SunnudagsMogginn - 03.06.2012, Blaðsíða 20

20 3. júní 2012
Evrópumótið í knattspyrnu fór fyrst fram íFrakklandi árið 1960 og báru Sovétmenn þarsigur úr býtum. Mótið í sumar er það fjórtándaí röðinni. Við skulum staldra við fjögur af
merkilegri mótunum í þessari sögu.
EM í Frakklandi 1984
Evrópumótið í Frakklandi 1984 má draga saman með
einu mannsnafni – Michel Platini. Fyrirliði heimamanna
átti það mót með húð og hári og líklega hefur frammi-
staða einstaklings ekki í annan tíma verið betri á stór-
móti í knattspyrnu, alltént ekki á EM. Níu mörk skoraði
Platini í aðeins fimm leikjum á mótinu og sigldi fyrsta
sigri Frakka á stórmóti í örugga höfn. Mörkin voru auk-
inheldur hvert öðru glæsilegra, að frátöldu markinu í
sjálfum úrslitaleiknum gegn Spánverjum. Þá skreið laf-
laus aukaspyrna Platinis eins og naðra undir lánlausan
markvörð Spánverja, Luis Arconada. Úrslit á EM máttu
alls ekki ráðast á svo aumu marki og til allrar hamingju
gulltryggði Bruno Bellone sigurinn á lokamínútunni.
Platini skoraði í öllum leikjunum fimm og þar af
þrennu í tveimur leikjum í röð í riðlakeppninni, gegn
Belgum og Júgóslövum. Hann var einnig að verki gegn
Dönum í upphafsleik mótsins og gegn Portúgölum í
undanúrslitum en þar voru Frakkar hætt komnir, lentu
undir í framlengingu áður en bakvörðurinn Jean-
François Domergue og Platini stigu af fullum þunga inn í
atburðarásina.
Michel Platini var þarna á hátindi glæsilegs ferils en af
einhverjum ástæðum er nafn hans ekki nægilega oft
nefnt á seinni árum þegar rætt er um bestu sparkendur
mannkynssögunnar. Kannski vegna þess að hann er
orðinn að þurrpumpulegum embættismanni, hver veit?
Væntingar frönsku þjóðarinnar til sparksveitar sinnar
voru miklar þetta sumar enda hafði hún gert garðinn
frægan á HM á Spáni tveimur árum áður, féll þá úr leik
eftir sögufræga vítakeppni gegn Vestur-Þjóðverjum í
undanúrslitum. Frakkar höfðu í sínum röðum menn á
borð við Jean Tigana, Alain Giresse og Luis Fernández
sem ásamt Platini mynduðu töfraferninginn fræga á
miðjunni (f. carré magique). Í vörninni voru jálkarnir
Maxime Bossis og Patrick Battiston fremstir meðal jafn-
ingja og Joël Bats stóð í markinu. Þjálfari var Michel
Hidalgo.
Fáir bjuggust við því að Spánverjar blönduðu sér í
baráttuna um Evrópubikarinn sumarið 1984 (veðbönk-
um þóttu Belgar til að mynda sigurstranglegri) og var
það fyrir vikið nokkurt afrek hjá Miguel Muñoz að koma
þeim alla leið í úrslitaleikinn.
Aðeins átta þjóðir tóku þátt í EM 1984 og fyrir vikið
sátu margar sterkar sveitir heima, þeirra helst ríkjandi
heimsmeistarar, Ítalir. Silfurliðið frá HM 1982, Vestur-
Þjóðverjar, mættu til leiks en fundu sig aldrei og sneru
heim eftir riðlakeppnina.
Danir voru í fyrsta skipti í tvo áratugi með á stórmóti
eftir að hafa hryggbrotið Englendinga í undankeppn-
inni. „Danska dínamítið“ var án efa spútniklið mótsins,
féll ekki fyrr en í vítakeppni í undanúrslitum, gegn
Spánverjum. Þar skriplaði enginn annar en Preben Elk-
jær Larsen á skötu en auk hans voru í liðinu ástsælar
kempur eins og Michael Laudrup, Frank Arnesen,
Morten Olsen og Søren Lerby. Frægðarsól þeirra átti enn
eftir að hækka á lofti á HM í Mexíkó 1986.
