Helgafell - 01.12.1943, Page 64

JÓN MAGNÚSSON:
Uppreisn Dana
Máltækið segir, að oft velti lítil þúfa
þungu hlassi, en aldrei hefur þetta
sannazt eins áþreifanlega og í sum-
ar, er lítil og friðsöm þjóð steypti
í einu vetfangi þeirri nýskipun Ev-
rópu, er þýzka stórveldið hafði lengi
unnið að og beitt til allri skipulagning-
argáfu Þjóðverja og ofstæki nazism-
ans. 1 þrjú ár hafði þýzkt herlið setið
í Danmörku. Landið hafði verið her-
numið án teljandi mótspyrnu, og þarna
voru skilyrðin því svo ákjósanleg sem
þau gátu verið, til þess að færa mönn-
um heim sanninn um ágæti hinnar
nýju skipunar og að til væru þjóðir,
sem létu sér vel líka yfirráð Þjóð-
verja eða gætu að minnsta kosti afbor-
ið þau. Þar átti að sýna, hversu mild-
ir þýzku nazistarnir væru, ef ekki væri
risið gegn þeim. ,,Wir werden uns
systematisch beliebt machen“, *)
var kjörorð þeirra í Danmörku, ein-
staklega þýzkt og gjörsneitt skilningi
á skaphöfn Dana og annarra frjálsra
manna. Enda lauk því fyrirtæki svo,
að danska þjóðin gerði uppreisn, vopn-
laus, og allt þýzka setuliðið í Dan-
mörku hefði mátt taka undir með
þýzka dátanum, sem kveinaði særður:
,,Die Dánen werden mein Tod“.
Fyrst eftir hernámið vissi almenn-
ingur í Danmörku ógjörla, hvernig
þessum atburðum skyldi taka, og
fyrstu dagana bitnaði gremjan einkum
á dönskum hermönnum, sem þóttu
hafa varið föðurlandið slælega, þar
•) Vér öflum oat vinsœlJa tam\vœmt áœtlunl
til fréttir bárust um bardagana í Jót-
landi, að morgni hins 9. apríl 1940.
Þjóðverjar höfðu lofað að virða dönsk
lög og rétt og hafa enga íhlutun um
stjórn landsins. Mótspyrna virtist til-
gangslaus og heppilegast að haga sér
eftir aðstæðum, enda hefur enginn láð
Dönum það, nema þeir sjálfir. Næstu
tvö árin unnu þýzkir herir glæsilega
sigra, og ekki var annað sýnna, en að
Þýzkaland mundi hrósa fullum sigri.
Meðan svo horfði var til lítils að
hreyfa mótspyrnu. En Danir voru
kuldalegir í viðmóti við þýzku her-
mennina og leyndu ekki andúð sinni
á aðförum þeirra í Noregi. Danska
stjórnin átti í sífelldri baráttu við
þýzku yfirvöldin að ekki væri vikið
frá þeim loforðum, sem Þjóðverjar
höfðu gefið í upphafi, en allt var með
kyrrum kjörum á yfirborðinu, þar til
Danir voru knúðir til þess að gerast
aðilar að andkommúnistiska banda-
laginu, en þá blossaði andúðin upp,
og eftir að Þjóðverjar réðust á Rússa
fóru skemmdarverk að færast í vöxt,
en lítið hafði borið á þeim áður.
Sambúðin versnaði sífellt, og það varð
Ijóst við þingkosningarnar í fyrra, að
danska þjóðin var jafn fráhverf naz-
ismanum og áður, þrátt fyrir einstakt
tækifæri að kynnast honum, bæði
kenningunum og framkvæmdinni.
Þegar kom fram á sumar, reis
skemmdarverkaaldan æ hærra, og
lágu til þess margar orsakir. 1 Dan-
mörku, sem öðrum hernumdum lönd-
um álfunnar, þótti sýnt, að Þjóð-