SunnudagsMogginn - 03.06.2012, Blaðsíða 44
44 3. júní 2012
You Are Not So Smart - David McRaney
bbbmn
Maðurinn heldur að hann hafi vald yfir öllu sínu
umhverfi og kunni skil á sjálfum sér, en í raun
er hann á valdi sjálfblekkingarinnar og skoðanir
hans og ákvarðanir ráðast af hlutum, sem hann
hefur ekki hugmynd um. Eins og David McRa-
ney orðar það í bókinni You Are Not So Smart
„starfar mikið af vélbúnaði hugans að baki lukt-
um dyrum í ranghölum undirmeðvitund-
arinnar“. Meðvitundin, skynsemin er hægfara
og klunnaleg, en undirmeðvitundin eldsnögg.
Oft réttlætir síðan skynsemin gerðir okkar með eftirárökum, sem
eru tilbúningur einn og koma hinni raunverulegu forsendu gerða
okkar ekkert við. Bókin skiptist í 48 stutta kafla þar sem McRaney
tekur viðhorf á borð við að „fólk, sem verður undir í lífsins leik,
hlýtur að hafa gert eitthvað til að verðskulda það“ og bendir á að
sannleikurinn sé sá að þeir sem „eigi góðrar gæfu að njóta hafi iðu-
lega ekkert gert til að verðskulda hana og vont fólk komist oft upp
með gerðir sínar án þess að gjalda fyrir“. Þetta blasi við, en mað-
urinn hafi tilhneigingu til að líta svo á að í grunninn sé heimurinn
réttlátur. Þetta kallar hann rökvilluna um réttlátan heim. Almennt
er niðurstaðan sú að við vitum ekki hvers vegna okkur líkar hitt
eða þetta og skiljum ekki hvers vegna okkur líður eins og okkur
líður. En það er svo sem ekki verra að vita að maður lifir í blekk-
ingu um eigin ágæti, ályktunarhæfni og rökhyggju. McRaney er
skemmtilegur penni, en hefur þann leiða sið að ávarpa lesandann í
annarri persónu líkt og hann sé ekki haldinn neinni af þeim
bábiljum, sem hann afhjúpar.
Liars and Outliers - Bruce Schneier bbbbn
Traust er límið í samfélaginu. Ef við getum ekki
treyst náunganum seitlar tortryggni og andúð
inn í öll mannleg samskipti og stendur þeim
fyrir þrifum. Við treystum strætóbílstjóranum
til að keyra ekki beint út í sjó. Við treystum
þjóninum til að misnota ekki greiðslukortið
okkar. Almennt treystum við náunganum til að
ganga ekki berserksgang upp úr þurru. Bruce
Schneier fjallar í bók sinni, Liars and Outliers,
um hina samstarfsfúsu og liðhlaupana, sem
hann kallar svo. Liðhlauparnir eru þeir sem ekki lúta viðteknum
venjum samfélagsins. Þeir geta verið andófsmenn sem rísa upp
gegn valdhöfunum í einræðisríki. Þeir geta einnig verið hryðju-
verkamenn. Schneier skrifaði bókina með það í huga hvernig örfáir
menn svindluðu á kerfinu sér í hag og kölluðu fjármálakreppu yfir
heiminn. Niðurstaða Schneiers er sú að eftir því sem heimurinn
verður flóknari og tæknivæddari geti liðhlauparnir valdið meira
tjóni. Hryðjuverkamaður geti valdið mun meira tjóni nú en fyrir 20
árum og framfarir í tækni á næstu áratugum muni gera að verkum
að hann geti valdið enn meiri usla.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Erlendar bækur
Eymundsson
1. Catching Fire: Hunger
Games 2 - Suzanne Collins
2. Mockingjay - Suzanne
Collins
3. The Hunger Games - Suz-
anne Collins
4. Fifty Shades of Grey - E.L.
James
5. Game of Thrones - George
R.R. Martin
6. Drop - Michael Connelly
7. Red Mist - Patricia Cornwell
8.Fifty Shades Freed - E.L.
James
9. Fifty Shades Darker - E.L.
James
10. The Affair - Lee Child
New York Times
1. Fifty Shades of Grey - E.L.
James
2. Fifty Shades Darker - E.L.
James
3. Fifty Shades Freed - E.L.
James
4. Stolen Prey - John Sandford
5. 11th Hour - James Patterson
6. Fifty Shades Trilogy - E.L.
James
7. The Columbus Affair -
Steve Berry
8. The Innocent - David
Baldacci
9. The Last Boyfriend - Nora
Roberts
10. Deadlocked - Charlaine
Harris
Amazon
1. Fifty Shades of Grey - E.L.
James
2. Fifty Shades Darker - E.L.
James
3. Fifty Shades Freed - E.L.
James
4. Fifty Shades Trilogy- E.L
James
5. The Charge - Brendon
Burchard
6. A Song of Ice and Fire,
Books 1-4 - George R.R.