41 mark var skorað í leikjunum 15 í Frakklandi, það er
2,73 mörk í leik og mikil framför frá mótinu á Ítalíu fjór-
um árum áður en þar voru aðeins skoruð 1,93 mörk að
meðaltali í leik.
EM í V-Þýskalandi 1988
Evrópumótinu í Vestur-Þýskalandi 1988 verður líka
best lýst með einu nafni – Marco van Basten. Fyrir mót
benti raunar fátt til þess að hollenski miðherjinn yrði
stjarna mótsins, hann hafði glímt við erfið ökklameiðsli
allan veturinn, sinn fyrsta hjá AC Milan á Ítalíu, og var
ekki einu sinni í byrjunarliðinu í fyrsta leiknum sem
Hollendingar töpuðu gegn Sovétmönnum. Í öðrum leik,
gegn Englendingum, blés van Basten á hinn bóginn í
lúðra, gerði öll mörkin í 3:1 sigri Hollands. Svo grátt lék
hann Tony Adams, miðvörð andstæðinganna, að hann
var sendur í langa útlegð frá landsliði sínu.
Hollendingar fylgdu Sovétmönnum upp úr riðlinum
en sneypuför Englendinga var algjör, þeir töpuðu öllum
sínum leikjum, þar á meðal fyrir litlu frændum sínum,
Írum, sem léku þarna í fyrsta sinn á stórmóti.
Tvær firnasterkar þjóðir komust upp úr hinum riðl-
inum, Vestur-Þjóðverjar og Ítalir, og kom það í hlut
Hollendinga að kljást við heimamenn. Rimmur þessara
frændþjóða hafa sjaldan valdið vonbrigðum á stórmót-
um og leikurinn í Hamburg sumarið 1988 var engin
undantekning. Lothar Matthäus kom Vestur-Þjóð-
verjum yfir snemma í seinni hálfleik en varnarjaxlinn
Ronald Koeman jafnaði. Það var svo van Basten sem
skoraði sigurmarkið tveimur mínútum fyrir leikslok.
Þýskaland var í sárum og menn eins og Jürgen Klins-
mann, Rudi Völler og Andreas Brehme urðu enn um
sinn að bíða eftir bikar á stórmóti. Þeirri bið lauk á Ítalíu
tveimur árum síðar – þar sem þýska stálið hefndi sín
meðal annars á Hollendingnum í hrákaleiknum fræga.
Sovétmenn áttu ekki í vandræðum með Ítali í hinum
leik undanúrslitanna 1988, unnu 2:0 með mörkum frá
Hennadiy Litovchenko og Oleh Protasov. Af öðrum
kempum í því ágæta liði má nefna markvörðinn Rinat
Dasayev, miðvellinginn Alexei Mikhailichenko og mið-
herjann Igor Belanov.
Sumsé endurtekið efni í úrslitaleiknum. Að þessu
sinni voru Hollendingar fremri á öllum sviðum knatt-
spyrnunnar, Sovétmenn sáu aldrei til sólar. Fyrirliðinn,
Ruud Gullit, kom Hollendingum yfir með skalla eftir
undirbúning van Bastens og síðan var röðin komin að
markakónginum sjálfum. Hann gerði sitt fimmta og síð-
asta mark á mótinu með skoti sem kom róti á samfélag
eðlisfræðinga í þessum heimi. Hvort sem það var hægt
eða ekki hægt að skora úr þeirri stöðu á vellinum gerði
van Basten það. Markinu þarf vitaskuld ekki að lýsa, það
þekkja allir sparkunnendur enda án efa eitt það falleg-
asta sem gert hefur verið um dagana – og það í leik af
þessari stærðargráðu. Enn var tími fyrir Hans van
EMjandi
snilld!
Evrópumótið í knattspyrnu,
sem að þessu sinni fer fram í
Póllandi og Úkraínu, hefst á
föstudaginn. Af því tilefni er
ekki úr vegi að dusta rykið af
minningum frá gömlum mótum
sem haldin voru á árunum 1984
til 1996.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Michel Platini lyftir Evrópubikarnum á heimavelli 1984. Kappinn gerði níu mörk í fimm leikjum.
EMPICS Sport
Danir hafa engan hemil á hamingju sinni í úrslitaleiknum
gegn Þjóðverjum 1992.