Helgafell - 01.01.1943, Síða 134

120
HELGAFELL
skipta (U og Ul) og vörumagniÖ (Vm) óbreytt,
hlýtur verðlag (V) að hækka. Aukist vörumagn-
ið, sem er til kaups (Vm), en haldist peninga-
magnið (P og Pl) og umferðahraði þess (U og
Ul) óbreytt, hlýtur verðlag (V) að lækka, og
eru þetta hvort tveggja staðreyndir, sem ajlir
kannast við. Hver sem er getur svo athugað
áhrif fleiri breytinga á hverjum einstökum þess-
ara þátta.
Ég orðaði lögmálið þannig, að það fjallaði
,,um það, að verðlagið ákvarðist af hlutfallinu
milli vörumagnsins og peningamagnsins í um-
ferð, þegar jafnframt sé tekið tillit til umferða-
hraða peninganna". Síðan hélt ég áfram: ,,Sé
verðmyndun ekki frjáls, en þó ekki um að ræða
algera skömmtun, og ákveði hið opinbera hærra
eða lægra verð á vöru en svarar til markaðsað-
stæðna, svo sem framleidds magns vörunnar og
eftirspurnar neytendanna, verður hún annað
hvort óseljanleg eða skortur verður á henni".
Björn Franzson heldur, að þessi síðari setning
sé í einhverri mótsögn við umrætt Iögmál, en hér
er aðeins um að ræða aðra orðun á því, lýsingu
á líkingunni út frá öðrum forsendum og einmitt
þeim forsendum, sem fyrir hendi eru í Ráð-
stjórnarríkjunum, þ. e. a. s. sé fyrir hendi ákveð-
ið vörumagn (Vm), og haldist peningamagn (P
og Pl) óbreytt, en sé vöruverð (V) lækkað frá
því verði, er skapa myndi jafnvægi mijli fram-
boðs og eftirspurnar, þá hlýtur tala viðskipta (U
eða Ul) að minnka, — það geta ekki orðið nógu
mörg viðskipti til þess að fullnægja eftirspurn-
inni. Það verður m. ö. o. vöruskortur, ef ekki
er um að ræða algera skömmtun. En sé vöru-
verð hækkað, að öðru óbreyttu, hlýtur varan
(hluti af Vm) að verða óseljanleg.
Hér hefur Birni Franzsyni því skjátlazt hrap-
allega. Ég býst við, að hann sé svo alvanur að
fást við líkingar, sem eru margfalt flóknari en
sú, sem að framan getur, að hann sjái villu sína
við lausjega athugun, ef ekki á augabragði. —
Hjálpsemi hans við dómprófastinn hefur því ekki
komið að neinu haldi. Gáfur eru ekki einhlítar
til þess að geta lagt orð í belg um alla hluti.
Stundum er og nokkur þekking á því, sem um
er rætt, nauðsynleg. En að sjálfsögðu er það
eitt engum til lasts, þótt hann kunni ekki skil
á öllum hlutum.
Vöruskorturinn í Rússlandi, sem Björn Franz-
son ræðir um, er því engin afsönnun á kvanti-
tets-lögmálinu, heldur í fullu samræmi við það
og enn ein staðfesting á því. Ef afleiðing þeirr-
ar stefnu stjórnarinnar þar í landi að selja ýmsar
vörur lægra verði en valdið hefði jafnvægi milli
framboðs og eftirspurnar, hefði t. d. haft í för
með sér, að stjórnin hefði ekki getað selt vörurn-
ar, hefði það verið sönnun þess, að kvantitets-
lögmálið væri ekki í gildi í hagkerfi Rússa.
Dómprófasturinn fullyrti, að vöruverðið í Rúss-
landi gœti ekki breytzt, þótt peningamagnið
breyttist, og verð ég enn að staðhæfa, að slík um-
mæli geti ekki átt rót sfna að rekja til annars en
skilningsskorts á umræddu lögmáli. Dómprófast-
urinn og Björn Franzson kannast áreiðanlega
báðir við það, að rússneska stjórnin hefur stund-
um orðið að grípa til ráðstafana til þess að koma
í veg fyrir viðskipti á „svörtum markaði", þar
sem verðið var hærra en á hinum opinbera
markaði. En því skyldi verðið hafa verið hærra
þar, ef kvantitets-lögmálið er ekki í gildi í Ráð-
stjórnarríkjunum? Þeir kannast og vafalaust við
verðbólguna í Rússlandi á fyrra helmingi 3. tugs
aldarinnar. Hið mikla seðlaflóð hefði ekki átt að
leiða til verðbólgu, ef kvantitets-lögmálið væri
þar ekki í gildi.
Alvarlegast rekur Björn Franzson sig á það,
hversu valt er að treysta gáfunum einum — og
það þótt góðar séu — í rökræðum um sum mál,
þegar hann teflir brezka hagfræðingnum Ricardo
fram gegn kvantitets-Iögmálinu. Hann er nefni-
lega einn aðalhöfundur þess, og má lesa um út-
listun hans á því í þessum bókum hans: ,,Po)i-
tical Economy and Taxation" og „The high
Price of Bullion". Það er algjör misskilningur,
að Adam Smith, Ricardo og Marx hafi verið
sammála um að afneita kvantitets-Iögmálinu. —
Þeir skýrðu á sama hátt orsakir verðmætis og
ýms atriði í sambandi við verðmyndun vöruteg-
unda innbyrðis, en ekki er torvelt að sjá, að
breytingar geta orðið á heildarverðlagi, án þess
að verðhlutfall einstakra vörutegunda innbyrðis
raskist, svo að um myndun heildarverðlagsins og
verðs einstakra vörutegunda gilda aðrar megin-
reglur. Það, sem Marx nefnir í „Fjármagninu"
til gagnryni a kvantitets-lögmálinu, er byggt á
því, að um gullmynt sé að ræða, en þegar hann
ræðir pappirsmynt, kemst hann að þeirri niður-
stöðu, að aukning á magni hennar, ef um ó-
breytt vörumagn er að ræða, hljóti að hafa í för
með ser verðhækkun, en það er einmitt eitt meg-
inatriði kvantitets-lögmálsins.
Þegar alls þessa er gætt, verður ljóst, að ekki
hefði það skaðað Björn Franzson, þótt hann
hefði ritað niðurlag bréfs síns af nokkru minna
yfirlæti en raun ber vitni um.
Gylfi Þ. Gltlaaon.