Martin
7. Mockingjay - Suzanne
Collins
8. The Hunger Games - Suz-
anne Collins
9. The Amateur - Edward Klein
10. American Grown - Michelle
Obama
Bóksölulisti
Lesbókbækur
Sagan af Antoníusi og Kleópötru er einþekktasta ástarsaga allra tíma. Shake-speare samdi leikrit um þau og nokkrarkvikmyndir hafa verið gerðar um þetta
fræga ástarsamband sem endaði með sjálfsmorði
elskendanna. Það var fyrst og fremst hinn drama-
tíski dauðdagi sem gerði að verkum að umheim-
urinn heillaðist af sögu Antoníusar og Kleópötru
og með tímanum urðu til alls kyns sagnir um elsk-
endurna sem voru langt fjarri sannleikanum. Sem
dæmi má nefna að Kleópatra varð í vitund fólks
mun valdameiri en hún raunverulega var.
Kleópatra er dáðari en Antoníus, varla er
minnst á hann nema í samhengi við Kleópötru. og
sennilega myndi umheimurinn lítt af honum vita
nema vegna sambands hans við hana. Hin fræga
drottning Egypta er umvafin dulúð og um aldir
hafa menn getað rifist um það hvernig hún leit út,
hvort hún hafi verið dökk eða ljós á hörund og
hversu falleg hún hafi raunverulega verið.
Antony and Cleopatra er nýleg bók eftir sagn-
fræðinginn Adrian Goldsworthy en þar leitast
hann við að geta í þær eyður sem eru í sögu elsk-
endanna og rýnir í heimildir. Hann hefur unnið
verk sitt vel enda hefur bókin fengið afbragðs
dóma gagnrýnenda.
Goldsworthy segir sögu elskendanna og
sömuleiðis sögu Júlíusar Sesars sem kom Kleóp-
ötru aftur til valda eftir að hún var hrakin frá
völdum. Þau Sesar voru elskendur og hún fæddi
honum son en eftir dauða hans varð hún ástkona
Antoníusar og fæddi honum þrjú börn. Því sam-
bandi lauk með dauða þeirra beggja eftir ósigur í
sjóorrustu við Oktavíanus, kjörson Sesars sem
seinna varð Ágústus og fyrsti keisari Rómaveldis.
Bók Goldsworthys er saga af miklum átökum
og grimmdarverkum á tímum þegar mannslíf
voru lítils virði. Forfeður Kleópötru höfðu barist
innbyrðis um völd og fjölskyldumeðlimir hikuðu
ekki við að drepa hverjir aðra. Ekkert hafði breyst
í þeim efnum þegar Kleópatra komst til valda.
Henni stóð mikil hætta af ættingjum sínum, eins
og þeim af henni. Hún þurfti að beita slægð og
grimmd til að halda völdum og kom þremur
systkinum sínum fyrir kattarnef. Veldi hennar var
alla tíð veikt, þvert á það sem sýnt hefur verið í
kvikmyndum þar sem hún er sterk og dáð drottn-
ing. Hún átti í reynd nær allt undir velvilja hins
rómverska heimsveldis og báðir ástmenn hennar
komu þaðan og voru valdamenn.
Kleópatra var greind, metnaðargjörn og
ákveðin, með gott sjálfstraust, lífleg og fyndin.
Goldsworthy segir að sennilega hafi Júlíus Sesar og
Antoníus verið einu ástmenn hennar. Hún var 21
árs þegar hún hitti Sesar og hann var 52 ára,
kvæntur þriðju konu sinni. Hann var töfrandi
maður og hún bjó sömuleiðis yfir geislandi per-
sónuleika. Þau urðu elskendur og þegar hann var
myrtur í Róm var hún stödd í borginni ásamt syni
þeirra. Antoníus, seinni elskhugi hennar, var
bandamaður Sesars og varð einn af valdamestu
mönnum í Róm. Hann hafði pólitíska hæfileika og
var gríðarlega metnaðargjarn. Var enginn hug-
sjónamaður heldur sóttist eftir völdum valdanna
vegna og hyglaði sjálfum sér og vinum sínum
óspart. Goldsworthy telur líklegt að þegar fór að
halla undan fæti hafi Antoníus fengið taugaáfall og
þjáðst af þunglyndi og lagst í ofdrykkju.
Þegar elskendurnir höfðu beðið ósigur fyrir
Oktavíusi framdi Antoníus sjálfsmorð með því að
reka sig í gegn með rýtingi. Kleópatra lifði hann í
rúma viku.
Oktavíus ætlaði að taka Kleópötru með sér til
Rómar og sýna hana sem herfang sitt. Hugmyndin
um að vera teymd sem fangi um stræti Rómar
meðan áhorfendur hæddust að henni var sann-
arlega ekki fýsileg í augum hinnar stoltu Kleóp-
ötru. Hún fyrirfór sér, mjög líklega með því að láta
snák bíta sig.
Goldsworthy telur að þótt samband Ant-
oníusar og Kleópötru hafi að hluta til byggst á
hagkvæmni – þau þurftu hvort á öðru að halda í
pólitískum skilningi – þá hafi einnig verið um
raunverulega ást að ræða. Bæði voru þau pólitísk
dýr, segir Goldsworthy, en milli þeirra ríkti ást og
væntumþykja sem lýsir sér til dæmis í því að sitt í
hvoru lagi óskuðu þau eftir því að fá að hvíla sam-
an eftir dauðann.
Elísabet Taylor skapaði þá mynd af Kleópötru sem flestir þekkja. Raunveruleikinn er nokkuð öðruvísi.
Hver var Kleópatra?
Ný bók um Kleópötru, drottningu Egypta sem varð að goð-
sögn, hefur vakið athygli og fengið góða dóma.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is