SunnudagsMogginn - 03.06.2012, Blaðsíða 17

3. júní 2012 17
fram undir hrunið. Það hefur sjálfsagt
verið besti tíminn. Við græddum heil
ósköp á kvótanum, keyptum mikið af
kvóta, fiskuðum vel og höfðum góða við-
miðun. Við höfum alltaf bætt við, bank-
arnir voru svo brjálaðir í að láta okkur
kaupa, og við þurftum ekkert að hugsa
um það – þeir sáu um það fyrir okkur.
Við enduðum með þúsund tonn þegar við
seldum.“
Þá flutti Óli í land vegna veikinda eig-
inkonu sinnar, Halldóru Traustadóttur.
„Ég var með hana heima í þrjú, fjögur ár,
en þurfti að vera nær sjúkrahúsi. Hún féll
svo frá í fyrravor.“
– Hvernig er að vera kominn í land?
„Það er svo sem allt í lagi. Ég vandist
því bara vel. Það var svolítið skrítið til að
byrja með. Við gerðum út, áttum fjóra
báta og vorum stórir á þann mælikvarða,
en seldum og hættum alveg.“
Hann hallar sér aftur í stólnum:
„Svo fór meiriparturinn af því í
Glitni.“
Hann segist bjartsýnn á að byggð hald-
ist í Grímsey. „Þarna eru duglegir menn
og gott að gera út, yfirleitt stutt á miðin.
Fiskgengdin er mikil í kring og síðan
strandveiðin hófst landa 20 til 30 bátar,
sem koma alls staðar að. Þetta er mikil
lyftistöng fyrir sjávarþorpin.“
Flugvél skotin niður
Óli er fæddur í byrjun kreppunnar árið
1931. „Pabbi sagði mér oft frá því, að
hann tók smálán, keypti sér bát og réð til
sín kaupamann sem kallað var,“ segir
hann.
„Foreldrar mínir voru að byrja að búa,
fiskuðu helling um sumarið, en svo datt
niður verðið og hann fékk tvo aura fyrir
kílóið. Hann sagðist hafa farið alveg öf-
ugur til kaupamannsins, af því að hann
gat ekki borgað honum. Hann var ekki
með hann á hlut, heldur ætlaði að borga
honum kaup. Þetta var fyrsta eða annað
búskaparárið.“
– Og stríðið náði til Grímseyjar?
„Ég var stráklingur. Þá var einn Vest-
ur-Íslendingur og einn Ameríkani í
Grímsey. Ég man vel eftir því þegar þýsk
flugvél, sem kom oft á nóttunni, var
skotin niður. Pabbi og bróðir mömmu
voru að byggja, þeir byggðu tvö hús, og
við fluttum á meðan á prestsetrið – það
var enginn prestur þá. Þar voru tvö
geysihá stórmöstur og Þjóðverjarnir voru
að skoða þau. Við vorum skíthrædd um
að þeir myndu skjóta.
Einu sinni komu þeir norðan úr hafi og
þá mættu þeim tvær amerískar orrustu-
flugvélar frá Melgerðismelum. Það hófst
ægileg skothríð yfir eyjunni, sem lauk
með því að það kviknaði í þýsku flugvél-
inni og hún stakkst í sjóinn. En það varð
mannbjörg. Pabbi var á sjó og ætlaði að
taka þá í bátinn, en orrustuflugvél skaut
á milli þeirra, baunaði fyrir framan þá og
stoppaði þá. Svo kom hraðbátur frá
Siglufirði og sótti þá. Þetta voru átta
Þjóðverjar, blóðugir og særðir á gúmmí-
fleka. Manni hefði ekki dottið í hug að
þeir gerðu neitt af sér, þetta var skrítið,
en svona var þetta.“
Hann þagnar.
„Ég man eftir því að skotið var úr fall-
byssu á þýsku flugvélinni. Það komu
ægilegar þrumur þegar skotin sprungu.
Það skipti engum togum að þeir kveiktu í
henni, baunuðu bara á hana.“
– Hvaða hermenn voru þetta?
