Helgafell - 01.07.1943, Page 55

BRÉF FRÁ LESENDUM
315
firzku bæjarstjórnar, svo að þjóðhetjuembaettið
sé ekki óskipað degi lengur en brýnasta nauð-
syn krefur.
Enn um Indriða miðil
Herra ritstjóri, Tómas Guðmundsson !
í jólahefti HelgajeUa 1942 hafið þér getið um
bók þeirra Þ&rbergs ÞórSarsonar og Brynjóljs
Þorlákssonar um IndriSa miSil, og virðist mér
ummaeli yðar hófleg og sanngjörn og engin til-
raun gjörð til þess að snúa þessum sögum upp
í hindurvitni, sem gætu verið byggð á svikum.
Þó felldi ég mig ekki við þessa setningu: ,, . . .
sögur þær, er af þeim fóru, hafa verið merki-
lega lítið ýktar, enda hefur þess ekki þurft við,
því að margir þeir fyrirburðir, sem bókin greinir
frá, standast fyllilega samanburð við tröllefldasta
draugagang þjóðsagnanna' *. Þykir mér sem í
þessum ummælum felist, að sögurnar um Ind-
riða finni sér nokkra staðfestu eða séu, ef svo
mætti segja, sprottnar upp úr sama jarðvegi og
furðufyrirbrigði þjóðsagnanna og sé í því fólgin
vörn fyrir ýkjuáburðinum á Indriðasögurnar. Hitt
gæti verið eins rökrétt hjá þeim, sem rengja
þær sögur, að þær séu ýktar að fordæmi þjóð-
sagnanna. En þótt samlíkingaratriði séu milli
hvorra tveggja þessara sagna, þá eru þær sprottn-
ar sitt úr hvorum jarðvegi, þjóðsagnirnar sóttar
inn í rökkur og myrkur liðinna og fornra alda
og ósannanlegar, en Indriðasögurnar gerast í
fullbirtu nútíma þekkingar og nútíma reynslu.
Til þess að fá staðfestu á því, að þær sögur
séu ekki ósannar eða ýktar, verður því að leita
samanburðar við sams konar sönnuð nútíma
fyrirbrigði. Til dæmis er hinn furðulegi flutn-
ingur á Indriða úr húsagarðinum heim til Einars
H. Kvaran ekki neitt einsdæmi. Hinn frægi
Brazilíumiðill, Carlo Mirabelli (f. 1889), var horf-
inn á 2 mín. frá borginni Luz til borgarinnar Sao
Vicente í Braziliu. Frægur og fjölhæfur miðill,
frú Samuel Guppy, sem hinn mikli vísindamaður
A. R. Wallace fann, hvarf eins og hún stóð,
ekki fullklædd, frá heimili sinu 3. júní 1871 og
kom fram samstundis þrjár mílur í burtu í
djúpum miðilssvefni, liggjandi á borði, þar sem
var verið að halda miðilsfund að viðstöddum
tíu manns. Margar fleiri sannar sögur um sams
konar og svipuð flutningafyrirbrigði eru til.
En þó að þessi og önnur nýrri tíma fyrirbrigði,
sem sálarrannsóknirnar hafa sannað, geti ekki
orðið staðfest með furðulegum dularatburðum
þjóðsagnanna, má þó af þeim ráða, að einnig
þeir atburðir hafi átt sér rætur í nokkrum raun-
veruleik og fyrirbrigðin sjájfsagt gjörzt á öllum
tímum og ávallt verið til miðlar.
Ég orðlengi svo ekki þetta mál meira, enda
veit ég ekki, hvort Helgafell telur það sam-
rýmast ætlunarverki sínu að ræða það, en hygg
þó, að í menningarsögu mannkynsins sé það
málefni orðið heimilisfast, sem stórskáld, heims-
spekingar og afburðamenn úr flestum eða öll-
um greinum vísindanna hafa tugum saman í
nærfellt 100 ár verið að rannsaka og sanna og
hafa í stórfelldum bókmenntum komizt að niður-
stöðum, sem öllum eru kunnar og hljóta fyrr
eða síðar að verða orsakir mikilla afleiðinga
og eru að vísu þegar orðnar það.
Kristinn Daníehson.