Helgafell - 01.01.1943, Side 88

74
HELGAFELL
um á milljónir ofan sé eytt í njósnir og leiguspæjara, í stuttu máli sagt,
þeir hl/óta að gleðjast, af því að böðulsöxin hangir yfir höfði hvers einasta
borgara.
Ég veit, að 1850 fóru Austurríkismenn aldrei svo langt, og ekki gerðu
Bourbonar það heldur, né aðrir harðstjórar Ítalíu. Þeir ráku ekki menn í
útlegð án dóms og laga. Þeir sakfelldu menn ekki svo ört, að fangelsisvistin,
sem þeir dæmdu þá í, næmi þúsund sinnum þrjú hundruð sextíu og fimm
dögum á fjórum árum. En mest var um það vert, að þeir skráðu aldrei í
málaliðsher sinn sonu frjálslyndra manna, en það gera fasistar. Fasistar taka
börnin frá foreldrum þeirra (jafnvel þótt frjálslyndir séu eða jafnaðarmenn),
þegar þau eru átta ára, láta þau klæðast einkennisbúningi böðla og kenna
þeim grimmd og hernað. ,,Elskið rifflana, tilbiðjið vélbyssurnar og gleymið
ekki laghnífunum“. Þetta ritaði Mussolíni í grein handa börnum.
Ekki verður hvorttveggja gert í senn, að dást að stefnu fasista og harma
öfgarnar sem af henni leiða. Hún lifir á öfgunum og getur á engu öðru
lifað. Ofgar eru rök fasista. Þeir reisa tilverurétt sinn á því að hefja of-
beldið og greiða Toscanini hnefahögg í andlitið. Menn segja, að morðið á
Matteotti hafi verið misráðið. Frá sjónarmiði fasista var það mesta snilldar-
bragð. Menn segja, að það sé fávíslegt af fasistum að beita pyndingum til
þess að knýja fanga til játninga. En vilji þeir láta stefnu sína lifa, eiga þeir
einskis annars úrkosti. Þetta verða erlendir blaðamenn að láta sér skilj-
ast. Ekki er unnt að vænta þess, að fasistastefnan verði friðarstefna og
mannúðar, nema vér æskjum þess, að hún deyi að fullu og öllu. Þetta hefur
fasistum skilizt, og því hefur Ítalíu nú um nokkurra ára skeið verið breytt í
eitt allsherjar fangelsi, þar sem börnunum er kennt að tilbiðja þrældóms-
hlekkina og vorkenna hinum, sem frjálsir eru. Unglingar um tvítugsaldur
muna ekki annað andrúmsloft en þetta. Það getur varla heitið, að þeir
kannist við nafn Matteottis. Síðan þessir unglingar urðu þrettán ára, hefur
þeim verið kennt, að mannfólkið eigi sér engin önnur mannréttindi en þau,
sem stjórnin veitir af gæzku sinni, eftir því sem við veit duttlungum hennar.
Og þessu trúa margir. Menn trúa eins og nýju neti þeirri tröllasögu, að
Mussolini hafi forðað Ítalíu frá stefnu kommúnista. En enginn má láta sér til
hugar koma, að ítalir hafi látið blekkjast. Stjórnhættir fasista sjálfra sanna,
hversu mjög ítalska þjóðin er andvíg stefnu þeirra. Þetta má ráða af ótta
þeirra við allt pískur, og svo af hinu, hve grimmilega þeir refsa þeim, sem
láta nokkuð bera á frjálsri hugsun, jafnvel hversu lítið sem er. Sú stjórn,
sem veit sig styrka og fasta í sessi, beitir ekki þessum brögðum.
í júní 1930 fór ég að senda frá mér bréf, einu sinni á hálfum mánuði.
í þeim var ekkert, sem komið gæti í bága við stjórnarskrána, en skýrt var
þar fyrir lesöndum, að öllum, sem hlíta vildu lögum og góðri skipan, væri
hin mesta nauðsyn á því, að búast sameiginlega við þeim degi, er fasista-