„Annar hét Jakob Arason og var Vest-
ur-Íslendingur, talaði góða íslensku og
hefur líklega verið sendur sérstaklega til
Grímseyjar, því þar voru ekki margir sem
töluðu ensku í þá daga. Við fréttum ekk-
ert af honum meira.“
Séra Róbert Jack
– Þú spilaðir líka fótbolta?
„Það var hörkulið í Grímsey, enda vor-
um við með atvinnumann sem kenndi
okkur, séra Róbert Jack. Hann spilaði áð-
ur með Celtic. Hann æfði okkur og svo
var keppt við skipamennina. Það var lát-
laus fótbolti allt sumarið. Við söfnuðum
saman liðum á bátunum. Vestmanna-
eyingarnir voru langerfiðastir, þeir voru
með svakalega gott lið, enda tvö fót-
boltalið í Eyjum, Týr og Þór.“
– Hvernig var Róbert?
„Hann var furðulegur. Friðfinnur
Ólafsson sagði mér að hann hefði fallið í
háskólanum, eins og hann orðaði það, að
hann hefði fallið á helvítis trúarjátning-
unni. Þetta sagði nú Friðfinnur – það er
ekki vel að marka það sem hann sagði.“
– Spilaði Róbert með?
„Stundum. Hann var mikið í marki, en
annars var hann allur brotinn, á báðum
handleggjum og fætinum líka.“
– Hvernig var hann sem prestur?
„Hann var fimm eða sex ár í Grímsey.
En hann skrifaði ekkert í kirkjubæk-
urnar. Þegar séra Pétur kom, þá hafði
hann ekkert skrifað nema eitt. Það voru
fermdir tveir strákar, annar ófeðraður.
Og Róbert sagði hann, Pálsson. Þegar
hann var inntur eftir því af hverju hann
feðraði hann Pálsson, enginn Páll væri í
Grímsey, þá sagði hann: „Það var ann-
aðhvort Pétur eða Páll sem átti hann.“
Hann gifti mig og það sást hvergi. Svo
þurfti séra Pétur Sigurgeirsson að finna
allt út til að koma því í kirkjubækur. Ró-
bert gifti fleiri hjón, en var ekkert að hafa
fyrir því að bókfæra það. Hann var svo
kaldur.“
Stærsti lax á Íslandi
Óli getur státað af því að hafa veitt
stærsta laxinn á Íslandi. „Hann er til í
Reykjavík einhvers staðar uppstopp-
aður,“ segir hann. „Við pabbi veiddum
hann í þorskanet. Hann var 50 pund og
ég held hann hafi verið stærsti lax í
heiminum þegar hann veiddist.
Þá var bara talstöð, enginn sími kom-
inn, og allir gátu hlustað á bátabylgjuna.
Ég sagði við pabba að við yrðum að gera
gott úr þessu, sagði honum að tala við
Sigmund vin sinn á Akureyri, sem var
vanur að reykja lax, um hvernig ætti að
matreiða hann. „Var þetta stór lax?“
spurði Sigmundur. „Já,“ sagði pabbi, „ég
held hann sé nokkuð góður – hann var 50
pund.“
Þetta heyrði Silli á Húsavík, fréttaritari
á Mogganum, hringdi suður og allt varð
brjálað. Ég skildi ekkert í því að pabbi
kom ekki þegar átti að gera upp aflann.
Þá var sent varðskip sunnan úr Faxaflóa
að sækja laxinn, farið með hann suður og
hann stoppaður upp.“
– Þetta hefur verið söguleg glíma?
„Nei, nei, Magnús Símonarson gamli
hreppstjóri var á öðrum bát. Við töluðum
við Magnús, spurðum hvað þetta væri,
höfðum ekki hugmynd um það sjálfir, og
hann sagði: „Ef þetta væri ekki svona
agalega stórt, þá myndi ég halda að þetta
væri lax.“ Sonur hans Bjarni er enn
hreppstjóri.“
– Þú átt fjögur börn?
„Já, tvo stráka og tvær stelpur. Annar
strákurinn er sjómaður, önnur er hár-
greiðsludama og hin lærði hótelstjórnun
og ferðamannafræði á Havaí, en rak svo
gistiheimili á Grímsey í nokkuð mörg ár í
nyrsta húsi á Íslandi, sem nefnist Básar.
