþverri,
enda varð að henda fötunum. Svo fórum
við að taka þá af sjónum. Fýllinn verður
svo feitur að hann rétt kemst úr bjarginu
í sjóinn og getur ekki flogið fyrstu dagana
á meðan hann er að megra sig, þannig að
við tókum hann bara með háf.“
– Og gömlu mennirnir náðu fuglinum
án þess að vera með byssu?
„Það var kallað að hlaupa undir,“ segir
Óli . „Fuglinn sat í urðunum, en var ekki
hátt í bjarginu. Þá hlupu þeir fyrir og
örguðu, fuglinn missti við það flugið og
hafði sig ekki fram í sjóinn. Og þeir tóku
hann bara í fjörunni. Það voru ekki nema
örfáir sem áttu byssu.“
Í brjáluðum veðrum
Grímsey er mikil matarkista, en ekki er
alltaf á vísan að róa. „Þegar hafísinn
kemur versnar í því – þegar allt lokast.
Afi gamli sagði mér frá því, að rétt fyrir
jólin 1880 var matarlaust og menn ætluðu
að ná í hveiti og nauðsynjar. Það gerði
grenjandi stórhríð í heila viku og þegar
birti upp var allt orðið fullt af ís, engin
talstöð og enginn sími. Sjö eða átta fóru
róandi á árabát og fólkið í Grímsey vissi
ekkert um afdrif þeirra. Þeir komust ekki
til baka fyrr en eftir þrjá eða fjóra mánuði
og það var víst ægileg gleði þegar þeir
komu með kaffið!“
Óli hefur alltaf unnið mikið, yfirleitt á
sjónum. „Ég tók þriggja mánaða tarnir,
svo smáhvíld, fór kannski í sumarfrí. Þá
var maður að drepast úr vöðvabólgu og
svínaríi, því ég stóð í sömu sporum allan
daginn. Það var einhæf vinna að gogga
fisk. Ég keypti lítinn dekkbát, 11 tonn,
gerði hann út frá Grindavík eina vertíð og
síðan frá Grímsey. Síðustu árin var ég
með harða báta. Ég er búinn að fiska svo
mikið að ég þori ekki að taka það saman
– það er svo mikið. Ég fór aldrei niður
fyrir 500 tonn þessi ár.“
– Lentirðu í sjávarháska?
„Já, nokkrum sinnum, ekkert alvarlegt
samt. Ég lenti bara í brjáluðum veðrum
og lenti í að bjarga mönnum líka. Einu
sinni strandaði Bergfoss austan við
Grímsey, hann var að koma með grjót úr
landi í höfnina. Þeir höfðu farið í var þeg-
ar það kom norðaustanhvellur. Þá bilaði
og þá rak upp í fjöru. Tvær gjár voru í
berginu, við fórum niður aðra, þá fljót-
farnari, og þeir voru komnir upp í fjör-
una þegar við komum, blautir og kaldir í
stórhríð. Ég og pabbi fórum með þá tvo
og hálfan kílómetra eftir fjörunni og upp
aðra gjá. Það þótti gott að koma þeim
þessa leið.“
Það urðu nokkur hjónabönd
Óli spilaði á harmóníku á böllum í gamla
daga en segist hættur því. „Það voru allt-
af böll, enda síldin í kring og mikið af
skipum sem lögðu upp að. Svo varð allt
vitlaust á dansgólfinu!“
– Áttuð þið fullt í fangi með að verja
konurnar?
„Ekki man ég eftir því. En það var
verra með ungu stúlkurnar. Þær voru
gómaðar nokkrar. Það urðu nokkur
hjónabönd úr þessu. Þetta voru ungir
strákar og myndarlegir sem komu og
stúlkurnar úr Grímsey voru fallegar yf-
irleitt.“
– Hvenær var blómlegast í Grímsey?
„Ætli það hafi ekki verið frá 1990 og
„Ég ældi
bara á móti“
Óli Ólason hefur gert út í sjötíu ár og upplifað
tímana tvenna og þrenna í harðbýlinu við heim-
skautsbaug. Hann seig í björgin í Grímsey frá 14
ára aldri, tók við þegar pabbi hans fékk stein í
höfuðið og hefur sínar skoðanir á veiðum á fisk-
um og fuglum.
Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Prófasturinn í Grímsey. Lundapar á bjargbrúninni. Grímseyingar kunna að meta eggin.
Morgunblaðið/Einar Falur