Þar fá ferðamenn skjal fyrir að fara norð-
ur fyrir heimskautsbaug. Hann er nú á
reiki baugurinn, alltaf að færast til. Einu
sinni var sagt að hann klyfi hjónarúmið á
prestsetrinu í tvennt, presturinn lá í
Norður-Íshafinu en hún fyrir sunnan.“
– En hinn strákurinn?
„Við vorum saman í útgerð og hann
hefur það bara gott. Hann var á sjó í sum-
ar að leika sér á strandveiðum. Við eigum
einn bát núna.“
– Enn er fugl í Grímsey!
„Tvennt er athyglisvert í sambandi við
það,“ segir Óli. „Kríuvarpið gekk vel í
Grímsey í fyrra, þó að víða gengi illa, og
nóg er af lunda sem menn vilja núna al-
friða. Krían er flúin fyrir sunnan, því það
vantar sandsíli. Og lundinn er að fara úr
Eyjum af sömu ástæðu. Hann flytur sig
norður eftir. Allt líf er að færast norður,
öll seiði komin út að Kolbeinsey og þar
norður fyrir. Höfnin í Grímsey var alltaf
full af seiðum, en nú er fiskurinn við Kol-
beinsey úttroðinn af þessu og fuglinn
líka.“
Það á að veiða meira
Hann segir rugl að banna veiðar á svart-
fugli. „Af því að fuglinn flytur sig bara til.
Það hefur aldrei verið meira í Grímsey af
fugli en núna, bara af því að ætið er kom-
ið norður. Ég sá þegar lundinn hvarf úr
Færeyjum með sílinu og fluttist fyrir
Norðurlandið, bæði Flatey og Grímsey.
Nú er allt sundurgrafið í Flatey og víða
við Tjörnesið. Fuglinn kann að fljúga!“
Hann sendir fiskifræðingum tóninn:
„Þeir vissu ekki að fiskurinn gæti synt.
Vísindin eru þannig að þeir toguðu alltaf
á sama blettinum, sama strik og á sama
dýpi. Einu sinni mokfiskuðu þeir suð-
vestur af eyjunni á Brettingi. Ég hringdi
til að vita hvar netin og línan lágu til að
það skemmdi ekki fyrir okkur. Þegar ég
kom að baujunni sá ég að hann var að hífa
og hringdi til að spyrja hvort ekki væri
mok, því við vorum að fiska svo mikið:
„Var ekki hellingur?“ En þá var svarið:
„Við leystum ekkert frá, það var ekki
einn einasti fiskur.“ Hann var á 100
föðmum, dró eftir þeirri línu, en ég var á
80 föðmum. „Já, ég veit það,“ sagði
hann. „Ég má bara ekkert toga þarna.“
Fiskurinn var á einni og hálfri mílu, öll
torfan. Svona var það.
Ég reifst alltaf við þá um þetta. Jakob
[Jakobsson fyrrverandi forstjóri Hafró]
var mikill vinur minn, hann var að
merkja síld með pabba sínum heima og
ég reifst oft við hann. Þeir komu á einn
stað, Nafir, og það var í fyrsta skipti sem
komu 35 tonn í halinu. Síðan þá hefur
aldrei þurft að leysa frá, ekkert verið í
því, og svo er reiknað meðaltal af því. Ég
sagði að þetta væru engin vísindi. „Jú, jú,
þetta eru vísindi.“ Það er eins og þeir
haldi að fiskurinn geti ekki synt. Næsta ár
á hann að vera þarna og má ekki hafa fært
sig. Þetta er agalega skrítið, en alveg dag-
satt!“
– Á að veiða meira?
„Þetta er bara rugl. Það á að veiða mik-
ið meira!“
Morgunblaðið/Kristinn
Óli var í hópi aflahæstu smábátasjómanna landsins ár eftir ár.
Ljósmynd/Friðþjófur Helgason
’
Þá var ég
strákur,
bara að
fíflast og ná í
egg. Stundum
komst ég í svo
mikla sjálf-
heldu, að ég hét
því að gera
þetta aldrei aft-
ur ef ég kæmist
upp eða niður.
En svo gleymdi
maður því
strax.